سفر به تهران قدیم؛ شمیرانی؛ ترکیبی از ۳ گویش راجی، گیلکی و طبری
لهجه شمیرانی که روزگاری در گفت‌وگوهای اهالی محله تجریش جاری بود و گوش را نوازش می‌داد اکنون به‌ندرت شنیده می‌شود و سراغ آن را باید فقط از بازماندگان نسل‌های گذشته و مادر بزرگ‌ها و پدر بزرگ‌های سالخورده این محدوده گرفت.
بر اساس تحقیقانی که در مورد گویش شمیرانی یا قصرانی صورت گرفته است می‌شود با قطعیت گفت که این لهجه برگرفته از لهجه طبری است یا به تعبیری دیگر ریشه در گویش مازنی دارد.
عباس صالحی، از معتمدان و اهالی قدیمی تجریش، درباره گویش اهالی تجریش می‌گوید: «لهجه‌ای که در محاوره اهالی تجریش شنیده می‌شد همان لهجه مازنی است که هر چه از شمال به سمت جنوب می‌آید ساده‌تر و آهسته‌تر می‌شود. اگر بخواهیم دقیق‌تر در این باره صحبت کنیم، لهجه شمیرانی در واقع ترکیبی از لهجه راجی، گیلکی و طبری است که از شمال به‌سمت قفقاز به زبان تاتی بیشتر نزدیک می‌شود.»
صالحی درباره تغییرپذیری این گویش در طول زمان می‌گوید:«گویش اهالی تجریش بر اثر گذشت زمان و ارتباطات و ازدواج ساکنین اصلی با ترک‌ها، کلمات ترکی را هم جذب کرده و پذیرفته است، کلماتی مثل «دای‌قزی، عم‌قزی». این را هم بگویم که در حدود دویست سال قبل اهالی روستاهای شمشک، میگون و افجه به زبان تاتی صحبت می‌کردند، اما در حال حاضر تعداد کمی از لغات آن به‌جا مانده است. در تجریش کنونی هم گویش شمیرانی را فقط در گفت‌وگو با عده کمی از پیران محله خواهید شنید.»
به‌طور کلی، گویش قصرانی را می‌توان نوعی لهجه در زبان فارسی دانست که تحت تاثیر مناطق شمالی قرار گرفته است؛ لهجه‌ای که با گذشت زمان در حال از بین رفتن است. دلایل این موضوع را زبان‌شناسان با مهاجرت و ازدیاد جمعیت و همچنین برتری زبان فارسی برای سوادآموزی مرتبط می‌دانند و معتقدند که این عوامل به مرور باعث کمرنگ شدن گویش شیرین شمیرانی شده است. اگر بخواهیم لهجه شمیرانی را بشنویم باید سراغ اقلیت بازمانده از نسل‌های گذشته در کل محدوده شمیران و نیز محله تجریش را بگیریم .
منبع: همشهری
