دانشمندان زادگاه زبان‌های هندو-اروپایی را کشف کردند!

زبان یکی از بنیادی‌ترین و تعیین‌کننده‌ترین ویژگی‌های بشر است که افکار، فرهنگ‌‌‌ها و جوامع را شکل می‌دهد. در میان انواع زبان‌هایی که امروز وجود دارند، خانواده زبان هندو-اروپایی یکی از شاخص‌تری و گسترده‌ترین زبان‌هاست.

این خانواده زبانی در اروپا و بخش‌هایی از آسیا گسترش یافته و شامل انگلیسی، سانسکریت و چندین زبان دیگر می‌شود که میلیاردها نفر به آن‌ها صحبت می‌کنند.

با‌ این حال، خاستگاه این خانواده زبانی قرن‌هاست که پنهان مانده و به بحث‌ونظرها و نظریه‌های متعارضی در میان زبان‌شناسان و مردم‌شناسان دامن زده است.

اما تحقیق شاخصی که اخیراً انجام شده و حاصل تلاش جمعی تیمی از زبان‌شناسان و متخصصان این حوزه است، این معما را آشکار ساخته و نگاهی اجمالی و قانع‌کننده به نیای مشترک هم زبان‌های هندو-اروپایی و رشته‌های ظریفی که در کنار یکدیگر میراث زبانی ما را شکل داده‌اند، عرضه می‌کند.    

شناسایی ریشه‌های زبان‌های هندو-اروپایی

در سه دهه اخیر شواهد  نظریه ریشه مشترک برخی زبان‌ها افزایش یافته و به رونق رشته مطالعاتی انسان‌شناسی زبانی کمک کرده است.

مطالعه جدید بعد از ساخت یک «پایگاه داده وسیع متشکل از واژگان اصلی  161 زبان هندو-اروپایی شامل 52 زبان باستانی یا تاریخی» توانسته ریشه مشترک این زبان‌ها را شناسایی کند.

این جد مشترک زبان‌های انگلیسی و سانسکریت احتمالاً 8100سال قبل صحبت می‌شده است!

در حدود 80 متخصص زبان در این پژوهش حضور داشتند. این پژوهش با ترکیبی از روش‌های تحلیل زبان‌شناسی، محاسبات کامپیوتری پیشرفته، باستان‌شناسی و تحلیل دی‌.ان.ای باستانی انجام شد و توانست به‌ صورتی موفقیت‌آمیز زبان پروتو-هندو-اروپایی را به عنوان نیای مشترک خانواده زبان‌های هندو-اروپایی بازسازی کند.

این واژگان از کجا آمدند؟

برطبق پایگاه داده گلوتولاگ، امروز تقریباً 400زبان هندو-اروپایی در جهان صحبت می‌شود که به لحاظ لهجه، تنوع منطقه‌ای و زبانی ممکن است بسیار فردی باشند. تقریباً نیمی از جمعیت جهان به یکی از زبان‌های این خانواده صحبت می‌کنند.

این زبان‌ها در طی یک دوره زبانی گسترده هزاران ساله گسترش یافتند و تا ایرلند امروزی در غرب، چین در شرق و اسکاندیناوی در شمال و هند در جنوب دسترسی پیدا کردند.

کارشناسان قرن‌ها بود که در زمینه خاستگاه و ریشه زبان پروتو-هندو-اروپایی به دو دسته تقسیم شده بودند. یک گروه معتقد بودند که زبان اجدادی پروتو-هندو-اروپایی تقریباً 9000سال قبل در هلال حاصلخیز شمالی شامل ترکیه، لبنان و عراق امروزی صحبت می‌شده است.

این منطقه به دلیل آنکه محل زایش کشاورزی است و با توسعه شیوه‌های کشاورزی، زبان کشاورزان اولیه تا دوردست‌ها گسترده شد، اهمیت زیادی دارد. این نظریه، نظریه آناتولی یا کشاورزی نام دارد.

در سوی دیگر، نظریه جایگزینی وجود دارد که پیشنهاد می‌دهد تقریباً 6000 تا 4500سال قبل، جمعیت‌ استپ‌ها به سمت غرب و شرق و تقریباً در اطراف استپ پونتیک-کاسپین پراکنده شدند.

یکی از مثال‌های واضح، مردم یامنایا هستند که زبان‌شان را با خودشان به اروپا بردند و به شکل‌گیری شاخه‌های ایتالیایی، آلمانی و سلتیکِ خانواده زبان هندو-اروپایی کمک کردند.

این نظریه، با عنوان نظریه «کاسپین» مسیر دیگری برای توسعه زبان‌های هندو-اروپایی و تنوع آن پیشنهاد می‌دهد.  بر اساس این نظریه، گسترش زبان هم‌چنین به رام کردن اسب‌ها در سراسر اروپا و آسیا نسبت داده شده است.

پیچیدگی‌های پایگاه زبان و فرضیه خاستگاه تلفیقی

  تیم تحقیقاتی رویکرد تازه‌ای برای بررسی این دو نظریه در پیش گرفت. آن‌ها زبان‌هایی را تاریخ‌گذاری کردند که تا پیش‌از‌این تاریخ‌شان ناشناخته بود. برای مثال، برای آنکه یک نقطه مرجع داشته باشند، تاریخ زبان کلاسیک لاتین را 50 قبل‌ازمیلاد مشخص کردند. از این نقطه به سمت عقب حرکت کردند تا ریشه و خاستگاه شاخه‌های متفاوت زبان را پیدا کنند.

نتیجه این پژوهش نشان داد که خاستگاه زبان هندو-اروپایی تلفیقی است. بر اساس این نظریه، موطن نهایی زبان‌های هندو-اروپایی جایی در جنوب منقطه قفقاز بوده است.

متعاقباً مهاجرتی به سمت شمال استپ صورت گرفت که آن را به موطن دوم برخی شاخه‌های خانواده هندو-اروپایی تبدیل کرد. این شاخه‌های خاص به واسطه توسعه مرتبط با یامنایا و فرهنگ ظروف سیمی وارد اروپا شدند.

منبع: راهنماتو