انسان‌ها 7 هزار سال قبل در این «غار گدازه» در عربستان زندگی می‌کردند
تجزیه و تحلیل یک غار گدازه در عربستان سعودی نشان داد انسان‌ها حداقل ۷۰۰۰ سال آنجا زندگی کرده‌اند. غار گدازه به تونل‌هایی گفته می‌شود که در جریان حرکت گدازه‌های آتشفشانی ایجاد شده‌اند.
فرادید| باستان‌شناسان در عربستان سعودی دریافته‌اند که انسان‌ها حداقل ۷۰۰۰ سال پیش و احتمالا قبل‌تر از آن، در یک غار گدازه‌ای زندگی می‌کردند.
به گزارش فرادید، این لوله یا غار گدازه که «ام جرسان» نام دارد، در یک میدان آتشفشانی به نام حرّۀ خیبر، تقریباً در ۱۲۵ کیلومتری شمال مدینه قرار دارد.
ام جرسان در حال حاضر طولانی‌ترین لوله گدازه‌ی گزارش‌شده در عربستان از نظر طول افقی گذرگاه‌ها (۱۴۸۱ متر) است.
ما می‌دانیم انسان‌های باستان در دوران ماقبل تاریخ در شبه‌جزیره عربستان زندگی می‌کردند، اما بقایای ارگانیک آن دوران به دلیل سالم نماندن در این منطقه خشک بسیار اندک هستند. بنابراین محققان به دنبال مناطقی بودند که چنین آثاری در آن‌ها سالم مانده باشد، یعنی مناطقی که در برابر خورشید، باد و تغییرات شدید دمایی در هزاره‌های گذشته محافظت شده بودند. ام جرسان یکی از این مناطق بود، بنابراین محققان تصمیم گرفتند آنجا را بررسی کنند.
حدس آن‌ها درست بود. آن‌ها در این منطقه، آثاری مانند تکه‌های پارچه و چوب کارشده، سنگ‌نگاره‌هایی از حیوانات اهلی و بقایای اسکلتی 9 استخوان انسان را یافتند. بر اساس تاریخ‌گذاری رادیوکربن و تاریخ‌گذاری لومینسانس تحریک‌شده نوری، مشخص شد مردم حداقل در ۷۰۰۰ سال و احتمالاً ۱۰۰۰۰ سال گذشته، در این منطقه سکونت داشتند. برخی از تاریخ‌ها نسبتاً جدید بودند، بنابراین ممکن است از این غار گدازه در دوران مدرن هم استفاده شده باشد.
انسان‌هایی که از این غار استفاده کردند، سرنخ‌هایی از زندگی خود به جای گذاشتند. این سرنخ‌ها شامل استخوان‌های گوسفند و بز اهلی و همچنین صخره‌نگاره‌هایی از این حیوانات می‌شود که نشان می‌دهد این موجودات برای بقای انسان‌ها مهم بودند. تجزیه و تحلیل شیمیایی بقایای انسان نشان داده که گیاهان خاصی مانند غلات و میوه‌ها احتمالاً به دلیل افزایش کشاورزی واحه در عصر برنز در طول زمان افزایش یافتند.
با این حال، بر اساس مطالعات انجام‌شده، انسان‌ها در یک بازه زمانی طولانی و بدون وقفه در غار زندگی نکردند. به بیان دیگر، به نظر نمی‌رسد این غار گدازه، محل سکونت دائمی انسان‌ها بوده باشد، بلکه احتمالاً مکانی در مسیرهای گله‌داری برای دسترسی به سایه و آب برای گله‌داران رهگذر و حیواناتشان بوده است. قبل از این دوران و همچنین در دوره‌های شبانی، این غار احتمالاً با فعالیت‌های شکاری نیز ارتباط داشته که احتمالاً سنگ‌بنای اقتصادهای محلی تا عصر برنز بوده است.
غار گدازه چیست؟
غارهای گدازه زمانی شکل می‌گیرند که گدازه، گذرگاه‌های زیرزمینی ایجاد می‌کند که مقادیر زیادی سنگ مذاب می‌تواند از طریق آن‌ها عبور کند. وقتی جریان گدازه به پایان می‌رسد یا مسیر عبور آن به جای دیگری منحرف می‌شود، لوله خالی باقی می‌ماند. شاید در ظاهر این لوله‌ها ناخوشایند به نظر برسند، اما می‌توانند سرپناه خوبی باشند. برای نمونه، به پیشنهاد دانشمندان JAXA، آژانس فضایی ژاپن، انسان‌های آینده می‌توانند در لوله‌های گدازه در ماه زندگی کنند.
متیو استوارت، از نویسندگان این مطالعه و محقق مرکز تحقیقات استرالیایی تکامل انسان در دانشگاه گریفیث استرالیا می‌گوید که مردم امروزی در منطقه، هنوز از غارهای گدازه‌ای مانند این استفاده می‌کنند، خواه برای جمع کردن حیوانات، خواه برای دسترسی به منابع آب یا صرفاً برای اوقات فراغت.
امکان شناسایی گونه‌ها در صخره‌نگاره‌های‌ام جیرسان وجود دارد: A) گوسفند، ب) بز و دو پیکره که ابزاری روی کمربندشان دارند، c ) گاو شاخ بلند، d) بزکوهی با شاخ‌های شیاردار و نقش‌هایی روی پشم، پایین: ردیابی نمونه‌هایA-D
گفتن اینکه ام جرسان، آخرین بار کی پر از گدازه شد، دشوار است، هرچند فعالیت‌های آتشفشانی به طور متناوب در این منطقه رخ داده است. در طول ۱۵۰۰ سال گذشته، حدود ۱۵۰۰ فوران آتشفشانی در عربستان و بسیاری دیگر در دوران باستان رخ داده است.
محققانی که در این تحقیق مشارکت نداشتند، نظرات مثبتی نسبت به کار این تیم ابراز کردند. گری رولفسون، استاد بازنشسته انسان‌شناسی در کالج ویتمن و دانشگاه ایالتی سن دیگو، گفته است: «کار شگفت‌انگیز این تیم در حیطه کار میدانی و تفسیر عالی شهرت زیادی برایشان به ارمغان آورده!» رولفسون با اشاره به اینکه شباهت‌هایی با مواد کاوش‌شده در بخش‌هایی از اردن وجود دارد، گفت: «اگرچه در این حفاری‌ها، آثار و بقایای جانوری نسبتاً کمی کشف شد، اما با این حال، یافته‌های موجود نشان‌دهنده پیوندهای محکمی از مواد کشف‌شده در مناطق دیگر شمال عربستان سعودی است.»
آنتونی سینکلر، استاد نظریه و روش باستان‌شناسی در دانشگاه لیورپول بریتانیا، گفته است که غار گدازه علاوه بر ایجاد سرپناه، می‌توانسته یک موقعیت قابل‌دفاع هم باشد؛ یعنی برای دامداران در محافظت از گله‌هایشان در شب در برابر شکارچیان محلی سرپناه بوده است. حیوانات شکارچی مانند گرگ، کفتار و احتمالاً شیر و پلنگ در سراسر عربستان وجود داشته است. امروزه برخی از این حیوانات در خطر انقراض هستند یا دیگر در عربستان وجود ندارند.
مترجم: زهرا ذوالقدر
