عجایب پنج‌گانه تهران، ارواح سنگی اینجا خانه دارند!

سحر جعفریان | جاذبه‌های گردشگری و حتی کمترشناخته شده تهران تعدادشان بیش از موارد فهرست و معرفی شده در این گزارش است.

جاذبه‌هایی که می‌توانند تا مدت‌ها، روز‌ها و اوقات فراغت شما را پُر کنند از کاخ ثابت پاسال تا کوچکترین قهوه‌خانه جهان که هر یک تاریخ و هویتی شنیدنی دارند. اما در این گزارش سعی شده است به جاذبه‌هایی با ویژگی کمتر شناخته شده و یا دارای امکان بازدید پرداخته شود.

استوانه‌هایی برای استخوان اموات

زرتشتیان، جسد را ناپاک می‌دانستند و به همین سبب آن را دفن نمی‌کردند تا ناپاکی آن به خاک یکی از ۴ عنصر مقدس (آب، باد، آتش و خاک) منتقل نشود. اجساد را در محلی رها می‌کردند تا طعمه حیوانات شوند. از اجساد، استخوان‌هایی باقی می‌ماند که موبدی، آن‌ها را برمی‌داشت و داخل حفره‌های استوانه‌ای شکل قرار می‌داد.

مجموع این حفره‌ها در کنار هم را «استودان گبرها» که از سنگ و آهک ساخته می‌شدند یا «گور دخمه زرتشتیان» می‌نامیدند که به صورت برجکی مدور در بلندی و حومه شهر می‌ساختند. مانند گور دخمه گبر‌ها در دامنه شمالی کوه «بی‌بی‌شهربانو» شهر ری که قدمت آن را به زمان سلسله ساسانیان یا شاید هم کمی بعد از آنها، نسبت می‌دهند.

ارتفاع برج خاموشان شهر ری به حدود ۶ متر می‌رسد که هزاره اول قبل از میلاد مسیح (ساسانیان) با مصالحی نظیر تکه‌های سنگ و ساروج ساخته شده است. از این بنای تاریخی تا حدود ۹۰ سال پیش استفاده می‌شد. در حال حاضر بازدید از آن برای عموم آزاد است.

ارواح سنگی اینجا خانه دارند

داستان هیولا و ارواح را شاید در کتاب‌ها و فیلم‌ها خوانده و دیده باشید و شاید برایتان عجیب باشد که در اوج زندگی شهرنشینی مدرن بتوان آثاری از آن‌ها را به تماشا نشست. کافی‌ست خودتان را از مسیر بزرگراه شهید خرازی یا شهید همت به حاشیه منطقه ۲۲، به بزرگترین روستا‌های شمال غرب تهران یعنی «واریش و وردیج» برسانید.

روستا‌هایی خوش آب و هوا که جالب‌ترین و کمی هم خوفناک‌ترین جاذبه گردشگری پایتخت یعنی «دامنه هیولاها» یا «ارواح سنگی» را در خود جای داده‌اند. سنگ‌هایی به شکل جمجمه‌های بزرگی از انسان یا جانواران وحشی که در دامنه کوه‌های این ۲ روستا قرار گرفته‌اند.

برخی معتقدند در گذشته در این کوهستان قلعه‌ای وجود داشته که پیشینیان در آن روزگار می‌گذراندند و درواقع این سنگ‌ها بازمانده آن قلعه تاریخی هستند. برخی هم بر این باورند که واقعا جاندارانی در این منطقه به دلایل نامعلوم تبدیل به سنگ شده‌اند!

اما زمین‌شناسان می‌گویند؛ این سنگ‌ها درواقع باقیمانده رسوب کوه‌های آتشفشانی هستند و در طول سالیان سال به‌دلیل نوعی فرسایش بادی که به آن «هوازدگی» گفته می‌شود، به این شکل و شمایل درآمده‌اند. همین زمین‌شناسان، عمر سنگ‌های دامنه ارواح سنگی را حدود ۳۰ تا ۴۰ میلیون سال می‌دانند.

نخستین عمارت گنبدی تهران

اگر یک خانه با معماری گنبدی شکل در تهران وجود داشته باشد آن، خانه «ناصرالدین میرزا» پسر مظفرالدین شاه قاجار است که در حال حاضر در خیابان صوراسرافیل نزدیکی کاخ گلستان واقع شده است. این خانه بین سال‌های ۱۲۸۰ تا ۱۲۸۵ به فرمان ناصرالدین میرزا، فرزند مظفرالدین شاه در بخش شمالی محدوده ارگ سلطنتی قاجار ساخته شد.

مساحت آن ۴ هزار و ۵۰۰ مترمربع بود که طی سال‌ها تغییرات و تحولات، فقط ۹۰۰ مترمربع از آن باقی مانده است. این خانه ۴ صُفه (سکوی بدون سقف)، کلاه‌فرنگی و حوضی زیر گنبد دارد. از نظر معماری، این بنا به معماری کویری تعلق دارد و طراحی آن با سایر بنا‌های دوره قاجار متفاوت است.

این بنا، بر خلاف رسم خانه‌های اعیانی آن دوره، حیاط مرکزی و زیر زمین ندارد. دو بخش شاه‌نشین (درجبهه شمالی) و خدمه‌نشین (در جبهه جنوبی) روبه‌روی هم قرار دارند و هیچ ساختمانی آن‌ها را به هم وصل نمی‌کند. سقف آن گنبدی است و به تیمچه‌های کاشان شباهت دارد.

تا دوره پهلوی خانه متعلق به نوادگان ناصرالدین میرزا بود. پس از انقلاب ۱۳۵۷ ایران بدون مالک به حساب آمده و مصادره شد. اکنون صندوق بازنشستگی متولی آن است.

چنار شماره یک پایتخت

در صحن بانوان آستان امام‌زاده یحیی (ع) در محله قدیمی عودلاجان، چناری به قطری ۷ متر جا خوش کرده است که عمر آن را ۹۲۰ سال تخمین زده‌اند. چناری زنده که بر شهرت تهران به «شهر چنارها» گواهی استوار است.

این چنار همچنین در سال ۱۳۳۰ در فهرست وزارت فرهنگ و اداره باستان‌شناسی به ثبت رسیده است و حالا یکی از جاذبه‌های دیدنی و جالب توجه مرکز پایتخت محسوب می‌شود. جاذبه‌ای طبیعی که در روایتی مشهور می‌گویند، کفاشی در داخل تنه آن سال‌ها به کفاشی مشغول بوده است.

مرتفع‌ترین بادگیر در گلستان

عمارت بادگیر کاخ گلستان یکی از ده‌ها بنا و عمارت تاریخی در این مجموعه قاجاری است که عنوان «مرتفع‌ترین بادگیر کاشی‌کاری شده ایران» را از آن خود کرده است. قدمت این عمارت را به دوره فتحعلی شاه نسبت داده‌اند که با اینکه تغییرات فراوانی را از دوره ناصری و پهلوی دوم از سر گذرانده، اصالت خود را همچنان حفظ کرده است.

عمارتی که در ضلع جنوبی ارگ واقع شده و ۴ بادگیر در ۴ ضلع و فراز خود به شکل برج با هدف ایجاد هوای خنک در عمارت و فراهم کردن زیبایی بصری، دارد.

قوش‌خانه‌ای در سمت چپ، پلکان مرمری، تالار آینه‌کاری، تالار شاه‌نشین، اتاق‌های گوشواره، بالاخانه، پنجره‌های ایرانی با شیشه‌های رنگی که نور را به بازی می‌گیرند، ستون، دیوار و سقف‌های تزیین‌کاری شده، کفپوش‌های معرق هفت رنگ با طرح بته جقه و در نهایت حوض‌خانه از دیگر بخش‌ها و ویژگی‌ها بادگیر گلستان است که مشهور است مراسم تاج‌گذاری مظفرالدین شاه در آن انجام شده است.

منبع: همشهری آنلاین