معمای "ناقلان خاموشِ" کرونا

پس از بحران کرونا، دانشمندان بیشتر متوجه ویژگی‌های عجیب و نگران کننده این ویروس شده‌اند. علائم کرونا در بسیاری افراد، سرفه، تب و از دست رفتن حس بویایی و چشایی است، ولی بعضی با وجود آلودگی به این ویروس، هیچ علامتی ندارند و حتی خود متوحه نمی‌شوند که ناقلند. محققان می‌گویند بسیار مهم است که تعداد این "ناقلان خاموش" را بدانیم و اینکه آیا آن‌ها باعث شیوع بیشتر این همه‌گیری جهانی می‌شوند یا نه.

کسانی که روز ۱۹ ژانویه امسال در کلیسایی در سنگاپور جمع شده بودند اصلا فکر نمی‌کردند تاثیری جهانی بر شیوع ویروس کرونا بگذارند. آن روز یکشنبه بود و طبق معمول یکی از موعظه‌ها به زبان ماندارین (چینی) ایراد می‌شد.

در میان جمعیت، در طبقه همکف در ساختمان اداری، یک زوج ۵۶ ساله بودند که صبح آن روز از چین رسیده بودند. آن‌ها کاملا سالم به نظر می‌رسیدند و هیچ کس فکر نمی‌کرد ناقل کرونا باشند. در آن زمان، سرفه مکرر بارزترین علامت و محتمل‌ترین راه انتقال شناخته می‌شد. نبود علامت به این معنی بود که احتمال انتقال ویروس وجود ندارد.

بعد از اتمام مراسم این زن و مرد آنجا را ترک کردند، ولی کمی بعد، ۲۲ ژانویه، حال زن وخیم و دو روز بعد شوهرش هم بیمار شد. آن‌ها از ووهان آمده بودند که کانون شیوع این بیماری بود.

هفته بعد هم سه نفر از اهالی آن محله بدون هیچ دلیل مشخصی بیمار شدند و این باعث اولین و تعجب‌برانگیزترین موارد کرونا در سنگاپور شد. بررسی این موضوع به درکی تازه و نگران‌کننده منجر شد از چگونگی موفقیت ویروس کرونا برای پیدا کردن قربانیان جدید.

بسیج "کارآگاهان بیماری"
دکتر ورنون لی، مدیر مرکز بیماری‌های واگیر وزارت بهداشت سنگاپور می‌گوید: "ما بسیار گیج شده بودیم. افرادی که با هم هیچ آشنایی نداشتند یکدیگر را آلوده می‌کردند بدون اینکه علائم بیماری را داشته باشند. "

طبق دانسته‌های آن روزها، پیدایش این موارد جدید منطقی نبودند. به همین دلیل دکتر لی و همکارانش با کمک پلیس و متخصصان ردیابی بیماری، تحقیقاتی را آغاز و نقشه دقیقی تهیه کردند که با جزئیات نشان می‌داد هر کس، در چه زمانی، کجا بوده است.

این همان فرآیند معروف به ردیابی تماس بود که مشابه آن قرار است در بریتانیا اجرا شود. سنگاپور برای این سیستم ردیابی مشهور شده که با مهارت و سرعت افرادی را که به نوعی در شیوع بیماری دخیل بودند شناسایی کرد.

در ابتدای این همه گیری جهانی، سنگاپور به عنوان نمونه درخشان چگونگی مقابله با این ویروس مطرح شد

بازرسان طی چند روز با حدود ۱۹۱ نفر از اعضای آن کلیسا صحبت کردند و فهمیدند ۱۴۲ نفر آن روز یکشنبه در کلیسا بوده‌اند. آن‌ها بسرعت متوجه شدند دو فرد آلوده به ویروس به همان مراسمی رفته بودند که آن زوج چینی هم در آن حضور داشتند. دکتر لی می‌گوید: "در طول مراسم شاید آن‌ها با هم صحبت کرده یا به هم خوش‌آمدگفته باشند".

این می‌توانست توضیحی برای چگونگی انتقال ویروس باشد، ولی روشن نمی‌کرد که زوج چینی چگونه بیماری را منتقل کرده‌اند در حالی که در آن زمان علائم بیماری را نداشتند. معمای بزرگتر هم وجود داشت.

یک زن ۵۲ ساله سنگاپوری هم آلوده شده بود که در آن مراسم شرکت نکرده بود. او به مراسمی رفته بود که همان روز، کمی دیرتر، در همان کلیسا برگزار شده بود، اما معلوم نبود چگونه آلوده شده است.

شواهد غیرمنتظره
بازرسان به سراغ دوربین‌های مداربسته کلیسا رفتند و فیلم‌های آن یکشنبه را بررسی کردند و متوجه چیزی غیرمنتظره شدند. زنی که دیرتر به مراسم رفته بود، روی همان صندلی‌ای نشسته بود که زوج چینی چند ساعت قبل نشسته بودند.

زوج چینی بدون هیچ علامت یا احساس بیماری، ویروس را منتقل کرده بودند. شاید با دست آلوده به صندلی دست زده بودند یا شاید قطرک‌های تنفسی‌شان که آلوده به این ویروس بوده روی صندلی نشسته بود. جواب این هنوز مشخص نیست، ولی این یافته، پیامد عظیمی داشت.

برای دکتر لی که تمام شواهد را کنار هم گذاشته بود، فقط یک توضیح وجود داشت، افرادی که از آلودگی خود به کرونا مطلع نیستند هم این ویروس را منتقل می‌کنند. این کشف تازه‌ای بود که به تمام دنیا مربوط می‌شد چرا که توصیه بهداشتی اصلی همه جا این بود که مراقب ظهور علائم بیماری در خود و دیگران باشند. ولی اگر این ویروس، نامرئی و خاموش می‌تواند از طریق افراد بدون علامت منتقل شود، چگونه می‌شود آن را مهار کرد؟

دکتر لی لحظه‌ای را به یاد می‌آورد که در دفتر کارش ناگهان متوجه واقعیت شد: "هر کشف علمی مثل همان لحظه 'یافتم، یافتم ' است که متوجه می‌شوید با کمک سخت‌کوشی دیگران، به چیزی بسیار مهم دست یافته‌اید. "

سنگاپور گمان می‌کرد توانسته ویروس را کنترل کند، ولی بعد شاهد افزایش موارد آلودگی بود

سرایت قبل از بروز علائم بیماری
آنچه روشن شد همان "سرایت قبل از بروز علائم" بود یعنی زمانی که هنوز سرفه، تب و سایر علائم شناخته شده ظاهر نشده و اشخاص متوجه آلودگی خود نیستند. این تحقیق در کنار تحقیقات دیگر نشان داد که افراد آلوده ۲۴ تا ۴۸ ساعت قبل از بروز علائم، و شاید بیشتر از هر وقت دیگری، می‌توانند ویروس را به دیگران سرایت دهند.

آگاهی از این موضوع می‌تواند بسیار ارزشمند باشد؛ به محض اینکه بفهمید بیمار شده‌اید، می‌توانید به همه کسانی که با شما در تماس بوده‌اند اطلاع بدهید در خانه بمانند. این یعنی قبل از بروز علائم، کسانی که قابلیت زیادی برای آلوده کردن دیگران دارند، می‌توانند خود را قرنطینه کنند.

در مورد چگونگی انتقال این بیماری بدون سرفه و پخش کردن قطرک‌های حاوی ویروس، هنوز بحث است. یک احتمال این است که فقط با تنفس و حرف زدن با دیگران ویروس منتقل می‌شود. اگر ویروس در بخش فوقانی دستگاه تنفسی در حال تکثیر باشد، ممکن است با بازدم منتشر شود بنابراین افرادی که در فاصله نزدیکی از هم هستند، بخصوص در محیط‌های سربسته، می‌توانند یکدیگر را آلوده کنند.

احتمال دیگر انتقال ویروس از راه لمس است یعنی فرد آلوده به ویروس، به دیگران یا دستگیره در یا صندلی کلیسا دست می‌زند و آن را منتقل می‌کند. در هر دو حالت ویروس کرونا از بی‌اطلاعی فرد از آلودگیش سوء استفاده می‌کند.

برخی اصلا علامت‌دار نمی‌شوند
این معما حتی اسرارآمیزتر است و دانشمندان هنوز هیچ پاسخ مشخصی برای آن پیدا نکرده‌اند. این درست که افراد قبل از بروز علائم می‌توانند ویروس را سرایت دهند، اما کسی که علامت ندارد چگونه می‌تواند از آلودگیش به ویروس مطلع شود؟

مری مالون خود به تفوئید مبتلا نمی‌شد، اما ناقل آن بود

"بی‌علامتی" یعنی فرد بدون بروز هیچ یک از علائم بیماری، ناقل است. معروف‌ترین مورد آن زنی ایرلندی بود که اوایل قرن بیستم در نیویورک آشپز بود. مری مالون در هر خانه‌ای که استخدام می‌شد، اهل آن خانه به تیفوئید (حصبه) مبتلا می‌شدند و در نتیجه سه نفر یا بیشتر جانشان را از دست دادند.

خود مری مالون کاملا سالم به نظر می‌رسید. در نهایت ارتباط این موارد پیدا و او به عنوان منتشرکننده این بیماری شناخته شد. روزنامه‌ها به او لقب "مری تیفوئید" دادند که از آن بیزار بود. او را ۲۳ سال تا زمان مرگش در سال ۱۹۳۸ میلادی در قرنطینه نگه داشتند.

مفروضاتی که نادیده گرفته شدند
آملیا پاول فهمید بدون هیچ علامتی آلوده به کرونا است. او پرستار بخش در بیمارستان ادنبروک کمبریج بود و پزشکی تلفنی نتیجه آزمایش کرونایش را به او اطلاع داد.

او هنگام مراقبت از مبتلایان به کرونا همیشه از لوازم محافظت فردی استفاده می‌کرد. آملیای ۲۳ ساله می‌گوید: " خیلی عجیب بود. باورم نمی‌شد این طور باشد، چون حالم کاملا خوب بود. "

او باید بسرعت محل کار را ترک و خود را در خانه قرنطینه می‌کرد. او می‌گوید: "خیلی نگران بودم، چون می‌دیدم حال این بیماران بسرعت وخیم می‌شود و نمی‌دانستم این اتفاق برای من هم خواهد افتاد یا نه". ولی این اتفاق نیفتاد. "حال من اصلا بد نشد، در خانه ورزش می‌کردم و غذا می‌خوردم و خوابم هم طبیعی بود".

از بزرگترین نگرانی‌های آملیا این است که نادانسته ویروس کرونا را به همکارانش در بیمارستان یا بیمارانی که از آن‌ها مراقبت می‌کرد انتقال داده باشد

در حال حاضر معلوم نیست تعداد افراد آلوده چقدر است.

آملیا در تحقیقی که روی تمام کارکنان آن بیمارستان انجام شد از آلودگی خود مطلع شده بود. این تحقیق نشان داد که سه درصد از بیش از هزار نفری که در آن زمان هیچ علامتی نداشتند، به این ویروس آلوده بودند.

حتی در کشتی گردشی "دایموند پرینسس" که اوایل امسال سفر خود را از ساحل ژاپن آغاز کرده بود، موارد بدون علامت این بیماری زیاد بود. در این کشتی که بعد "محیط کشت عفونت" لقب گرفت، حدود ۷۰۰ فرد آلوده پیدا شد.

محققان همچنین دریافته‌اند که ۷۵ درصد افراد آلوده هیچ علامتی نداشتند. بیش از نیمی از ساکنان یک خانه سالمندان در ایالت واشنگتن هم بدون هیچ علامتی آلوده بودند.

نبود "حتی یک تحقیق قابل اعتماد"
تحقیقات مختلف احتمال بی‌علامتی را بسیار متفاوت نشان داده‌اند؛ از پنج تا هشتاد درصد. پرفسور کارل هنگن در دانشگاه آکسفورد با همکارانش ۲۱ تحقیق را بررسی کردند و در نهایت به این نتیجه رسیدند که "حتی یک تحقیق معتبر وجود ندارد که تعداد آلودگی‌های بی‌علامت را تعیین کند".

آن‌ها می‌گویند اگر غربالگری کرونا فقط برای افرادی انجام شود که علامت دارند "احتمالا موارد زیادی" شناسایی نمی‌شوند.

خطر "ناقلان خاموش"
تحقیقی در چین نشان داده موارد بی‌علامت بیشتر از علامت‌دار است و هشدار داده که "بیماران بدون علامت که 'ناقلان خاموشند ' باید برای کنترل و پیشگیری از بیماری در نظر گرفته شوند. "

گروهی که روی کشتی "دایموند پرینسس" تحقیق می‌کردند انتشار ویروس توسط افراد بی‌علامت را کمتر از افراد علامت‌دار دانستند با این حال تخمین زدند افراد بی‌علامت باعث آلودگی افراد زیادی شده‌اند.

"ماده تاریک" عفونت بدون علامت
دانشمندان در نوریچ انگلستان در تلاشند برای کل جمعیت شهر آزمایش کرونا انجام دهند. مسئول این برنامه پرفسور نیل هال، مدیر یک مرکز تحقیقات علوم زندگی به نام موسسه ارلهام است. او می‌گوید: "احتمال می‌رود افراد بدون علامت، 'ماده تاریک ' این همه‌گیری جهانی باشند".

ماده تاریک، ماده‌ای است نامرئی که تصور می‌شود که بیشتر عالم از آن تشکیل شده، ولی هنوز شناسایی نشده است. پرفسور هال می‌گوید افراد بی‌علامت می‌توانند موتور محرک این همه‌گیری جهانی باشند و حتی با وجود تمهیدات بهداشتی باعث ادامه آن شوند:

"اگر افراد متوجه نباشند که بیمارند و از وسایل نقلیه عمومی و مراکز درمانی استفاده کنند، باعث افزایش سرایت می‌شوند. هر اقدامی که فقط افراد علامت‌داری را در نظر بگیرد که به مراکز درمانی مراجعه می‌کنند، نیمی از مشکل را دیده است".

گروهی از دانشمندان در کالیفرنیا اعتقاد دارند چشم اسفندیار مقابله با این همه‌گیری جهانی، عدم شناسایی ناقلانی است که علامت ندارند. به نظر آنها، تنها راه مهار شیوع این بیماری، پیدا کردن افرادی است که دانسته یا ندانسته آلوده هستند.

چین یک برنامه آزمایش گسترده در ووهان راه اندازی کرد

نمایندگان کمیسیون علوم و فناوری پارلمان بریتانیا در نامه‌ای به بوریس جانسون نخست وزیر، توصیه مشابهی کردند و نوشتند خطر انتقال بدون علامت "پیامد‌های جدی برای مدیریت این همه‌گیری جهانی دارد". آن‌ها همچنین خواستند تمام کسانی که از افراد آسیب‌پذیر مراقبت می‌کنند دائم تست شوند.

در شهر ووهان چین که گفته می‌شود این همه‌گیری از آنجا شروع شده رویکرد مشابهی در مقیاسی بزرگتر به کار گرفته شد. با غربالگری گسترده از ۶.۵ میلیون نفر در ۹ روز تست کرونا گرفته شد که هدف تشخیص بیماری و شناسایی افرادی بود که علامت نداشتند.

کم شدن محدودیت و تعطیلی‌ها
با کم شدن محدودیت و تعطیلی‌ها و استفاده بیشتر از وسایل نقلیه عمومی برای رفتن به سر کار یا خرید، مقابله با این خطر نامرئی بیش از پیش اهمیت دارد. در حال حاضر، هیچ راهی وجود ندارد که در میان این جمعیت رو به افزایش، ناقلان را شناسایی کرد.

به همین دلیل دولت‌ها اعتقاد دارند همکاری مردم برای ردیابی افرادی که با فرد آلوده در تماس بوده‌اند ضروری است تا آن‌ها سریع خود را قرنطینه کنند.

دولت‌ها بیش از پیش بر زدن ماسک تاکید می‌کنند

دولت‌ها همچنان بهترین دفاع در برابر این ویروس را رعایت فاصله اجتماعی می‌دانند، اما وقتی امکان آن نیست، توصیه می‌شود که صورتتان را بپوشانید، حتی با ماسکی که خود در خانه درست کرده‌اید.

دلیل زدن ماسک هم محافظت از شما در مقابل دیگرانی است که از آلودکی خود بی‌اطلاعند هم محافظت دیگران از شماست اگر از آلودگی خود بیخبرید. بسیاری از متخصصان نگرانند توصیه به زدن ماسک باعث شود کمتر به شستن دست و رعایت فاصله اجتماعی توجه شود یا استفاده نامناسب از ماسک، خطر سرایت را افزایش دهد.

یا این حال دولت‌ها اخیرا بیش از پیش از فواید ماسک آگاه شد‌ه‌اند. ماسک بتن‌هایی نمی‌تواند جلوی این همه‌گیری جهانی را بگیرد، ولی چون ما اطلاعات کافی درباره انتقال بدون علامت کرونا نداریم، هر راهکاری ارزش امتحان کردن دارد.