دایناسورهای کوچک؛ چگونه مورچه‌های باستانی شکار می‌کردند؟
اگرچه در گذشته نیز فسیل‌های کهربا حاوی «مورچه‌های جهنمی» کشف شده بودند، اما این نخستین بار است که انسان‌ها شاهد نحوه تغذیه این حشرات منقرض‌شده هستند.
فرادید| در دوران دایناسورها، گونه‌های ماقبل‌تاریخی مورچه‌ها ویژگی عجیبی روی سر خود داشتند. شاخی که دانشمندان معتقدند همراه با آرواره‌های پایینی رو به بالا، برای گرفتن طعمه استفاده می‌شده است.
به گزارش فرادید، این نظریه تاکنون تنها یک حدس علمی بود، زیرا هیچ مدرک مستقیمی درباره نحوه استفاده این حشرات از ویژگی‌های عجیبشان پیدا نشده بود. اما به تازگی کشف یک «مورچه جهنمی» در کهربا در حالی که طعمه‌اش را می‌بلعد، تمام مدارک لازم را در اختیار دانشمندان قرار داده است.
این مورچه یک گونه‌ی ماقبل‌تاریخی جدید به نام سراتومیرمِکس النبرگری (Ceratomyrmex ellenbergeri) شناسایی شده است. این گونه‌های منقرض‌شده بیشتر با نام ترسناک‌تر « مورچه‌های جهنمی » شناخته می‌شوند.
این مورچه در یک تکه کهربای برمه‌ای پیدا شد، آن هم در شرایطی که در حال حمله به طعمه خود بود. محققان طعمه را هم خویشاوندی منقرض‌شده از سوسک‌های امروزی تشخیص دادند. این دو حشره ماقبل‌تاریخی، نزدیک به ۱۰۰ میلیون سال در همان وضعیت در کهربا حفظ شده‌اند.
فیلیپ باردن، متخصص تکامل حشرات می‌گوید: «از زمان کشف نخستین مورچه جهنمی حدود صد سال پیش، اینکه چرا این حشرات منقرض‌شده تا این اندازه با مورچه‌های امروزی تفاوت دارند یک معما بود.»
برخلاف مورچه‌های امروزی، گونه‌های مورچه جهنمی دارای پرتاب‌کننده‌های شاخ‌مانند و آرواره‌های پایینی به سمت بالا بودند.
«این فسیل مکانیزمی را آشکار کرده که می‌توان آن را یک آزمایش تکاملی نامید. اگرچه ما نمونه‌های متعددی از چنین آزمایش‌هایی را در سوابق فسیلی مشاهده کردیم، اما تصویر روشنی از مسیر تکاملی که به آن‌ها منجر شده، نداریم.»
اگرچه نمونه‌های اولیه‌ی مورچه‌های حفظ‌شده چیز جدیدی نیستند، این کشف به دلایل مختلف خاص و قابل‌توجه است. نخست اینکه این کشف شواهد مستقیمی از رفتار گونه منقرض‌شده ارائه می‌دهد که بسیار نادر است.
دانشمندان مدت‌ها گمان می‌کردند برآمدگی‌های شاخ‌مانند موجود در گونه‌های مختلف مورچه‌های منقرض‌شده مکانیزمی برای گرفتن طعمه بوده است. اما بدون شواهد قطعی، این تنها یک حدس علمی بود. اکنون با کشف این مورچه جهنمی در کهربا در حال تغذیه، دانشمندان مدرک غیرقابل‌انکاری درباره نحوه استفاده این شاخ‌ها به دست آورده‌اند.
باردن توضیح می‌دهد: «رفتار فسیل‌شده به ندرت یافت می‌شود، رفتار شکارگری حتی کمتر از آن. ما به عنوان دیرین‌شناس، درباره عملکرد سازگاری‌های باستانی با استفاده از شواهد موجود گمانه‌زنی می‌کنیم، اما مشاهده یک شکارچی منقرض‌شده حین شکار طعمه، بی‌نهایت ارزشمند است.»
افزون بر این ویژگی‌های شاخی عجیب، مورچه‌های اولیه آرواره‌هایی داسی‌شکل داشتند که فقط به شکل عمودی حرکت می‌کردند. با استفاده از شواهد ارائه‌شده توسط نمونه تازه کشف‌شده، باردن و تیمش نتیجه گرفتند آرواره‌های پایینی و شاخ‌های سر مورچه جهنمی اجزای یکپارچه‌ای بودند که به مورچه در گرفتن و نگه داشتن طعمه کمک می‌کردند.
در مقابل، آرواره‌های مورچه‌های امروزی رو به جلو هستند و به آن‌ها اجازه می‌دهند طعمه یا اشیا را با حرکت افقی بگیرند.
کشف این گونه خاص افزون بر ارائه نگاهی بی‌سابقه به رفتار شکارگری مورچه‌های ماقبل‌تاریخی، گواه تنوع شگفت‌انگیز مورچه‌ها است. تاکنون دانشمندان بیش از ۱۲.۵۰۰ گونه مختلف مورچه را شناسایی کرده‌اند و تخمین می‌زنند بیش از ۱۰.۰۰۰ گونه دیگر هنوز شناسایی نشده‌اند.
محققان بیش از ۵۰ گونه مورچه از دوره کرتاسه را شناسایی کرده‌اند، اما C. ellenbergeri با هیچ‌یک از دیگر گونه‌های منقرض‌شده مورچه‌ها که از سایر مکان‌های کهربایی سراسر جهان کشف شده‌اند، شباهتی ندارد.
مترجم: زهرا ذوالقدر
