اینجا حریم من است؛ وارد نشوید!

فرادید | «اینجا به دوربین مداربسته مجهز است» نوشته‌ای که در روز بار‌ها و بار‌ها ما را متوجه این مسأله ‏می‌کند که در مغازه‌ها، بانک‌ها، مدارس، خیابان، فروشگاه‌ها و ... کنترل می‌شویم. حالا سوال این است که در ‏کنار حفظ امنیت و آسایش بیشتر‌مان حریم خصوصی‌مان کجا قرار دارد و چطور می‌توانیم آن را تفکیک کرده ‏و از آن مراقبت کنیم.

حریم خصوصی که شاید در قرون گذشته تا این اندازه دغدغه و مسأله جامعه بشری ‏نبوده و مباحث متعددی را به خود اختصاص نداده است؛ مبحثی که با ورود بشر به دنیای مدرن توجه‌ها را به ‏خود جلب کرد و بیش از گذشته اهمیت یافت تا جایی که حقوقدانان، جامعه‌شناسان و اندیشمندان به ‏گستردگی آن، تبعات و آفت‌هایی که آن را تهدید می‌کرد، پرداخته‌اند و دراین‌باره قوانین و باید و نباید‌هایی ‏مطرح شده‌اند تا حافظ این حریم باشند. ‏

حریم خصوصی به شما این حق را می‌دهد تا تعیین کنید دیگران تا چه میزان با کم‌وکیف زندگی‌تان آشنا ‏شوند یا از نظر فیزیکی یا عاطفی به شما احساس نزدیکی کنند. درواقع حریم خصوصی به شهروندان این ‏اجازه را می‌دهد تا روابط کاری، دوستانه و همکاری ایمن‌تر و سالم‌تری را تجربه کنند.

حریم خصوصی ‏می‌تواند به شما کمک کند تا از حق تنها ماندن برخوردار شوید. حریم خصوصی یعنی محدود کردن دسترسی ‏به خود و توانایی ایجاد مانع در برابر دسترسی ناخواسته به انسان، یعنی محرمانگی، یعنی پنهان کردن برخی ‏از امور از دیگران، ‏‎ ‎حریم خصوصی یعنی حمایت از شخصیت و کرامت، حریم خصوصی یعنی کنترل بر ‏اطلاعات شخصی، حریم خصوصی یعنی صمیمیت و نزدیکی.

در این بخش به بعضی حریم‌های خصوصی‌تان ‏اشاره می‌شود تا با خطوط قرمزی که در مورد شما باید رعایت شود، آشنا شوید.

‏
حریم خصوصی محل سکونت‎: خانه را می‌توان به‌عنوان نخستین یا مهمترین مصادیق حریم خصوصی به شمار ‏آورد؛ حریمی که حقوق ایران تعریف جامعی از آن ارایه نداده، ولی بند ٣ ماده ٢لایحه حمایت از حریم ‏خصوصی تعریفی در این زمینه ارایه داده و بر مبنای آن‌‏‎ ‎انواع خانه‌ها، چادر‌های مسکونی، داخل وسایل نقلیه ‏مسقف، بخش‌های مسکونی کشتی‌ها، اتاق‌های استراحت هتل‌ها، مهمانسراها، خوابگاه‌های دانشجویی، ‏بیمارستان‌ها و دیگر تأسیسات مشابه یا اماکنی که عرفا به آن منزل اطلاق می‌شود را می‌توان پوشش داد.

بنابراین ‏فراموش نکنید یکی از حریم‌های خصوصی‌تان خانه‌تان است و ورود هر کسی بی‌اذن شما یا در غیاب‌تان ‏ جرم است، البته بازرسی از خانه هم با ارایه مجوز امکان‌پذیر است با این شرط که در صورت امکان ‏بازرسی در روز و با حضور خودتان صورت بگیرد.

یادتان باشد اگرچه مالک ساختمان، صاحب قانونی و رسمی ‏ملک است، اما تا زمانی که ساختمان به‌صورت اجاره، رهن و … تحت تصرف شماست او با بیگانگان هیچ ‏تفاوتی ندارد، بنابراین مالکیت هرگز بهانه‌ای نمی‌شود که صاحبخانه بخواهد بی‌اجازه و به‌زور وارد ملک شما ‏شود. ‏

حریم جسمانی: شاید بسیاری از ما با این حریم آشنایی چندانی نداشته باشیم؛ این‌که سلامت جسم و ‏روان‌تان جزو حریم خصوصی‌تان است که باید از تعرض درامان بماند. این حریم خصوصی متذکر می‌شود که ‏در آزمایشات پزشکی، مراجعه به مطب پزشک و ... این حریم باید حفظ شود.

به‌عنوان مثال شما نباید با ‏بیمار دیگری در اتاق ویزیت باشید یا پاسخ آزمایشات‌تان باید محفوظ باشد. حتی برخی سوالاتی که پزشکان ‏می‌پرسند تا حدودی وارد این حریم می‌شود یا حتی در معاینات پزشکی حفظ این حریم الزامی است. یادتان ‏باشد هر زمانی به پزشک مراجعه کردید مواردی که در ادامه می‌آید حریم خصوصی شما است و باید رعایت ‏شود:

حریم خصوصی فیزیکی (مثل احترام به جسم بیمار و تمامیت آن) ‏‎
حریم خصوصی اطلاعاتی (شامل رازداری، بی‌نام بودن، محرمانه بودن و حفاظت از اطلاعات) ‏‎
حریم خصوصی معاشرتی (ایجاد فضای صمیمی و خلوت در لحظاتی، چون مرگ، بیماری و نقاهت) ‏
حریم خصوصی مالکیتی (احترام به مالکیت و کنترل فرد بر معیار‌های هویتی خویش، اطلاعات ژنتیکی و ‏بافت‌های بدن) ‏‎
حریم خصوصی در تصمیم‌گیری (احترام به خودمختاری فرد در تصمیم‌گیری‌های پزشکی) ‏

حریم اطلاعات و ارتباطات: منظور از حریم خصوصی اطلاعاتی و ارتباطاتی، محرمانه باقی‌ماندن اطلاعات ‏شخصی، مکاتبات و نامه‌ها، پست‌های الکترونیک، مکالمات، حساب‌های کاربری اشخاص در شبکه‌های مجازی ‏و بقیه اشکال ارتباطات است که امروزه با پیشرفت فناوری‌های ارتباطی سخن از این نوع از حریم خصوصی در ‏فضای مجازی بسیار مطرح است.

یکی از مهمترین مصادیق حریم خصوصی افراد، حق بر عکس و تصویرشان ‏است. دستیابی به عکس و فیلم‌های شخصی و خانوادگی افراد از طریق رمزگشایی و هک‌کردن رایانه و انتشار ‏آن، مثال بارز نقض حریم خصوصی است.

‏
حریم محل کار: حریم خصوصی در محل کار به‌دلیل عمومی بودن محل و رضایت آن‌ها به پذیرش مقررات آن ‏به نسبت حریم خصوصی سکونت‌شان کمتر است.

اما با این حال محدوده‌هایی از حریم برای مدیران و ‏کارفرمایان ضروری است؛ برای مثال قراردادن سیستم‌های شنود مانند میکروفن و ضبط مکالمات تلفنی در ‏محل کار یا محل‌های عمومی (مگر با ا‌علام قبلی آن) یا اجبار به نصب دوربین‌های مداربسته در محل کار با ‏هدف دسترسی به اطلاعات شخصی و خصوصی افراد، نقض حریم خصوصی است، البته نباید محل کار را یک ‏چهاردیواری شخصی تلقی کرد؛ زیرا بازرسان یا مدیران هر زمان بخواهند، می‌توانند به اموال اداری اداره یا ‏اموالی که روی میز آن‌ها قرار دارد، دسترسی داشته باشند. ‏

حریم خصوصی در وسایل حمل‌ونقل عمومی: بی‌شک تک‌تک شما بار‌ها مجبور شده‌اید با چشمان دوخته ‏شده به صفحه گوشی‌تان پیامی بدهید یا بخوانید یا حتی صفحه‌هایی را مرور کنید.

اگر در مترو و اتوبوس‌ها ‏جایی برای نشستن بیابید، بی‌شک اگر کتاب یا روزنامه‌ای در دست داشته باشید، همراهی برای خواندن سطور ‏آن خواهید یافت. تاکسی‌ها هم از این امر مستثنا نیستند و فرد کناری گاهی به اجبار خود را کنترل می‌کند ‏تا جمله‌ای به پیام شما اضافه نکند.

شاید باورتان نشود، اما پرداخت‌نشدن بقیه پول‌تان توسط راننده تاکسی یا ‏مغازه‌دار هم جزو حقوقی است که از شما تضییع می‌شود؛ هر چند این مبلغ کم و ناچیز باشد. اگر به دنبال ‏حفظ حریم شخصی‌تان هستید، فراموش نکنید که رعایت‌نکردن حق تقدم باید با رضایت شما باشد وگرنه ضایع‌کردن حق شماست. ‏

حریم خصوصی در اماکن عمومی: بار‌ها تبلیغات تلویزیونی و برنامه‌های طنز ایستادن در صف عابربانک‌ها را ‏دستمایه خنده تماشاچیان کرده‌اند و می‌دانم که به‌کرات مجبور شده‌اید که جلوی چشمان دیگران رمز بانکی‌تان ‏را وارد کنید.

مسأله بعدی به تاکسی‌ها مربوط می‌شود. مسأله‌ای که خانم‌ها بیشتر با آن دست به گریبان‌اند و ‏هنوز راهکار یا فرهنگ مختص آن در میان بیشتر شهروندان به چشم نمی‌خورد؛ نشستن نامناسب در تاکسی ‏که بگومگو‌های بسیاری را پیش آورده است.

در سینما، کتابخانه، راهرو آپارتمان و... هم قوانینی وجود دارد که ‏باید رعایت شوند و سروصدا در سالن سینما یا کتابخانه یا مزاحمت همسایگان به انحای مختلف مواردی ‏هستند که باعث شکسته‌شدن حریم خصوصی شما می‌شوند. ‏

حریم خصوصی در فضای مجازی: یکی از بحث‌هایی که به دفعات مطرح شده است، نقض حریم خصوصی در ‏فضای مجازی است که در حد وسع‌اش بحث‌های چالش‌برانگیزی را به راه انداخته است تا جایی که عده‌ای بر ‏این باورند لایک‌گرفتن هم حریم خصوصی افراد را تهدید می‌کند و این جدا از مباحثی است که در مورد ‏اشاعه عکس‌ها و اطلاعات شخصی افراد بالا می‌گیرد و درنهایت به این مسأله اشاره دارد که صاحبان ‏فناوری‌ها اطلاعات کاربران را محفوظ دارند و این سوال را مطرح می‌کند که خط قرمز حریم خصوصی تا چه ‏اندازه رعایت می‌شود. ‏

حریم خصوصی در زندگی مشترک: این تفکر که بعد از ازدواج «من» وجود ندارد و همه چیز در «ما» ‏تعریف می‌شود، تفکری کاملا نادرست است؛ چون افراد در هر وضع و موقعیتی نیازمند حریم فردی و ‏شخصی‌شان هستند و باید به آن احترام گذاشت. قرار نیست ما فضای فردی و خصوصی همسرمان را بگیریم، ‏البته یادتان نرود «حریم خصوصی من» مجردی با متأهلی بسیار متفاوت است. ‏

‏*حریم خصوصی‌تان را بشناسید؛ برای این‌که بتوانید حافظ خوبی برای حریم خصوصی‌تان باشد به یاد ‏داشته باشید که در گام اول باید این حریم‌ها را بشناسید و مرز‌های آن را به طور کامل و صحیح شناسایی ‏کنید.

‏
‏* احترام به حریم خصوصی دیگران را فراموش نکنید؛ تمامی افراد جامعه ملزم به حفظ حریم ‏خصوصی شهروندان دیگر هستند، بنابراین در چنین جامعه‌ای تعدی به حقوق و حریم خصوصی دیگران ‏تقبیح شده و جرم محسوب می‌شود و به موضوعی همه‌گیر در جامعه تبدیل می‌شود تا همه التزام به رعایت آن ‏را در زندگی خود داشته باشند. ‏

‏*اهمیت حفظ حریم خصوصی را آموزش بدهیم؛ ضرورت حفظ هنجار‌ها و موازین اخلاقی و حریم ‏خصوصی هر فرد به کودکان و نوجوانان آموزش داده شده تا در بزرگسالی به امری نهادینه‌شده تبدیل شود. ‏

‏*ضرورت موانع سختگیرانه قانونی؛ نهاد‌های قانونی و امنیتی باید به طور صحیح و واقعی با ناقضان حریم ‏خصوصی افراد و حریم عمومی جامعه برخورد کنند تا این مسأله نتواند در افراد هنجارشکن و قانون‌گریز به ‏صورت امری طبیعی جلوه کند. ‏

منشور حقوق شهروندی که مدتی سروصدایی به پا کرد و همگان بر ضرورت اجرایی‌شدن آن تأکید داشتند ‏هم بند‌هایی را به حریم خصوصی اختصاص داده و مواردی را به شهروندان متذکر شده است.

‏
ماده ٣٦- حق هر شهروند است که حریم خصوصی او محترم شناخته شود؛ محل سکونت، اماکن و اشیای ‏خصوصی و وسایل نقلیه شخصی از تفتیش و بازرسی مصون است، مگر به حکم قانون. ‏

ماده ٣٧- تفتیش، گردآوری، پردازش، بکارگیری و افشای نامه‌ها اعم از الکترونیکی و غیرالکترونیکی، ‏اطلاعات و داده‌های شخصی و سایر مرسولات پستی و ارتباطات از راه دور نظیر ارتباطات تلفنی، نمابر، بی‌سیم ‏و ارتباطات اینترنتی خصوصی و مانند این‌ها ممنوع است؛ مگر به موجب قانون.

‏
ماده ٣٨- گردآوری و انتشار اطلاعات خصوصی شهروندان جز با رضایت آگاهانه یا به حکم قانون ممنوع است. ‏

ماده ٣٩- حق شهروندان است که از اطلاعات شخصی آن‌ها که نزد دستگاه‌ها و اشخاص حقیقی و حقوقی ‏است، حفاظت و حراست شود. در اختیار قراردادن و افشای اطلاعات شخصی افراد ممنوع است و در صورت ‏لزوم به درخواست نهاد‌های قضائی و اداری صالح منحصرا در اختیار آن‌ها قرار می‌گیرد. هیچ مقام و مسئولی ‏حق ندارد بدون مجوز صریح قانونی، اطلاعات شخصی افراد را در اختیار دیگری قرار داده یا آن‌ها را افشا کند. ‏

‎ ‎ماده ٤٠- هر گونه بازرسی و تفتیش بدنی باید با رعایت قوانین، احترام الزام و با استفاده از روش‌ها و ابزار غیر‏اهانت‌آمیز و غیرآزاردهنده انجام شود. همچنین آزمایش‌ها و اقدامات پزشکی اجباری بدون مجوز قانونی ‏ممنوع است. ‏

ماده ٤١- کنترل‌های صوتی و تصویری خلاف قانون در محیط‌های کار، اماکن عمومی، فروشگاه‌ها و سایر ‏محیط‌های ارایه خدمت به عموم ممنوع است. ‏

ماده ٤٢- حق شهروندان است که حرمت و حریم خصوصی آن‌ها در رسانه‌ها و تریبون‌ها رعایت شود. در ‏صورت نقض حرمت افراد و ایجاد ضرر مادی یا معنوی، مرتکبین طبق مقررات قانونی مسئول و موظف به ‏جبران خسارت هستند. ‏