مقبرۀ 3500 سالۀ یک «فرعون ناشناخته» از عمق 6 متری زمین بیرون آمد

فرادید| باستان‌شناسان مصری و آمریکایی موفق به کشف مقبره‌ای متعلق به یک فرعون ناشناس در محوطه تاریخی ابیدوس شدند. این مقبره که در عمق ۶ متری زیر شن‌های بیابان مدفون شده بود، در جریان حفاری‌های دسامبر و ژانویه پیدا شد و وزارت آثار باستانی مصر ماه گذشته در صفحه فیسبوک خود خبر این کشف را منتشر کرد.

به گزارش فرادید؛ اما نام فرعونی که در این مقبره دفن شده همچنان ناشناخته است، همان‌طور که اطلاعات دقیقی از دودمانی که به آن تعلق داشته نیز در دست نیست. جو وگنر، مصرشناس دانشگاه پنسیلوانیا و سرپرست این حفاری، توضیح می‌دهد که در آن دوره مصر تحت حکومت پادشاهی‌های رقیب تجزیه شده بود و آشوب و درگیری‌های زیادی در آن زمان وجود داشت.

ابیدوس یکی از قدیمی‌ترین شهرهای مصر است و به عنوان مرکز آیین اوزیریس، خدای مرگ و رستاخیز، شهرت داشته است. نام امروزی آن برگرفته از نسخه یونانی نام کهن «ابِدو» است.

در حدود سال ۱۸۳۹ پیش از میلاد، یک گورستان سلطنتی در این منطقه تأسیس شد که نخستین پادشاه دفن‌شده در آن سنوسرت سوم از دودمان دوازدهم بود. اما مدتی بعد حکومت مصر میان فرمانروایان محلی تجزیه شد.

حفاری‌های ابیدوس که در اوایل قرن بیستم آغاز شده بود، پس از مدت کوتاهی متوقف شد، اما در دهه ۱۹۹۰ تیمی به سرپرستی وگنر کاوش‌های جدیدی را آغاز کرد. آن‌ها علاوه بر بررسی دوباره مقبره سنوسرت سوم، موفق به کشف چندین مقبره از فراعنه‌ای شدند که اطلاعات زیادی از آن‌ها در دست نبود. یکی از این کشفیات مقبره سنب‌کای در سال ۲۰۱۴ بود.

دوره‌ای پرآشوب در تاریخ مصر

این مقبره‌های سلطنتی متعلق به فرعون‌هایی هستند که در یک بازه زمانی بین سال‌های ۱۶۵۰ تا ۱۵۵۰ پیش از میلاد در ابیدوس حکومت می‌کردند. این دوره، پایان دوره میانه دوم در تاریخ مصر محسوب می‌شود که به گفته وگنر «یکی از مبهم‌ترین دوره‌های تاریخی مصر» است، زیرا بسیاری از فراعنه در این دوره تنها چند سال بر تخت سلطنت دوام می‌آوردند.

در آن زمان بخش شمالی مصر تحت سلطه هیکسوس‌ها بود که حاکمان بیگانه‌ای از شرق بودند؛ در حالی که در جنوب، فرعون‌های شهر تبس بر مصر حکومت می‌کردند. درباره دودمان گمشده ابیدوس اطلاعات چندانی وجود ندارد و در فهرست‌های سنتی پادشاهان مصر، تنها نام سِنب‌کای ثبت شده است.

چه چیزهایی در مقبره جدید پیدا شد؟

مقبره جدید، کمی قدیمی‌تر از مقبره سنب‌کای است و ممکن است متعلق به یکی از اجداد او باشد. ساختار این مقبره که در عمق ۶ متری زیر زمین کشف شده، شامل دیوارهایی از جنس سنگ آهک و سقفی قوسی‌شکل از آجرهای گِلی است. با این حال هیچ اثری از بقایای انسانی در آن یافت نشده و در نتیجه امکان انجام مطالعات ژنتیکی باستانی وجود ندارد.

باستان‌شناسان بر اساس موقعیت، اندازه عظیم و کتیبه‌های هیروگلیف نوشته‌شده روی دیوار ورودی، این مقبره را متعلق به یک فرعون می‌دانند. در این کتیبه‌ها نام الهه‌های ایزیس و نفتیس ذکر شده، اما نام پادشاهی که در این آرامگاه دفن شده بود، قابل خواندن نیست.

مقبره جدید به‌مراتب بزرگ‌تر از مقبره سنب‌کای است و احتمالاً برای یکی از پادشاهان بنیان‌گذار آن دودمان ساخته شده بود. با این حال، این مقبره در دوران باستان به‌طور گسترده‌ای توسط دزدان مقبره غارت شده و دیگر هیچ اثری از تابوت، مومیایی یا اشیای تدفینی در آن باقی نمانده است. با این حال معماری باشکوه مقبره نشان می‌دهد که زمانی یک آرامگاه مجلل و مجهز برای یک فرعون بوده است.

این کشف جدید به مصرشناسان کمک می‌کند تا دوره میانه دوم را بهتر درک کنند. آنا لطیفه مراد-سیزک، باستان‌شناس دانشگاه شیکاگو این یافته را «بسیار مهم» توصیف کرده و می‌گوید:

«این کشف به اطلاعات محدودی که از حاکمان این منطقه داریم اضافه می‌کند و به شناخت بهتر دوره‌ای که مصر تحت سلطه قدرت‌های رقیب بود، کمک می‌کند».

دوره میانه دوم حدود ۱۵۵۰ پیش از میلاد به پایان رسید؛ یعنی چند نسل پس از دفن این فرعون ناشناس و احتمالاً کمی پس از دوران حکومت سنب‌کای. این دوره با اخراج هیکسوس‌ها و یکپارچه‌سازی مجدد مصر توسط فرعون احمس یکم از شهر تبس پایان یافت. او بنیان‌گذار دودمان هجدهم شد که آغازگر عصر پادشاهی نوین در مصر بود؛ دوره‌ای که نزدیک به ۵۰۰ سال شکوفایی را برای این تمدن به همراه داشت.

آیا مقبره‌های بیشتری در راه است؟

وگنر امیدوار است که این کشف منجر به یافتن مقبره‌های بیشتری از فراعنه دودمان گمشده ابیدوس شود. او می‌گوید: «ما تقریباً مطمئن هستیم که مقبره‌های بیشتری وجود دارند. مقبره‌های قبلی در دو بخش اصلی گورستان پادشاهی ابیدوس قرار داشتند و به نظر می‌رسد این مقبره جدید در بخش قدیمی‌تر این منطقه باشد».

نیکلاس براون، مصرشناس دانشگاه ییل که در این کشف مشارکتی نداشته، این یافته را با کشف اخیر مقبره سلطنتی توتموس دوم مقایسه می‌کند. او معتقد است که گورستان سلطنتی ابیدوس، پیش‌زمینه‌ای برای دره پادشاهان بود که در دوران پادشاهی نوین به مرکز دفن فراعنه تبدیل شد. به گفته براون: «ما این الگو را در سراسر تاریخ مصر مشاهده می‌کنیم؛ خاندان‌های سلطنتی برای خود گورستان‌های مقدسی تأسیس می‌کردند».