اشیائی 400 هزارساله از جنس «عاج ماموت» که «نوع متفاوتی از انسان‌ها» آن‌ها را ساخته‌اند
پژوهشگران هنوز نمی‌دانند کدام گونه از انسان‌های باستانی این اشیاء را ساخته‌اند؛ اشیائی که شبیه به تقلیدهایی کودکانه از ابزارهای سنگی ماقبل تاریخ به نظر می‌رسند.
فرادید| قدیمی‌ترین اشیاء از جنس عاج تغییرشکل‌یافته که تاکنون کشف شده‌اند، ممکن است به‌دست کودکان برای تقلید از ابزار والدین‌شان استفاده شده باشند یا شاید به عنوان وسایل کمک‌آموزشی برای یادگیری ساخت ابزارهای ابتدایی به کار رفته باشند.
به گزارش فرادید، این اشیاء شگفت‌انگیز در غرب اوکراین یافت شده‌اند و از لایه‌ای سنگی مربوط به حدود ۴۰۰ هزار سال پیش، یعنی زمانی بسیار پیش از ورود انسان‌های مدرن به اوراسیا بیرون کشیده شده‌اند. بنابراین اشیاء ساختۀ دست گونۀ دیگری از انسان‌سانان باستانی هستند.
وادیم استپانچوک، نویسنده‌ی مقاله، توضیح داده: «این کشف کاملاً غیرمنتظره بود. پیش‌تر هرگز عاجی از دوران پارینه‌سنگی ندیده یا نشنیده بودیم. شگفتی ما تنها از استفاده از عاج نبود، بلکه شکل نابهنجار این اشیاء نیز ما را شگفت‌زده کرد. این قطعات بسیار کوچک هستند و شباهت زیادی به ابزارهای سنگی دارند.»
دوران پارینه‌سنگی زیرین که بین حدود ۲.۶ میلیون تا ۲۰۰ هزار سال پیش ادامه داشت، با پیدایش ابزارهای سنگی و استخوانی میان گونه‌های باستانی انسان‌تبار همراه بود. با این حال، اشیاء عاجی معمولاً تا آغاز پارینه‌سنگی پسین (حدود ۵۰ هزار سال پیش) در داده‌های باستان‌شناسی دیده نمی‌شوند؛ یعنی زمانی که روش‌های نوینی برای سوراخ‌کردن، بریدن و شکافتن این ماده‌ی نرم‌تر و انعطاف‌پذیرتر ابداع شد.
با این حال، در محوطه‌ی کشف این اشیاء، استپانچوک و همکارش ۲۴ قطعه‌ی کوچک از جنس عاج ماموت را کنار ابزارهایی از جنس چخماق و کوارتز کشف کردند. بررسی‌های دقیق مورفولوژیکی نشان داد که ۱۱ عدد از این قطعات عاج، به عمد توسط انسان‌سانان باستانی شکل داده شده‌اند. سه عدد از آن‌ها حتی با ابزارهای کوبنده مانند سنگ‌چکش و سندان به روشی مشابه ابزارهای سنگی تراش خورده‌اند و این ویژگی، آن‌ها را به قدیمی‌ترین اشیاء اصلاح‌شده‌ی شناخته‌شده در جهان تبدیل می‌کند.
با این حال، استپانچوک توضیح می‌دهد که «این قطعات بسیار کوچک هستند و عاج در این اندازه و بافت نمی‌تواند لبه‌ای مقاوم برای استفاده در کار فراهم کند، دست‌کم در قیاس با سنگ چنین نیست.» در واقع، عاج بیشتر دارای سختی بین دو تا چهار در مقیاس سختی موس است، در حالی که چخماق و کوارتز دارای سختی بین هفت تا هشت هستند.
این ویژگی عاج را به گزینه‌ای نامناسب برای ساخت ابزارهای کاربردی تبدیل می‌کند و پژوهشگران را به اندیشیدن درباره‌ی هدف ساخت این بقایای بسیار کهن واداشته است.
استپانچوک می‌گوید: «یکی از فرضیه‌ها جنبه‌ی فناوری دارد. این محوطه در منطقه‌ای واقع شده که منابع باکیفیت سنگ در آن محدود است و شاید ساکنان آن، انواع مختلف سنگ یا مواد شبه‌سنگ را امتحان کرده باشند. عاج می‌توانسته یکی از این گزینه‌ها باشد که آزمایشی استفاده شده است.»
با این حال، با توجه به نامناسب‌بودن عاج برای ساخت ابزار، استپانچوک احتمال دیگری را هم مطرح می‌کند: «شاید این قطعات اهدافی صرفاً کاربردی نداشته‌اند. ممکن است این اشیاء بازتاب رفتار تقلیدی یا بازی‌گونه (احتمالاً توسط کودکان) باشند که در حال تکرار حرکات بزرگ‌ترها در ساخت ابزار بوده‌اند.»
همچنین، نویسندگان مقاله احتمال می‌دهند این قطعات عاج بخشی از فعالیت‌های آموزشی بوده‌اند؛ به این شکل که افراد بزرگ‌تر یک جامعه‌ی ماقبل‌تاریخی، اصول اولیه‌ی تراش‌دادن سنگ را با استفاده از عاج به عنوان ماده‌ای نرم‌تر و آسان‌تر به کودکان آموزش می‌داده‌اند.
از آنجا که این اشیاء بسیار قدیمی‌تر از حضور انسان خردمند (Homo sapiens) هستند، هنوز دقیقاً روشن نیست کدام گونه‌ی انسان‌تبار آن‌ها را ساخته است. با این حال، استپانچوک می‌گوید کشف این اشیاء گواه بُعد تازه‌ای از رفتارهای گونه‌های اولیه‌ی انسانی است.
او می‌افزاید: «این یافته‌ها نشان می‌دهند شاید در همان مراحل آغازین هم، انسان‌تباران در فعالیت‌هایی مانند تقلید یا تعاملات اجتماعیِ معنادار مشارکت داشته‌اند.»
مترجم: زهرا ذوالقدر
