عبدالله دوامی؛ حافظه تاریخی موسیقی ردیف دستگاهی
دوامی با حفظ و نگاه داشت، مجموعه ردیف آوازی ایران و آموزش آن به هنرجویان از نابودی بخش مهمی از دانسته‌ها و تجربیات کهن جلوگیری کرد و بزرگ‌ترین کوشش خود را در راه انتقال سالم آن به آیندگان به کار بست.
کد خبر :
۸۰۱۵۱
بازدید :
۶۳۰۳
عبدالله دوامی تصنیف‌خوان، ردیف‌دان و وزن‌شناس موسیقی ایرانی و به گواه بسیاری از موزیسین‌های حال حاضر ایران «حافظه تاریخی موسیقی ردیف دستگاهی» در سده گذشته است. او که در تنبک نوازی ادامه دهنده سنت هنری حاج خان عین الدوله‌ای بود، به واسطه علاقه و شور ذاتی، گوش دقیق و ذوق سلیم خود به فراگیری موسیقی اصیل ایرانی نزد استادان برتر زمانه خود پرداخت.
عبدالله دوامی در ۱۲۷۰ خورشیدی در طا که یکی از روستا‌های تفرش است، متولد شد. عبدالله دوران کودکی را در روستا سپری کرد. وی پس از چندی به تهران آمد و در مدرسه تربیت نام نویسی کرد و در این مدرسه با رکن‌الدین‌خان مختاری (سرپاس مختاری) همکلاس شد.
وی شبی در منزل شخصی به نام مجدالممالک که از دوستانش بود با علی خان نایب السلطنه که از خوانندگان بزرگ آن زمان بود، آشنا شد و در حضور وی قطعه‌ای بنا به درخواست مجدالممالک خواند که مورد قبول علی خان نایب‌السلطنه قرار گرفت و او دوامی را تشویق کرد که نزد وی آواز کار کند و نخستین مشق خود را که دستگاه شور بود، نزد علی خان آغاز می‌کند.
عبدالله دوامی پس از چندی نزد استادان آقا میرزاحسینقلی، حسین خان کمانچه کش، درویش خان، ملک الذاکرین و آقا میرزا عبدالله رفت و بسیاری نیاموخته‌ها را از آنان آموخت و خود، استاد عبدالله خان دوامی شد. دوامی نیز مثل بیشتر هنرمندان قدیم، اهل معنویت و خلوص و سادگی بود و با هنرش می‌زیست.
فعالیت‌های موسیقیایی و اجرایی دوامی
دوامی پیش از انقلاب مشروطیت به منظور شناساندن موسیقی اصیل و سنتی ایران و برای حفظ، حراست و اشاعه آن تصمیم گرفت که به اتفاق اقبال‌السلطان، باقر خان و مشیر همایون شهردار و عده‌ای دیگر و برای ضبط برخی آثار به برلین بروند، اما به واسطه جنگ جهانی اول وقفه‌ای در این مسافرت هنری پیش آمد که به اجبار به جای برلین به تفلیس و قفقاز رفتند و تصمیم خود را آنجا عملی کردند.
دوامی ردیف‌دان و خواننده نامدار آواز مدت هفت سال در اداره پست کار کرد و پس از این مدت به وزارت دارایی منتقل و تا پایان دوران بازنشستگی در این وزارتخانه مشغول به کار شد.
وی از فروردین ۱۳۳۴ خورشیدی همکاری خود را با سازمان رادیو و تلویزیون وقت و مرکز حفظ و اشاعه موسیقی سنتی ایران شروع کرد که به واسطه کهولت سن، شاگردان را در منزل تعلیم می‌داد. او عضو هیات موسیقیدانان سنتی و همچنین مدرّس آواز در هنرستان ملی موسیقی بود.
آثار دوامی
از دوامی به عنوان لوح محفوظ ردیف‌های آوازی و سازی و قطعه‌های اصیل قدیمی یاد می‌کنند که یک عمر هر چه می‌دانست، بی‌دریغ به هنر آموزان جوان آموخت. از او مجموعه تصانیف قدیمی (بیش از ۱۸۶ تصنیف) با آوانگاری و نت نویسی فرامرز پایور منتشر شد. همچنین پایور ردیف آوازی او را نیز نت نویسی کرد.
از او برخی نوار‌های خصوصی باقی مانده که بیشتر جنبه آموزشی دارند. نت، ردیف آوازی او و تصنیف‌های قدیمی به کوشش فرامرز پایور چاپ شده و آلبوم نوار‌های ردیف آوازی او نیز انتشار یافته است. صفحات گرامافون به همراه درویش خان، سیّد حسین طاهرزاده، ابوالحسن اقبال آذر و باقر خان رامشگر، نوار‌های خصوصی تدریس به شاگردان مختلف، پنجاه تصنیف عارف (ضبط توسط ابراهیم منصوری) نیز از وی به یادگار ماند.
عبدالله دوامی در ۱۲۷۰ خورشیدی در طا که یکی از روستا‌های تفرش است، متولد شد. عبدالله دوران کودکی را در روستا سپری کرد. وی پس از چندی به تهران آمد و در مدرسه تربیت نام نویسی کرد و در این مدرسه با رکن‌الدین‌خان مختاری (سرپاس مختاری) همکلاس شد.
وی شبی در منزل شخصی به نام مجدالممالک که از دوستانش بود با علی خان نایب السلطنه که از خوانندگان بزرگ آن زمان بود، آشنا شد و در حضور وی قطعه‌ای بنا به درخواست مجدالممالک خواند که مورد قبول علی خان نایب‌السلطنه قرار گرفت و او دوامی را تشویق کرد که نزد وی آواز کار کند و نخستین مشق خود را که دستگاه شور بود، نزد علی خان آغاز می‌کند.
عبدالله دوامی پس از چندی نزد استادان آقا میرزاحسینقلی، حسین خان کمانچه کش، درویش خان، ملک الذاکرین و آقا میرزا عبدالله رفت و بسیاری نیاموخته‌ها را از آنان آموخت و خود، استاد عبدالله خان دوامی شد. دوامی نیز مثل بیشتر هنرمندان قدیم، اهل معنویت و خلوص و سادگی بود و با هنرش می‌زیست.
فعالیت‌های موسیقیایی و اجرایی دوامی
دوامی پیش از انقلاب مشروطیت به منظور شناساندن موسیقی اصیل و سنتی ایران و برای حفظ، حراست و اشاعه آن تصمیم گرفت که به اتفاق اقبال‌السلطان، باقر خان و مشیر همایون شهردار و عده‌ای دیگر و برای ضبط برخی آثار به برلین بروند، اما به واسطه جنگ جهانی اول وقفه‌ای در این مسافرت هنری پیش آمد که به اجبار به جای برلین به تفلیس و قفقاز رفتند و تصمیم خود را آنجا عملی کردند.
دوامی ردیف‌دان و خواننده نامدار آواز مدت هفت سال در اداره پست کار کرد و پس از این مدت به وزارت دارایی منتقل و تا پایان دوران بازنشستگی در این وزارتخانه مشغول به کار شد.
وی از فروردین ۱۳۳۴ خورشیدی همکاری خود را با سازمان رادیو و تلویزیون وقت و مرکز حفظ و اشاعه موسیقی سنتی ایران شروع کرد که به واسطه کهولت سن، شاگردان را در منزل تعلیم می‌داد. او عضو هیات موسیقیدانان سنتی و همچنین مدرّس آواز در هنرستان ملی موسیقی بود.
آثار دوامی
از دوامی به عنوان لوح محفوظ ردیف‌های آوازی و سازی و قطعه‌های اصیل قدیمی یاد می‌کنند که یک عمر هر چه می‌دانست، بی‌دریغ به هنر آموزان جوان آموخت. از او مجموعه تصانیف قدیمی (بیش از ۱۸۶ تصنیف) با آوانگاری و نت نویسی فرامرز پایور منتشر شد. همچنین پایور ردیف آوازی او را نیز نت نویسی کرد.
از او برخی نوار‌های خصوصی باقی مانده که بیشتر جنبه آموزشی دارند. نت، ردیف آوازی او و تصنیف‌های قدیمی به کوشش فرامرز پایور چاپ شده و آلبوم نوار‌های ردیف آوازی او نیز انتشار یافته است. صفحات گرامافون به همراه درویش خان، سیّد حسین طاهرزاده، ابوالحسن اقبال آذر و باقر خان رامشگر، نوار‌های خصوصی تدریس به شاگردان مختلف، پنجاه تصنیف عارف (ضبط توسط ابراهیم منصوری) نیز از وی به یادگار ماند.
از آثار به جای مانده از وی می‌توان به کار‌های این استاد در خصوص آموزش موسیقی اشاره کرد، اما شاخص‌ترین اثر به جای مانده از این استاد نت ردیف آوازی و تصنیف‌های قدیمی است که به کوشش فرامرز پایور چاپ شد.
شاگردان دوامی
او با تدریس در هنرستان آزاد موسیقی ملی و مکتب صبا و نیز تدریس خصوصی در خانه اش تا بازپسین سال‌های عمر در مسیر آموزش کوشا و مصمم بود؛ ابوالحسن خان صبا، فرامرز پایور، محمود کریمی، نصرالله ناصح پور، محمدرضا شجریان، محمدرضا لطفی، ناصر فرهنگ فر، حسین علیزاده، پرویز مشکاتیان، داریوش طلایی، مجید کیانی، محمد حیدری، فاطمه واعظی (پریسا)، فاخره صبا، تورج کیارس، کریم صالح عظیمی، شاپور حاتمی، نورعلی خان برومند، شهرام ناظری، سیما بینا و رامبد صدیف تنها بخشی از شاگردان او را تشکیل می‌دهند.
دوامی با حفظ و نگاه داشت، مجموعه ردیف آوازی ایران و آموزش آن به هنرجویان از نابودی بخش مهمی از دانسته‌ها و تجربیات کهن جلوگیری کرد و بزرگ‌ترین کوشش خود را در راه انتقال سالم آن به آیندگان به کار بست.
سبک هنری دوامی
دوامی خواننده و نوازنده‌ای توانا بود که سبکی مختص خود داشت و به جرات می‌توان گفت که شیوه آوازخوانی بیشتر خوانندگان موسیقی ردیف-دستگاهی ایران وام دار اوست.
محسن کرامتی خواننده آواز ایرانی و از شاگردان استاد محمدرضا شجریان- درباره سبک دوامی می‌گوید: ردیف آوازی دوامی در واقع مرجع اصلی ردیف آوازی ماست و روایت‌های آوازی دیگر تقریبا بدون استثنا مبتنی بر روایت دوامی هستند؛ بنابراین می‌توانیم بگوییم، ردیف دوامی نه یکی از معتبرترین روایت ها، بلکه معتبرترین ردیف آوازی است.
شاگردان دوامی
او با تدریس در هنرستان آزاد موسیقی ملی و مکتب صبا و نیز تدریس خصوصی در خانه اش تا بازپسین سال‌های عمر در مسیر آموزش کوشا و مصمم بود؛ ابوالحسن خان صبا، فرامرز پایور، محمود کریمی، نصرالله ناصح پور، محمدرضا شجریان، محمدرضا لطفی، ناصر فرهنگ فر، حسین علیزاده، پرویز مشکاتیان، داریوش طلایی، مجید کیانی، محمد حیدری، فاطمه واعظی (پریسا)، فاخره صبا، تورج کیارس، کریم صالح عظیمی، شاپور حاتمی، نورعلی خان برومند، شهرام ناظری، سیما بینا و رامبد صدیف تنها بخشی از شاگردان او را تشکیل می‌دهند.
دوامی با حفظ و نگاه داشت، مجموعه ردیف آوازی ایران و آموزش آن به هنرجویان از نابودی بخش مهمی از دانسته‌ها و تجربیات کهن جلوگیری کرد و بزرگ‌ترین کوشش خود را در راه انتقال سالم آن به آیندگان به کار بست.
سبک هنری دوامی
دوامی خواننده و نوازنده‌ای توانا بود که سبکی مختص خود داشت و به جرات می‌توان گفت که شیوه آوازخوانی بیشتر خوانندگان موسیقی ردیف-دستگاهی ایران وام دار اوست.
محسن کرامتی خواننده آواز ایرانی و از شاگردان استاد محمدرضا شجریان- درباره سبک دوامی می‌گوید: ردیف آوازی دوامی در واقع مرجع اصلی ردیف آوازی ماست و روایت‌های آوازی دیگر تقریبا بدون استثنا مبتنی بر روایت دوامی هستند؛ بنابراین می‌توانیم بگوییم، ردیف دوامی نه یکی از معتبرترین روایت ها، بلکه معتبرترین ردیف آوازی است.
خود دوامی در این باره گفته است که اولین استاد او یعنی علی خان نایب السلطنه در بین خوانندگان زمان وی تنها خواننده‌ای بود که ردیف راست پنجگاه را می‌دانست و دوامی راست پنجگاه را از او یاد گرفته و بعدا آن را به صورت کامل‌تر اجرا و ارایه کرده است.
استاد شجریان بخشی از ردیف را از استاد دوامی فراگرفته اند و لذا تنها در مورد بعضی دستگاه‌ها از شیوه ایشان تبعیت کرده اند. به عقیده من استاد شجریان از همه اساتید پیش از خودشان، اگر بشود گفت: «نکته چینی» کرده و با سلیقه بسیار ممتاز خودشان آن همه را به زیباترین و مطبوع‌ترین صورت به هم آمیخته اند.
وی همچنین درباره تاثیر دوامی بر موسیقی ایران و تربیت شاگردان افزود: ببینید تاثیر دوامی بر نسل‌های بعد از خودش قدیم‌تر از جریان مرکز حفظ و اشاعه بوده است و قدمت آن به کلاس‌های شبانه اداره هنر‌های زیبا می‌رسد که به همت رکن الدین خان مختاری دایر شده بود. مرحوم استاد کریمی که از شاگردان استاد دوامی بودند در مرکز حفظ و اشاعه به هنرجویان تعلیم می‌دادند.
وی همچنین درباره تاثیر دوامی بر موسیقی ایران و تربیت شاگردان افزود: ببینید تاثیر دوامی بر نسل‌های بعد از خودش قدیم‌تر از جریان مرکز حفظ و اشاعه بوده است و قدمت آن به کلاس‌های شبانه اداره هنر‌های زیبا می‌رسد که به همت رکن الدین خان مختاری دایر شده بود. مرحوم استاد کریمی که از شاگردان استاد دوامی بودند در مرکز حفظ و اشاعه به هنرجویان تعلیم می‌دادند.
استاد پایور شاگرد استاد دوامی بودند و ردیف آوازی را از ایشان فرا گرفته بودند. بنا به دست نوشته استاد دوامی، آقای پایور از حوالی سال ۱۳۳۷ آوا نگاری ردیف آوازی و مجموعه تصنیف‌های قدیمی به روایت استاد دوامی را آغاز کردند و قریب به ۲ سال بعد، این کار بزرگ را به پایان رسانده بودند.
تصمیم من به اجرای ردیف مذکور به بعد از اجرای مجموعه تصانیف قدیمی برمی گردد و خوشحالم که سهم کوچکی در حفظ و ترویج این ردیف داشته ام.
سرانجام استاد عبدالله خان دوامی در ۲۰ اردیبهشت ۱۳۵۹ خورشیدی دار فانی را وداع گفت.
سرانجام استاد عبدالله خان دوامی در ۲۰ اردیبهشت ۱۳۵۹ خورشیدی دار فانی را وداع گفت.
۰
