نقاشی ۴۴ هزارسالۀ «انسان‌های شکارچی دُم‌دار» در یک غار پیدا شد
همیشه این فرض وجود داشته که منشأ سنت نقاشی‌های تصویری (فیگوراتیو) اروپا است، اما این کشف نشان می‌دهد منشأ این سنت را در جای دیگری باید جستجو کرد.
فرادید| باستان‌شناسی اندونزیایی که غارنورد مشتاقی هم هست، از یک درخت انجیر بالا رفت تا به ورودی باریک غاری در جنوب سولاوِسی دست یابد. آنجا بود که او با صحنه‌ای شگفت‌آور روبرو شد: یک غارنگاره به رنگ قهوه‌ای متمایل به قرمز که مانند آن را ندیده بود. او با گوشی از این اثر عکسی تار و کم‌کیفیت گرفت و آن را برای همکار استرالیایی خود، آدام برام فرستاد و او نیز با دیدن عکس نقاشی شگفت‌زده شد.
به گزارش فرادید، این اثر شگفت‌انگیز انگار صحنه شکاری را نشان می‌دهد که در آن خوک‌های وحشی و گونه‌ای بوفالوی کوچک به نام «گاومیشک» (دو حیوان بومی این جزیره) دیده می‌شوند.
نکته جالب‌تر اینست که در این نقاشی حیوانات توسط موجوداتی شکار می‌شوند که شبیه انسان هستند ولی ویژگی‌های حیوانی همچون دُم و پوزه دارند. در یکی از بخش‌های نقاشی، یک گاومیشک دیده می‌شود که توسط چندین پیکره انسان‌نمای سلاح به دست احاطه شده است.
اگرچه این اثر قدیمی‌ترین نقاشی دست‌ساز بشر نیست (این عنوان به طرح کوچکی تعلق دارد که روی قطعه‌سنگی در آفریقای جنوبی کشف شده و ۷۳۰۰۰ سال قدمت دارد)، اما پژوهشگران باور دارند که نقاشی سولاوِسی ممکن است قدیمی‌ترین اثر هنری جهان باشد که راوی یک داستان مشخص است، چون قدمت آن دست‌کم ۴۴۰۰۰ سال تخمین زده شده است. به بیان دیگر، این نقاشی ممکن است قدیمی‌ترین صحنه داستانی ثبت‌شده توسط بشر باشد.
برام، پژوهشگر دانشگاه گریفیث استرالیا و نویسنده همکار این مطالعه توضیح داده: «من تاکنون چیزی شبیه این را ندیده بودم. ما صدها مکان حاوی نقاشی صخره‌ای در این منطقه دیده‌ایم، اما هیچ‌گاه اثری که راوی یک صحنه شکار باشد ندیده بودیم.»
این صحنه در مجموع، شکار خوک‌های وحشی و بوفالوی کوچکی به نام آنوآ را توسط موجوداتی انسان نما و دارای دم (سمت چپ تصویر) به تصویر می‌کشد.
برای روشن کردن قدمت دقیق نقاشی، پژوهشگران به رهبری ماکسیم اوبرت باستان‌شناس، لایه‌هایی از کَلسیت را که طی هزاران سال روی نقاشی تشکیل شده بودند، بررسی کردند. اورانیوم رادیواکتیو موجود در این کانی به‌تدریج به توریم تبدیل شده بود و پژوهشگران با اندازه‌گیری میزان ایزوتوپ‌های مختلف، توانستند قدمت لایه‌های کلسیت را در بخش‌های مختلف نقاشی تعیین کنند.
آن‌ها دریافتند لایه کلسیت روی یکی از خوک‌های نقاشی‌شده دست‌کم ۴۳۹۰۰ سال پیش آغاز به شکل‌گیری کرده، در حالی که رسوبات روی دو گاومیشک بیش از ۴۰۹۰۰ سال قدمت دارند. پس میتوان گفت این نقاشی یکی از قدیمی‌ترین غارنگاره‌های شناخته‌شده و شاید قدیمی‌ترین داستان مصور در جهان است.
روشن کردن قدمت دقیق نقاشی‌های صخره‌ای مانند آنچه در غار «لئانگ بولو’سیپونگ ۴» در سولاوِسی کشف شده، همچنان چالش‌برانگیز است، زیرا ابزارهایی که برای خلق آن‌ها استفاده شده مانند زغال طبیعی ممکن است قدمتی بسیار بیشتر از خود نقاشی داشته باشند.
همین امر سبب شده بود آثاری چون نقاشی‌های غار «شووِه» در فرانسه و «ال کاستیّو» در اسپانیا که بین ۳۰۰۰۰ تا ۴۰۰۰۰ سال پیش قدمت دارند، قدیمی‌تر از نقاشی‌های آفریقا، آسیا و استرالیا اعلام شوند.
آلیستر پایک، باستان‌شناس دانشگاه ساوث‌همپتون انگلستان می‌گوید: «همیشه این فرض وجود داشته که سنت نقاشی‌های تصویری از اروپا آغاز شده، اما این کشف نشان می‌دهد منشأ آن در اروپا نبوده است.»
غارهای لاسکو در جنوب‌غربی فرانسه دارای صحنه‌هایی واضح و روایتگر در قالب هنر صخره‌ای هستند که قدمت آن‌ها حدود ۱۷,۰۰۰ سال برآورد شده است.
در واقع، سال ۲۰۱۴ نقاشی‌های صخره‌ای بسیاری در سولاوِسی و جزیره مجاور آن، بورنئو یافت شدند که قدمت‌شان به پیش از عصر یخبندان اروپا بازمی‌گردد. تاکنون دست‌کم ۲۴۲ غار یا پناهگاه در سولاوِسی شناسایی شده که چنین تصاویر هنری در آن‌ها یافت شده است.
همچنین، موجودات ترکیبی انسان‌حیوان که در اسطوره‌ها به آن‌ها «دگرپیکری» گفته می‌شود، در نقاشی تازه کشف‌شده می‌توانند گواه توانایی انسان‌های اولیه در سولاوسی برای تصویرسازی موجوداتی فراتر از دنیای واقعی باشند.
برام می‌گوید: «ما نمی‌دانیم معنای واقعی آن‌ها چیست، اما به‌نظر می‌رسد درباره شکار است و شاید معنایی اسطوره‌ای یا ماوراءالطبیعی داشته باشد.»
با این حال، همچنان درباره قدمت دقیق دگرپیکرها بحث‌هایی وجود دارد. پژوهشگران نتوانستند روی اشکال انسان‌نما لایه‌های کلسیتی بیابند، بنابراین نمی‌توانند قدمت دقیق آن‌ها را روشن کنند. با این حال، اوبر تردید ندارد که تمام نقاشی یکجا و در یک بازه زمانی خلق شده است.
اوبر می‌گوید هم انسان‌نماها و هم حیوانات در نقاشی دارای رنگ‌آمیزی مشابه و آثار فرسایش یکسان هستند. اما برخی از دانشمندانی که در این مطالعه مشارکت نداشته‌اند، معتقدند احتمال دارد اشکال انسان‌نما بعدها به نقاشی افزوده شده باشند، چرا که قدیمی‌ترین تصویرهای شناخته‌شده از انسان و حیوان در کنار هم، تاکنون به حدود ۱۰۰۰۰ سال پیش بازمی‌گردد.
با وجود این اختلاف نظر، بیشتر دانشمندان باور دارند که در آینده، نقاشی‌های روایتگر بیشتری در غارها کشف خواهد شد، شاید حتی آثاری قدیمی‌تر از این نمونه.
مترجم: زهرا ذوالقدر
