چرا ۵۰۰ سال پیش صدها کودک به همراه حیوانات «قربانی» شدند؟
مردمان فرهنگ چیمو در کشور پرو که از توقف باران‌های سیل آسا ناامید شده بودند، با ارزش‌ترین داشته خودشان را پیشکش خدایان می‌کردند: آینده‌شان!
فرادید| شواهد بارش شدید باران در سواحل خشک، محققان را به این نتیجه رساند که شاید قربانی کردن دسته جمعی صدها کودک در کنار بچه لاماها، واکنش نومیدانه‌ی مردمان چیمو برای توقف باران‌های سیل‌آسای ناشی از رویداد ال‌نینو در حدود ۱۴۵۰-۱۴۰۰ پس از میلاد بوده باشد.
به گزارش فرادید، پرو در حال حاضر یکی از بدترین شیوع‌های تب دِنگی (یک بیماری ویروسی) در تاریخ را تجربه می‌کند. بیش از ۱۷۰۰۰۰ نفر از مردمان پرو از ویروس منتقل‌شده توسط پشه آلوده شده و بیش از ۲۲۵ نفر جانشان را از دست داده‌اند. این شیوع تا حدی ناشی از رطوبت غیرعادی ناشی از پدیده آب و هوایی ال نینو است.
ردپاهای پانصدسالۀ حیوانات که هنوز در کنار گور یک کودک قربانی‌شده باقی مانده‌اند
در حالی که بسیاری از دانشمندان معتقدند تاثیر چرخه‌های ال نینو به طور فزاینده‌ای به واسطه‌ی تغییرات آب و هوایی تشدید می‌شود، شواهد باستان‌شناسی نشان می‌دهد این پدیده‌ی آب و هوایی بیش از هزار سال زندگی در این منطقه را به شدت تحت تاثیر قرار داده است، طوری که جوامع گذشته برای مبارزه با آن، به مهندسی روی زمین و سنت بی‌سابقه‌ی قربانی کردن کودکان برای خدایان روی آورده بودند.
از سال ۲۰۱۱، گابریل پریتو، باستان‌شناس پرویی و کاوشگر نشنال جئوگرافی، شواهدی مبنی بر قربانی کردن دسته‌جمعی کودکان در اطراف چان‌چان، یک شهر خشتی عظیم در شمال پرو را کشف کرد؛ جایی که از قرن یازدهم تا زمانی که توسط اینکاها فتح شد، پایتخت مردم چیمو بوده است. تا به امروز، بیش از ۲۵۰ قربانی جوان که مرگ وحشتناک آن‌ها حدود ۱۴۵۰-۱۴۰۰ رخ داده است، شناسایی شده‌اند. بیشتر آن‌ها با یک برش سریع روی سینه قربانی شدند و در گورهای ساده در کنار بچه لاماها دفن شدند.
گابریل پریتو در یکی از شش گودال حفاری‌شده؛ جایی که بیش از ۱۰۰ کودک قربانی شدند
ال نینو و چیمو
بیشتر قربانیان کودک چیمو در یک سایت باستان‌شناسی در سواحل پرو کشف شدند که شواهد روشنی از رویداد مهم ال نینو در آن دیده می‌شود: لایه‌ی ضخیمی از گل خشک باستانی که قربانی‌شدگان در آن دفن شده بودند. پریتو توضیح می‌دهد که گل عمیق به معنای باران شدید است و در سواحل خشک شمال پرو، این گونه باران‌ها معمولا با ال نینو می‌بارند.
جمعیت چان‌چان توسط سیستم‌های آبیاری با مدیریت دقیق نگهداری می‌شد که هر دوی این‌ها ممکن بود به دلیل دمای بالاتر دریا و بارندگی‌های شدید ناشی از پدیده آب و هوایی مکرر به هم ریخته شوند. فرضیه‌ی محققان این است که یک ال نینوی شدید می‌توانسته ثبات سیاسی و اقتصادی پادشاهی چیمو را متزلزل کرده باشد. کاهنان و رهبران چیمو احتمالاً در تلاش ناامیدانه برای متقاعد کردن خدایان برای توقف باران‌های سیل‌آسا، دستور قربانی کردن دسته جمعی را داده باشند.
هاگن کلاوس، استاد انسان‌شناسی دانشگاه جورج مِیسون، می‌گوید: «قربانی کردن یک روش مذاکره بسیار دقیق و یک شکل ارتباط با ماوراء طبیعه بود. چیموها با کیهان همانطور که آن را درک می‌کردند تعامل داشتند. این تعداد کودک و این تعداد حیوان، سرمایه‌گذاری عظیمی از سوی دولت بوده است.»
جِین اِوا باکستِر، استاد مردم‌شناسی دانشگاه دی‌پُل که متخصص تاریخ کودکان و دوران کودکی است، خاطرنشان می‌کند چیموها احتمالاً فرزندان‌شان را ارزشمندترین هدایایی می‌دانستند که می‌توانستند به خدایان تقدیم کنند.
باستان‌شناسان در حال حفاری محل دفن یک کودک قربانی در پامپا لا کروز
رد پاهای آشکار
شاید نیاز به آرام کردن ارواح و توقف باران‌های ناشی از ال نینو برای جامعه چیمو یک احتیاج مبرم بوده باشد، اما به نظر می‌رسد مراسم قربانی کردن دسته جمعی به دقت سازماندهی شده است. از قرار معلوم، صدها پسر و دختر سالم از بسیاری از مناطق امپراتوری قربانی شدند و تحقیقات در مورد دلیل انتخاب آن‌ها برای قربانی شدن همچنان ادامه دارد. لاماهای جوان، از دیگر قربانیان این مراسم، از گله‌های دولتی جمع آوری و ظاهراً به طور خاص بر اساس سن و رنگ پشم‌شان انتخاب شده‌اند.
در سایت هوانچاکیتو-لاس لاماس، جایی که پریتو و همکارش جان ورانو، انسان‌شناس زیست‌شناسی دانشگاه تولان، بیشتر قربانیان جوان را بین سال‌های ۲۰۱۱ تا ۲۰۱۸ حفاری کردند، نشانه‌های گویا و سرنخ‌های مربوط به کالبدسنجی در بازسازی توالی رویدادها به آن‌ها کمک کرده است.
الگوی ردپاهای حفظشده در گل خشک نشان می‌دهد که رسیدن به محل قربانی کردن توام با یک حرکت دسته‌جمعی رسمی بوده است. ردپاهای برهنه و کوچک کودکان و ردپاهای حیوانات چهارپایی که برخلاف میلشان کشیده می‌شدند، پریتو و ورانو را به این فکر واداشت که قربانیان زنده به گور راهی شده و در آنجا کشته می‌شدند. نبودن اثری از حشرات در بقایای اجساد به این معنا است که کودکان به دقت در کفن پیچیده شده و بلافاصله در کنار لاماها دفن شدند.
آیا این پیشکش‌های گران‌قیمت بالاخره سبب پایان یافتن باران‌های سیل‌آسا شد؟ دانستنش غیرممکن است، اما این رویداد غم‌انگیز شاید دریچه‌ای به آخرین سال‌های نومیدانه یک امپراتوری در حال مرگ باشد.
باکستر می‌گوید: «آن‌ها در آن برهه، بیشترین و باارزش‌ترین دارایی‌هایشان را پیشکش خدایان کردند و این امر نشانگر این است که در آن زمان و در آن مکان، چیموها در چه شرایطی بودند.»
تصویر ردپای یک بزرگسال صندل‌پوش در مراسم قربانی، بیش از ۵۰۰ سال پیش، در هوانچاکیتو-لاس لاماس پرو
جلوگیری از فاجعه
به تازگی، پریتو یک دیوار خاکی به طول بیش از هفت مایل در شمال چان چان را بررسی کرده که مدت‌ها تصور می‌شد یک سازه دفاعی برای جلوگیری از دشمنان بوده است. حالا به نظر می‌رسد این دیوار، یک دیوار دفاعی در برابر یک نیروی مخرب دیگر بوده است: امواج گل و لای، آب و آوار که در طول بارندگی‌های ال نینو از کوه‌ها به سمت شرق سرازیر می‌شدند.
بر اساس تاریخ‌گذاری رادیوکربن، قدمت دیوار را قبل از سال ۱۴۵۰ تخمین زده‌اند و باستان‌شناسان گمان می‌کنند ساخت و ساز آن پس از یک رویداد فاجعه‌بار ال نینوی قبلی که حدود سال ۱۱۰۰ رخ داد، آغاز شده باشد. ضلع شرقی دیوار در حین محافظت از مزارع کشاورزی و کانال‌های آبیاری که در سمت غرب قرار داشتند، احتمالاً به عنوان یک تله مفید برای گل و رسوبات کاربرد داشته که چیموها از آن به عنوان کود و مصالح ساختمانی استفاده می‌کردند.
همانطور که باستان‌شناسان به کاوش درون و اظراف محوطه‌ی میراث جهانی چان چان ادامه می‌دهند، ممکن است باز هم شواهد بیشتری از تلاش‌های باستانیان برای مقابله با اثرات مخرب ال نینو چه از نظر معنوی و چه از نظر عملی آشکار شود.
پریتو می‌افزاید: «از یک طرف، مردمان چیمو خدایان را خشنود می‌کردند و به مردم خودشان نشان می‌دادند که هر کاری که از دستشان برمی‌آید انجام می‌دهند، اما در عین حالعکس‌العمل‌های فنی واقعاً موثری برای محافظت از مردم، زیرساخت‌ها و محصولات خود داشتند. آن‌ها در جریان بروز پدیده‌ی ال نینو همزمان در بسیاری از جبهه‌ها تلاش می‌کردند و این حیرت‌انگیز است.»
مترجم: زهرا ذوالقدر
