مدرسه اتوبوسی؛ تحصیل کودکان کار یا یک طرح نمادین؟!

هر سال اول مهر که می‌شود، در کنار ثبت نام دانش‌آموزان مقاطع مختلف تحصیلی، بحث ثبت نام کودکان کار در مدارس دولتی دغدغه‌ای است که حامیان حقوق کودکان باید با آن دست‌وپنجه نرم کنند؛ کودکانی که امسال آمارشان با توجه به افزایش مهاجرت‌ها از افغانستان به ایران بعد از روی کار آمدن طالبان افزایش چشمگیری داشته و هنوز بستر آموزشی مناسبی برای آن‌ها فراهم نشده است.

کمبود فضا‌های آموزشی و موانع قانونی برای ثبت نام این بچه‌ها باعث شده تا موضوع ثبت نام آن‌ها امسال چالش مهم پیش روی تشکل‌های مردمی شود.

حالا با وجود این چالش‌ها آموزش و پرورش از پیشنهاد استقرار اتوبوس‌های آموزشی در چهارراه‌ها برای بهره‌مندی کودکان کار از برنامه‌های تقویتی آموزشی خبر می‌دهد؛ موضوعی که به گفته معاون آموزش متوسطه اداره کل آموزش و پرورش شهر تهران اگر عملیاتی شود، اتوبوس‌ها ساعت‌هایی از روز را سر چهارراه‌ها توقف می‌کنند و به کودکان کار آموزش می‌دهند.

البته با وجود مشکلاتی که در زمینه ثبت نام کودکان کار در مدارس وجود دارد و آموزش و پرورش هم به‌خوبی به آن‌ها واقف است شرط استفاده از مزایای آموزشی اتوبوس‌های سر چهارراه ثبت نام کودکان در مدارس است.

علیجانی می‌گوید: «اگرچه این طرح در حد پیشنهاد است و هنوز نهایی نشده، اما در صورت اجرا باید دانش‌آموزان در مدرسه ثبت نام کرده باشند و بعضا در این اتوبوس‌ها رفع اشکال کنند.»

به گفته معاون آموزش متوسطه اداره کل آموزش و پرورش شهر تهران در دو سال کرونا که آموزش‌ها به صورت مجازی دنبال شد آمار ترک‌کنندگان تحصیل در حد قابل قبولی کاهش یافته بود این یعنی ترک‌کنندگان تحصیل که عمدتا کودکان کار هستند، چون به صورت مجازی ادامه تحصیل داده‌اند نیازی به ترک تحصیل نداشتند.

جدی نگیرید!

حسین صابری از فعالان حوزه حقوق کودکان می‌گوید: طرح استقرار اتوبوس آموزشی سر چهارراه‌ها اگر در حد ایده و طرح است بهتر است دیگر جدی گرفته نشود؛ چرا که این طرح عایدی‌ای برای کودکان کار نخواهد داشت.

بچه‌هایی که سر چهارراه مشغول کارکردن و نان‌درآوردن هستند قطعا یا وقت مدرسه‌رفتن را ندارند یا، چون به مدرسه راه پیدا نکرده‌اند، الان اینجا هستند؛ بنابراین اتوبوس‌های آموزشی که در حد رفع اشکال قرار است به این کودکان کمک کند دردی از کودکان کار دوا نمی‌کند و بیشتر این طرح نمادین است.

او با اشاره به فراوانی تعداد کودکان کار در سایه افزایش مهاجران در ایران می‌گوید: «اول مهر امسال ما با حجم انبوهی از کودکان روبه‌رو هستیم که به دلیل مهاجرت و نداشتن شرایط ثبت نام در مدارس قطعا راهی خیابان‌ها می‌شوند تا به جای درس‌خواندن برای خانه نان‌آوری کنند؛ هرچند که در کنار این کودکان مهاجر کودکان بازمانده از تحصیل ایرانی هم کم نیستند.»

صابری ادامه می‌دهد: «ما سالیان سال شاهد سوادآموزی کودکان کار زیادی در مدارس خودگردان و خیریه‌ای بودیم که با وجود بچه‌ها زمان کمی را در این مدارس به تحصیل مشغول می‌شوند، اما نتایج خوبی می‌گیرند و این حکایت از استعداد و توانایی این بچه‌ها دارد که متأسفانه فرصتی برای نمایشش ندارند.»

به گفته او با ایجاد بستر‌های آموزشی برای کودکان کار می‌توان زمینه وقوع بسیاری از جرائم اجتماعی را هم کاهش داد. در واقع وقتی ما بچه‌ها را به سمت درس‌خواندن و آینده روشن تشویق می‌کنیم می‌توانیم امید داشته باشیم که آن‌ها هم به آینده فکر و برای رسیدن به اهدافشان تلاش می‌کنند.

ثبت نام بی‌قید و شرط کودکان

مدیرعامل انجمن حمایت از حقوق کودکان نیز با موضع‌گیری در برابر این پیشنهاد آموزش و پرورش می‌گوید: «آموزش و پرورش بهتر است به جای صرف هزینه‌های هنگفت برای استقرار اتوبوس‌های آموزشی سر چهارراه‌ها ثبت نام بی‌قید و شرط کودکان را در مدارس قبول کند.»

طاهره پژوهش با اشاره به قوانین موجود درخصوص ادامه تحصیل تمام کودکانی که در چارچوب خاک ایران زندگی می‌کنند، می‌گوید: «طبق قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران تمام کودکانی که به سن مدرسه می‌رسند باید در فضای دولتی و رایگان امکان آموزش و ادامه تحصیل را داشته باشند.

علاوه بر این کنوانسیون حقوق کودک و فرمان رهبری در سال ۹۴ هم بر این مهم تأکید دارند. این در حالی است که متأسفانه هر سال در ابتدای مهرماه ما باتعدادی از دانش‌آموزان روبه‌رو هستیم که شرط حضور در مدرسه را ندارند.»

او ادامه می‌دهد: «اگر آموزش و پرورش اجازه ثبت نام همه کودکان را در مدارس بدهد ما دیگر کودکی که نیاز به اتوبوس‌های آموزشی سر چهارراه باشد نداریم. حتی اگر کودکان به دلیل شرایط خانوادگی نیازمند کارکردن باشند در فضای مدرسه می‌توانند خود را به درس و مشق برسانند.»

مدیرعامل انجمن حمایت از حقوق کودکان تأکید می‌کند: «اگر آموزش و پرورش به فکر ایجاد بستر‌ها و زیرساخت‌های آموزشی لازم برای تحصیل این بچه‌ها نباشد باید منتظر افزایش تعداد آن‌ها در چهارراه‌ها و پیاده‌راه‌های خیابان باشد؛ آن وقت با تعداد محدود اتوبوس‌های آموزشی نمی‌تواند جمعیت چند صد نفری کودکان کار را آموزش دهد.»

پژوهش می‌گوید: «متأسفانه کودکان کاری که امروز از آن‌ها سخن می‌گوییم همه از حاشیه شهر تهران برای کارکردن خود را به مناطق مختلف پایتخت نمی‌رسانند. بسیاری از این کودکان، ساکنان مناطق حاشیه در متن هستند یعنی ساکنان مناطق ۱۲، ۱۵ و ... محله‌های متراکمی که بخش عمده ثبت نام نکردن مدارس ریشه در تکمیل ظرفیت مدارس دارد.»

او در ادامه پیشنهاد می‌دهد آموزش و پرورش به جای استقرار اتوبوس‌های آموزشی بهتر است در مدارس حاشیه در متن شهر که اغلب بچه‌ها تجربه کار بیرون از خانه را دارند از مددکاران اجتماعی کمک بگیرد و با استقرار مددکار اجتماعی بستری را فراهم کند که این کودکان در کنار تامین نیاز‌های اقتصادی خانواده به درس و ادمه تحصیل‌شان هم پایبند باشند.

به اعتقاد مدیرعامل انجمن حمایت از حقوق کودکان برای ساماندهی کودکان کار مهم‌تری مسئله شناخت وضعیت آنهاست تا بتوان برای هر کدام متناسب با وضعیت خانواده نسبت به تدوین برنامه‌ای مشخص اقدام کرد. پژوهش در ادامه تأکید می‌کند: «اگر واقعا دل‌نگران وضعیت کودکان کار در جامعه هستیم باید تلاش کنیم مقاوله‌نامه ۱۸۴ را که آیین‌نامه‌اش سال ۸۴ نوشته شده اجرایی کنیم.

بر اساس این مقاوله‌نامه اولا تمامی کودکان کار و محروم از تحصیل باید شناسایی شوند و با متخلفان به‌شدت برخورد شود و دوما کشور‌های عضو در اجرای مقررات این مقاوله‌نامه باید از طریق افزایش همکاری یا کمک بین‌المللی مشتمل بر حمایت از توسعه اجتماعی و اقتصادی برنامه‌های ریشه‌کن‌کردن فقر و آموزش و پرورش همگانی برای کمک به یکدیگر گام‌های مؤثری بردارند.»

او با اظهار تأسف از اینکه اراده‌ای قوی برای اجرایی‌شدن این مقاوله‌نامه در کشور نیست، می‌گوید: «متأسفانه تشکل‌های مردم‌نهاد توان آموزشی بالایی در حوزه کودکان کار ندارند و تا زمانی که سیاست‌های اقتصادی دولت‌ها به نفع کودکان کار تغییر نکند، شاهد فعالیت این کودکان سر چهارراه‌ها هستیم.»

منبع: روزنامه همشهری