آخرین بازمانده از ما در دنیای واقعی؛ با چهار انگل زامبی‌ساز در طبیعت آشنا شوید

زامبی‌های واقعی در دل طبیعت زندگی می‌کنند؛ از مورچه‌هایی که مثل عروسک خیمه‌شب‌بازی تحت کنترل گرفته می‌شوند تا عنکبوت‌هایی که برای قاتلان خود خانه می‌سازند. این موجودات بیچاره، قربانی انگل‌هایی باهوش می‌شوند تا چرخه‌ی بقای آن‌ها ادامه پیدا کند.

البته معنای زامبی‌های دنیای واقعی، چیزی نیست که در فیلم‌های آخرالزمانی می‌بینیم. در حقیقت، انگل‌هایی در طبیعت وجود دارند که می‌توانند با دستکاری مغز موجودات زنده، آن‌ها را وادار به انجام کارهایی کنند که برخلاف میل خودشان است. اکنون که فصل دوم آخرین بازمانده از ما (The Last of Us) پخش می‌شود، زمان خوبی‌ است تا به داستان زامبی‌های دنیای واقعی بپردازیم که الهام‌بخش این سریال بوده‌اند.

اسطوره‌ی مدرن زامبی‌ها، برای اولین با فیلم کلاسیک شب مردگان زنده، بر پرده‌ی سینما ظاهر شد. در این فیلم مردگان تازه‌درگذشته ناگهان بیدار می‌شوند و اشتهایی سیری‌ناپذیر برای گوشت انسان پیدا می‌کنند. در ادامه، سریال‌هایی مانند مردگان متحرک این مفهوم را گسترش دادند؛ در این قبیل فیلم‌ها مرگ به هر دلیلی مساوی با زامبی شدن تلقی می‌شد. در بیشتر روایت‌ها، هیچ تلاشی برای ارائه‌ی توضیح علمی صورت نگرفت و البته هیچ نیازی هم به توجیه علمی وجود نداشت.

اما در روایت‌های معاصرتر، داستان‌نویسان تلاش کرده‌اند تا منشأ پدیده‌ی زامبی را در قالب ویروسی توجیه‌پذیر ارائه دهند که اغلب در آزمایشگاه خلق شده و نمادی از طمع، غرور یا اشتباه‌های انسانی است. چنین ویروس‌هایی گاهی عملکردی شبیه به بیماری هاری دارند و باعث خشم کنترل‌ناپذیر مبتلایان می‌شوند (مثل فیلم ۲۸ روز بعد) و گاهی هم مانند مجموعه‌ی رزیدنت ایول، بدن انسان یا حیوان را به هیولایی جهش‌یافته بدل می‌کنند.

در نقطه‌ی مقابل آثار علمی تخیلی، سریال آخرین بازمانده از ما با رویکردی متفاوت، طبیعت را به دنبال ریشه‌های فاجعه جست‌وجو می‌کند و همین واقع‌گرایی، روایتی عمیقاً هولناک ساخته است. قارچ کوردیسپس (سرچماقی) نه‌تنها موجودی واقعی است، بلکه در جهان طبیعی نیز میزبانانش را به زامبی‌هایی حقیقی تبدیل می‌کند تا بتواند خودش را گسترش دهد.

در نمایش‌های تلویزیونی و بازی‌های ویدئویی آخرین بازمانده از ما، آنچه اتفاق افتاد این بود که یکی از سویه‌های قارچ کوردیسپس دچار جهش شد و به‌جای حشرات، ابتدا حیوانات و سپس انسان‌ها را هدف قرار داد؛ مسیری آشنا که پیش‌تر توسط ویروس‌هایی مانند آنفلوانزای پرندگان یا کووید ۱۹ طی شده است. در ادامه، چهار نمونه از پدیده زامبی‌سازهای طبیعت را در دنیای واقعی، مرور می‌کنیم.

عروسک وودو که در سریال ازازیل هم دیده شده، وسیله‌ای جادویی است که معمولاً برای تأثیرگذاری بر یک فرد خاص، تسخیر و کنترل او استفاده می‌شود. البته این باور ریشه در داستان‌های تخیلی جادویی و آیین‌های عامیانه دارد، نه واقعیت‌های علمی. اما در دنیای واقعی، انگل‌هایی وجود دارند که مانند عروسک وودو، میزبان خود را کاملاً در دست می‌گیرند.

برخی انگل‌های زامبی‌ساز، کنترل دقیقی بر میزبان خود دارند؛ به‌طوری که می‌توانند حالت زامبی را مثل کلید برق، روشن و خاموش کنند. کرم انگلی کپلک جگر نیشتری (Dicrocoelium dendriticum) در دوران بزرگسالی، بیشتر عمر خود را در بدن گوسفندان یا گاوها می‌گذراند. اما فرزندانش باید برای رسیدن به بدن میزبان، مسیری پرپیچ‌وخم را طی کنند.

در این مرحله، میزبان دوم وارد ماجرا می‌شود: مورچه‌ای با نوشیدن رطوبت مخاط آلوده، لاروها را می‌بلعد. بیشتر لاروها در روده‌ی مورچه مستقر می‌شوند، اما یکی از آن‌ها به‌مثابه یک قهرمان ازخودگذشته، به دسته‌ای از اعصاب نزدیک گردن مورچه می‌رود و کنترل بدنش را به‌دست می‌گیرد.

مانند ماجرای قارچ، این کرم هم مورچه را مجبور می‌کند تا از ساقه‌ی گیاه بالا برود و در انتظار خورده‌شدن توسط یک گوسفند یا گاو بماند. اما کرم می‌داند که اگر مورچه تمام روز را زیر آفتاب بماند، هم خودش و هم میزبانش می‌میرند. بنابراین، فقط غروب‌ها او را به بالای ساقه می‌فرستد. اگر مورچه تا صبح خورده نشد، کرم کنترل را رها می‌کند و مورچه مثل آدمی که از خواب‌پریده، به خانه برمی‌گردد و شاید سردرگم از این باشد که تمام شب را کجا گذرانده است.

به‌محض تاریک‌شدن هوا، دوباره روح شب‌گرد درون مورچه بیدار می‌شود و انگل، فرمان را به دست می‌گیرد: این داستان شب‌به‌شب تکرار می‌شود تا اینکه سرانجام، مورچه خورده شود. کرم راننده همراه با مورچه‌اش می‌میرد، اما لاروهایی که در شکم مورچه بوده‌اند، سرانجام به مقصد نهایی خود، یعنی بدن گوسفند یا گاو، می‌رسند.

البته انگل‌ها هیچوقت از سرگذشت دشوار خود درس نمی‌گیرند: نسل بعدی هم همین مسیر دردناک را طی می‌کند.