جالب‌ترین عکس‌های تلسکوپ جیمز وب در سال ۲۰۲۳؛ از «چشم سائورون» تا «علامت سوال کیهانی»
از حلقه‌های سیاره‌ای درخشان گرفته تا خرچنگ‌های فضایی و علامت سوال مدفون در کیهان، در این مطلب بهترین اکتشافات امسال تلسکوپ فضایی جیمز وب را معرفی می‌کنیم.
فرادید| تلسکوپ فضایی جیمز وب (JWST) به تازگی دومین سالگرد پرتاب خود در دسامبر ۲۰۲۱ را جشن گرفته است. ما به افتخار آن رویداد، به برخی از تصاویر شگفت‌انگیزی که این تلسکوپ طی ۱۲ ماه گذشته به زمین ارسال کرده نگاه می‌کنیم.
به گزارش فرادید، این تلسکوپ بزرگترین رصدخانه فضایی است که تاکنون ساخته شده و در حال حاضر مشغول حل برخی از بزرگترین اسرار کیهان است.
انتظار می‌رود JWST دست‌کم ۲۰ سال عمر عملیاتی داشته باشد، هرچند، مانند تلسکوپ فضایی هابل، احتمال می‌رود پس از این مدت نیز، به کارش ادامه دهد.
10. روُ اوفیوچی؛ مهد کودک کهکشانی
در فاصله حدود ۳۹۰ سال نوری از زمین، مجموعه ابر روُ اوفیوچی (Rho Ophiuchi)، یک مهدکودک نسبتا کوچک ستاره‌ای متشکل از غبار و گاز بین‌ستاره‌ای، قرار دارد. این یکی از نزدیک‌ترین مناطق ستاره‌ساز به منظومه شمسی ما، پر از ستاره‌های جوان است که از نظر جرم مشابه خورشید ما هستند.
ابرهای قرمز رنگی که به نظر می‌رسد گاز بین‌ستاره‌ای را احاطه کرده‌اند، هیدروژن مولکولی هستند که توسط فواره‌های منفجرشده از سمت ستاره‌های جوان روشن شده‌اند. برخی از این ستارگان، یک دیسک دور ستاره‌ای متمایز را نشان می‌دهند که نمایانگر سیستم‌های سیاره‌ای بالقوه آینده‌ی در حال ساخت است.
میدان دید این تصویر بسیار کوچک است و فقط نگاهی زودگذر به کل منطقه روُ اوفیوچی را به ما نشان می‌دهد.
9. کاسیوپیا A
کاسیوپیا A یک بازمانده ابرنواختر در صورت فلکی کاسیوپیا (Cassiopeia) است. این جدیدترین بقایای شناخته‌شده از یک انفجار ستاره‌ای عظیم در کهکشان ماست که حدود ۳۴۰ سال پیش از این تصویر رخ داده است. این تصویر مادون‌قرمز میانی که آوریل ۲۰۲۳ منتشر شد، بقایای یک ستاره را با جزئیات شگفت‌انگیز نشان می‌دهد با وجود اینکه حدود ۱۱۰۰۰ سال نوری از زمین فاصله دارد.
تصاویری با این سطح از جزئیات که به ما نزدیک هستند، می‌توانند اطلاعات زیادی را در مورد چگونگی وقوع ابرنواخترهایی مانند این و نوع ستارگانی که ابرنواختری مانند این را تولید کرده‌اند به ما ارائه دهند.
8. کهکشان‌های باستانی
کهکشان‌های باستانی شاید چندان چشمگیر به نظر نرسند، اما ترکیب این شش تصویر، کهکشان‌هایی را نشان می‌دهد که زمانی که کیهان تنها ۹۰۰ میلیون سال قدمت داشت، وجود داشته‌اند.
این کهکشان‌های دوردست که در صورت فلکی حوت یافت می‌شوند، نسبت به کهکشان‌های کیهان مجاور آشفته‌تر و مبهم‌تر به نظر می‌رسند، آن‌ها توده‌ای و معمولاً کشیده هستند.
7. هِربیگ هارو ۲۱۱
در این تصویر، فوران‌های پرانرژی گاز از یک ستاره‌ی تازه متولدشده را در صورت فلکی پرسیوس، در فاصله ۱۰۰۰ سال نوری می‌بینیم. همانطور که گاز از ستاره فوارن می‌کند، با گازهای دیگر برخورد کرده و امواج ضربه‌ای تولید می‌کند که به وضوح در این تصویر قابل‌مشاهده هستند.
اینها به اجرام هِربیگ-هارو معروف هستند؛ ابرهای گاز یونیزه‌شده که توسط ستاره‌های تازه متولدشده به بیرون پرتاب می‌شوند. اجرام هِربیگ-هارو می‌توانند ده‌ها هزار سال دوام بیاورند، اما در قیاس با میلیون‌ها سالی که برای تشکیل کامل ستاره‌ها طول می‌کشد، این یک چشم به هم زدن است.
6. حلقه‌های زحل
JWST نه تنها به اعماق فضا نگاه می‌کند، بلکه اجسام نزدیک به خانه را هم مطالعه می‌کند. یکی از این نمونه‌ها، این تصویر شگفت‌انگیز از زحل است که در ژوئن ۲۰۲۳ گرفته شده است. در این تصویر، خود سیاره کاملاً تاریک است، دلیلش دوربین مادون قرمز نزدیک است که تلسکوپ برای گرفتن این تصویر از آن استفاده کرده است.
وقتی در این طول موج تصویربرداری شود، نور خورشید توسط گاز متان و اتمسفر هیدروژن سیاره جذب می‌شود و سطح زحل کاملا تاریک به نظر می‌رسد، در حالی که به حلقه‌های یخی اطراف آن اجازه می‌دهد در قیاس با آن روشن به نظر برسند.
در این تصویر، می‌توانید سه قمر زحل را سمت چپ خود سیاره ببینید که (از بالا به پایین) دیون، اِنسِلادوس و تتیس هستند.
5. پیش‌ستاره‌ها
پیش‌ستاره‌ها غول‌های گازی جوانی هستند که از ابرهای مولکولی عظیم جرم جمع می‌کنند. در قلب این خوشه، می‌توانید یک پیش‌ستاره با جرم ۳۰ برابر خورشید ما را ببینید که تقریباً ۱۰ میلیون برابر جرم زمین است.
منطقه‌ای که تصویر آن گرفته شده در واقع بسیار شلوغ‌تر از چیزی است که به نظر می‌رسد، ابر آنقدر متراکم است که نور ستاره‌های پشت آن نمی‌تواند به تلسکوپ وب برسد و به همین دلیل در این تصویر دیده نمی‌شوند.
4. سحابی خرچنگ
سحابی خرچنگ، بقایای ابرنواختری است که در فاصله ۶۵۰۰ سال نوری از زمین و در صورت فلکی ثور قرار دارد. این تصویر دقیق نشان می‌دهد که باقیمانده‌ی یک ابرنواختر چگونه تشکیل شده که دارای عناصری مانند گوگرد (به رنگ قرمز-نارنجی) و آهن (آبی) است.
یکی از جالب‌ترین جنبه‌های این تصویر، ابرهای نازک سفیدی است که به نظر می‌رسد تمام سحابی را پر کرده‌اند. این همان چیزی است که به آن تابش سنکروترون می‌گویند، این تابش زمانی رخ می‌دهد که ذرات باردار (مانند الکترون‌ها) در میدان‌های مغناطیسی حرکت کنند.
3. Arp ۲۲۰
دو کهکشان مارپیچی در حال ادغام شدن، Arp ۲۲۰ در فاصله ۲۵۰ میلیون سال نوری در صورت فلکی مار قرار دارند. آن‌ها درخشان‌ترین ادغام کهکشانی هستند که می‌توانیم از زمین ببینیم.
این برخورد حدود ۷۰۰ میلیون سال پیش آغاز شد و در نور مادون قرمز پرنورترین حالت خود را نشان می‌دهد و به یک هدف ایده‌آل برای دوربین مادون قرمز ویژه وب تبدیل شده است. این یک کهکشان مادون قرمز فوق‌درخشان (ULIRG) با درخشندگی بیش از یک تریلیون خورشید است. در مقایسه، کهکشان راه شیری ما دارای درخشندگی بسیار کمتری در حدود ده میلیارد خورشید است.
به طرز باورنکردنی، حدود ۲۰۰ خوشه ستاره‌ای عظیم در این منطقه قرار دارند که قطر آن‌ها حدود ۵۰۰۰ سال نوری است. مقدار گاز این منطقه کوچک برابر با کل گاز کل کهکشان راه شیری است.
2. هربیگ-هارو ۴۷/۴۶
اجرام هِربیگ-هارو (به اختصار HH) ابرهای درخشانی از هیدروژن و غبار کیهانی هستند که معمولاً با مناطق ستاره‌ساز فضا مرتبط هستند. همانطور که گاز و غبار بیشتر و بیشتری در این مناطق با هم جمع شوند، غلظت این مواد می‌تواند به قدری متراکم شود که ستاره‌ها را شکل دهد.
Herbig-Haro ۴۶/۴۷ یک شیء مهم برای مطالعه اخترشناسان است، زیرا کاملاً جدید است و دور نیست، کمتر از ۱۵۰۰ سال نوری. از آنجا که ستارگان میلیون‌ها سال طول می‌کشد تا به طور کامل شکل بگیرند، مطالعه اجرام HH نظیر این می‌تواند سرنخ چگونگی جمع شدن جرم ستاره‌ها در طول زمان باشد.
در این تصویر، گوشه‌های نارنجی دو طرفه‌ای که از چپ به راست می‌بینید، توسط پرتاب‌های قبلی از ستاره‌ها ایجاد شدند. در مقابل، جهش‌های جدیدتر در نواحی آبی تصویر ظاهر می‌شوند.
کمی عمیق‌تر نگاه کنید …
اگر کمی عمیق‌تر به این تصویر نگاه کنید، می‌توانید یک علامت سوال کنجکاو را ببینید که در اعماق فضا مدفون شده است. اگرچه این یک ترکیب تصادفی از یک سحابی یا یک ستاره است، جالب است تصور کنیم که نوعی پیام پنهان یا شوخی کیهانی است.
1. سحابی حلقه یا چشم «سائورون»
سحابی حلقه که در صورت فلکی لیرا قرار دارد و شکل و شمایلش ما را به یاد «چشم اهریمن» در فیلم ارباب حلقه‌ها می‌اندازد، یک ابر گازی عظیم است که توسط ستاره‌ای که سوختش در حال تمام شدن است، خارج می‌شود و در حال تبدیل شدن به یک کوتوله سفید است.
این سحابی سیاره‌ای کاملاً نزدیک به زمین در فاصله تقریباً ۲۵۰۰ سال نوری از ما قرار دارد و با استفاده از اپتیک قدرتمند تلسکوپ فضایی جیمز وب می‌توانیم آن را با جزئیات باورنکردنی مشاهده کنیم.
لایه بیرونی صورتی سحابی ناشی از انتشار هیدروژن است و ناحیه آبی در مرکز تصویر، انتشار اکسیژن دوگانه یونیزه‌شده است.
مترجم: زهرا ذوالقدر
