(عکس) سکه‌های طلا با نقش کماندار پارسی متعلق به امپراتوری هخامنشی در ترکیه کشف شدند

تیمی از باستان‌شناسان در دانشگاه میشیگان آمریکا سکه‌هایی از طلا متعلق به دوران امپراتوری ایران باستان را در یک گلدان کوچک در شهر باستانی نوتیون در غرب ترکیه کشف کردند.

این گنجینه در گوشه اتاقی در بنای مدفون در زیر یک خانه مربوط به عصر هلنیستی پیدا شد. محققان تصور می‌کنند این سکه‌ها برای نگهداری در آنجا ذخیره شده بودند، ولی به دلایلی هرگز از محل خود برداشته نشده‌اند.

باستان‌شناسان می‌‌گویند قدمت این سکه‌های عصر هخامنشی به قرن پنجم قبل از میلاد می‌رسد.

کریستوفر راته، باستان‌شناس و استاد مطالعات کلاسیک در دانشگاه میشیگان، در این باره گفت: «روی این سکه‌ها طرح یک کماندار زانو زده دیده می‌شود که مشخصه سکه ‘دَریک’ امپراتوری ایران است. این سکه احتمالاً در سارد، در حدود صد کیلومتری شمال شرقی نوتیون، ضرب شده است.»

سارد در دوران حکومت هخامنشی مقر ساتراپ‌های پارس محسوب می‌شد. این شهر که در آسیای صغیر قرار داشت، در سال ۵۴۶ پیش از میلاد به دست کوروش بزرگ فتح شد و از آن پس یکی از پایگاه‌‌های مهم شاهنشاهی هخامنشی لقب گرفت به نحوی که یک راه ویژه این شهر را به تخت جمشید می‌رساند.

ضرب دَریک یا سکه زرین ایران در دوره هخامنشی به داریوش بزرگ شاهنشاه هخامنشی نسبت داده می‌شود. با این حال بر سر نام دریک میان محققان اختلاف نظر است؛ عده‌ای آن را برگرفته از نام داریوش به زبان یونانی («دریکوس») می‌دانند و عده‌ای دیگر ریشه آن را به «ذَریگ» یا «زریگ» به معنی زرین در زبان پارسی باستان برمی‌گردانند.

سکه یافت‌شده (راست) و نگاره بازسازی شده از طرح اصلی یک دریک (چپ) تصاویر: دانشگاه میشیگان/ ویکی‌پدیا

دریک که به لحاظ عیار تنها از ۳ درصد ناخالصی یا آلیاژ ضرب می‌شد، سکه‌ای فوق‌العاده با ارزش و انحصاری پایتخت به حساب می‌آمد و از این رو هیچ‌یک از ساتراپ‌ها و فرمانداران محلی حق نداشتند بدون پروانه مخصوص از جانب داریوش بزرگ اقدام به ضرب آن کنند.

دکتر راته درباره سکه‌های یافت‌شده می‌گوید: «کشف چنین یافته ارزشمندی در یک کاوش کنترل‌شده باستان شناسی بسیار نادر است. هیچ‌کس هیچ‌وقت گنجینه‌ای از سکه‌، به‌ویژه سکه‌های فلزی گران‌بها را، بدون اینکه قصد برداشتن‌شان را داشته باشد دفن نمی‌کند. بنابراین تنها رخداد یک اتفاق ناگوار باعث شده که این گنجینه به همین حالت مانده و به دست ما رسیده است.»

بیشتر دریک‌هایی که اکنون وجود دارند را نه باستان‌شناسان در کاوش‌های علمی، بلکه غارتگران در حفاری‌های غیرمجاز پیدا کرده‌‌اند.

امپراتوری ایران از اواخر قرن ششم قبل از میلاد و در دوران خشایارشا و داریوش بزرگ شروع به ضرب دریک کرد. ضرب این سکه‌ها تا زمان حمله اسکندر مقدونی در سال ۳۳۰ قبل از میلاد به خاک قلمرو هخامنشی ادامه یافت و طرح روی سکه‌ها نیز با تفاوت‌های جزئی در سبک آن‌ها ثابت ماند.

کریستوفر رته باستان‌شناس در محل کشف سکه‌های باستانی در ترکیهNotion Archaeological Project, University of Michigan

محققان سعی کرده‌اند با تجزیه و تحلیل این تفاوت‌های کوچک، سکه‌ها را به ترتیب زمانی مرتب کنند.

اندرو میدوز از دانشگاه آکسفورد و متصدی سابق سکه‌ها در موزه بریتانیا و انجمن سکه‌شناسی آمریکا درباره سکه‌های کشف‌شده می‌گوید: «این سکه‌های هخامنشی یک یافته بی‌نظیر با بالاترین درجه اهمیت هستند.»

محققان بر این باورند که یکی از کاربردهای اولیه دریک پرداخت پول به جنگجویان بوده و احتمالاً انبار کردن این میزان سکه با عملیات نظامی در منطقه اطراف نوتیون در آن زمان مرتبط بوده است.

گزنفون، مورخ و فیلسوف یونانی، می‌گوید یک دریک معادل دستمزد یک سرباز برای یک ماه بوده است.

محققان کاوش‌ها در سایت باستان‌شناسی نوتیون را در سال ۲۰۲۲ آغاز کردند. سکه‌ها پیش از این در سال ۲۰۲۳ کشف شده بودند، اما وزارت فرهنگ و گردشگری ترکیه تا اکنون اجازه عمومی شدن اخبار مربوط به کشف آن را نداده بود.

باستان‌شناسان امیدوارند کشفیات تازه بتواند مورخان را در تاریخ‌نگاری دقیق ضرب سکه‌های ایرانی کمک کند.

منبع: یورونیوز