نقد فیلم جهان خواهد لرزید (The World Will Tremble) | کسی برای نجاتمان نخواهد آمد

حالا دیگر فیلم‌های هلوکاستی زیرژانر متعلق به خودشان را دارند. از پایان جنگ جهانی دوم تا به امروز روایت‌های زیادی درباره‌ی این فاجعه‌ی انسانی خلق شده‌اند. از داستان‌های ادبی گرفته تا شعر و فیلم‌هایی که در جشنواره‌های متعددی جایزه می‌گیرند. هلوکاست از حافظه‌ی تاریخی بشر حذف نشدنی است به‌همین دلیل برای فیلمسازان ایده‌ای جهان‌شمول‌، عمیق و تکان‌دهنده به‌حساب می‌آید. بعد از سقوط نازی‌ها و تسخیر برلین هلوکاست برای مردم دنیا اهمیت پیدا کرد و تبدیل به موضوعی شد که تا ابد قرار است دستمایه‌ی بسیاری از آثار سینمایی باشد.

واقعه‌ی هلوکاست در فیلم‌ها یا به صورت مستقیم مورد استفاده قرار می‌‌گیرد و یا به‌عنوان زیرمتن در روایت‌های سینمایی از آن استفاده می‌شود. شاید غیرشعاری‌ترین فیلم هلوکاستی در این بین فیلم فونیکس (Phoenix) ساخته‌ی کریستین پتزولد باشد. اثری که همانند بروتالیست به پس‌لرزه‌های این فاجعه می‌پردازد و سعی می‌کند تا از روایت‌های مرسوم تکراری فاصله بگیرد. فیلم جهان خواهد لرزید هم، همین سعی را دارد، می‌خواهد متفاوت باشد اما آنقدر شتاب‌زده پیش می‌رود که چیزی را به این زیرژانر اضافه نمی‌کند.

در ادامه داستان فیلم لو می‌رود

البته تفاوتی نیز نمی‌کرد، چه دنیا از این اتفاق خبر داشت و چه نداشت. حتی زمانی هم که آمریکا متوجه هلوکاست شد و فهمید که افراد زیادی در اردوگاه‌های نازی‌ها در حال مرگ هستند، مثل همیشه واکنش خاصی نشان نداد و محاکمه‌ی سران نازی‌ها به بعد از جنگ و ورود روس‌ها به آلمان موکول شد. در جائی از فیلم یکی از شخصیت‌ها دیالوگ جالبی دارد، او می‌گوید دنیا خواهد لرزید اگر بفهمند چه چیزی بر سر ما آمده است. در همین حین زنی با فرزندش از آنجا رد می‌شود و بی‌تفاوت به کابین پر از گازی که یهودیان در آن در حال مرگ هستند، راه‌اش را می‌گیرد و می‌رود. حمایت توده‌ی مردم و بی‌تفاوتی قدرت‌ها همیشه راه را برای کشتارهای قرن اخیر باز کرده است که فیلم در این سکانس و چند سکانس دیگر به‌خوبی این واقعیت را نشان می‌ دهد.

اول اینکه ما چیز زیادی از آن‌ها نمی‌دانیم. اصلا پی نمی‌بریم که این چند نفر در گذشته چه کاره‌ بوده‌اند و چگونه زندگی‌ خود را از دست داده‌اند. حال این شیوه‌ی پرداخت مخاطب را از شخصیت‌ها دور می‌کند و حس همذات‌پنداری و نزدیکی با آن‌ها را از ما می‌گیرد. این کم‌گویی اصلا به معنای شیوه‌ی مینیمال‌گویی نیست و تنها به ضعف فیلمساز در معرفی شخصیت‌هایش برمی‌گردد. اصلا مگر می‌شود، فیلمی ساخت و کارکترهایش را به مخاطب معرفی نکرد؟ قطعا خود فیلمساز نیز شخصیت‌هایش را نمی‌شناسد و درکی از آن‌ها ندارد. دوربین نیز خیلی به آن‌ها نزدیک نمی‌شود و همین عدم وجود نماهای بسته، از خاصیت دراماتیکی فیلم می‌کاهد. این عدم شخصیت‌پردازی تا جائی جلو می‌رود که ما نمی‌توانیم شخصیت اصلی را از مکمل تشخیص دهیم. درواقع همه‌ی کارکترهای این فیلم رفتارها و کنش‌هایشان سنگینی دراماتیکی یکسانی دارند و هیچ نقشی از نقشی دیگر جلو نمی‌زند.

فیلم جهان خواهد لرزید از آن دسته از فیلم‌های براساس واقعیت است که فیلمسازش قبل از اینکه به فکر ساخت قصه‌ای براساس چارچوب‌های سینمایی باشد در صدد است تا نسبت به وقایع واقعی وفادار بماند. او چیزی را تغییر نمی‌دهد، ایده‌ی تازه‌ای را اضافه نمی‌کند و ترجیح می‌دهد که آنچه اتفاق افتاده است را مو‌به‌مو اجرا کند. ای کاش فیلمساز با یکی از شخصیت‌هایی که جان سالم به‌در می‌برد همراه می‌شد و با استفاده از کنش‌های او روایت را پیش می‌برد. همانطور که در ابتدای این نقد گفتم، این فیلم اثری است با ایده‌ای بکر و جذاب که فیلمساز با استفاده از یک زوایه روایت اشتباه و پرداختی سطحی و آبکی آن را به هدر داده است.