چرا لباس‌های پنبه‌ای آب می‌روند؟ چگونه جلوی آب رفتن آن‌ها را بگیریم؟

فرادید| پنبه در برابر انواع اشتباهات شستشو کاملا آسیب‌پذیر است، در حالی که الیاف مصنوعی مانند پلی‌استر چنین نیستند. بخش بزرگی از این آسیب‌پذیری به الیاف جداگانۀ لباس‌های پنبه‌ای برمی‌گردد. جیلیان گولد‌فارب، استاد مهندسی شیمی و بیومولکولی در دانشگاه کرنل می‌گوید:

به گزارش فرادید؛ «پارچه پنبه‌ای با بافتن الیاف گیاه پنبه ساخته می‌شود که خودشان عمدتاً از سلولز (یک بیوپلیمر طبیعی) تشکیل شده‌اند. پنبه مستعد جمع شدن است زیرا الیاف آن هنگام خیس شدن متورم می‌شوند و سپس هنگام خشک شدن منقبض می‌شوند».

به همین دلیل است که لباس‌های پنبه‌ای خیلی خوب می‌توانند رطوبت را جذب کنند و از طرف دیگر، پارچه‌های مصنوعی مانند پلی‌استر، نایلون و اسپندکس در برابر عرق و جمع شدن مقاوم‌تر هستند زیرا الیاف محکم بافته شده آنها در آب متورم نمی‌شوند.

از حیث شیمیایی، بافت الیاف پنبه شبکه‌ای از پیوندهای هیدروژنی را در لباس تشکیل می‌دهد. زمانی که متغیرهایی مانند گرما و آب وارد می‌شوند، این شبکه پیوند هیدروژنی می‌تواند تغییر کند و باعث می‌شود پارچه شل یا منقبض شود. این همان توضیح علمی است که در پس چین و چروک لباس‌های شما قرار دارد.

علمِ آب رفتن

گولدفارب می‌گوید: «اما همۀ اقلام دقیقا به یک شکل عمل نمی‌کنند؛ برخی پارچه‌های پنبه‌ای بیشتر مستعد آب رفتن هستند، بسته به اینکه چگونه الیاف به پارچه تبدیل شده‌ باشند. مثلا پارچه‌های پنبه‌ای معمولی به مراتب کمتر از پارچه‌های پنبه‌ای کشباف جمع می‌شوند».

تصور کنید که تقاطع الیاف پنبه‌ای شبیه یک هشتگ است، به طوری که برخی الیاف زیر الیاف دیگر بافته شده‌اند. نخ بافته شده به صورت افقی «پود» و نخ بافته شده به صورت عمودی «تار» نامیده می‌شود.

گولد‌فارب می‌گوید: «همانطور که نخ‌ها هنگام خیس شدن متورم می‌شوند، پودها را به هم نزدیک‌تر می‌کنند و آن‌ها در یک جهت جمع می‌شوند و وقتی رطوبت از پارچه خارج می‌شود، الیاف منقبض می‌شوند.» این بدان معناست که جمع شدن در واقع قبل از اینکه لباس‌ها به خشک‌کن برسند آغاز می‌شود. جمع شدن نتیجه دو عامل الیاف مرطوب و گرمای بالا است.

میزان جمع شدن لباس‌های شما توسط عوامل مختلفی تعیین می‌شود. به عنوان مثال، بستگی دارد که لباس‌هایتان را فقط در آب بشویید یا از مواد شوینده استفاده کنید زیرا مواد شوینده پیوندهای هیدروژنی را بیشتر مختل می‌کنند؛ یا اینکه لباس‌هایتان را در دمای بالا یا پایین خشک کنید؛ یا اینکه آن‌ها را با آویزان کردن یا قرار دادن داخل خشک‌کن خشک کنید. هر یک از این موارد تاثیر متفاوتی روی میزان آب رفتن لباس خواهد داشت.

مثلا دما در هنگام خشک کردن بر روی بند بسیار کمتر است و بنابراین تبخیر بسیار کندتر رخ می‌دهد و الیاف توسط گرما در حال جمع شدن تحت فشار قرار نمی‌گیرند. به علاوه یک لباس خشک شده روی بند رطوبت بیشتری را در فضای بیرون تجربه می‌کند که می‌تواند منجر به جمع شدن کمتر شود.

نجات یک لباس آب‌رفته!

شاید دانستن این مطالب برای شما کمی دیر شده باشد و قبلا یکی از لباس‌هایتان آب رفته باشد. اما نگران نباشید! هنوز هم ممکن است امیدی برای لباس‌هایآب رفتۀ شما وجود داشته باشد.

در واقع یک روش علمی برای تلاش برای «احیاء» لباس‌های شما وجود دارد. بسته به کیفیت نخ و بافت، اگر بتوانیم الیاف را متورم کنیم و اجازه دهیم تحت کشش خشک شوند، ممکن است بتوانیم برخی پارچه‌های پنبه‌ای را حداقل به طور موقت احیا کنیم.

یک راه برای انجام این کار استفاده از اتوی بخار است. این کار رطوبت را دوباره به لباس بازمی‌گرداند تا الیاف را منبسط کند و همزمان نیروی مکانیکی برای کشش آنها اعمال می‌کند. البته در این روش باید احتیاط کرد چون پنبه به سادگی تحت کشش بیش از حد قرار می‌گیرد و ممکن است یک لباس در نتیجۀ این فرایند کاملاً کج و معوج شود.