دیوار باستانی خط شبیب؛ سازه‌ای اسرارآمیز در بیابان‌های اردن

فرادید | بشریت به ویژه در قرون اخیر پیشرفت‌های چشمگیری کرده است. با این حال، هنوز ساختار‌های اسرارآمیزی هستند که ما قادر به توضیح آن‌ها نیستیم. یکی از آن‌ها دیوار خط شبیب است، یک دیوار باستانی ۱۵۰ کیلومتری در جنوب اردن که باستان‌شناسان را با پرسش‌های مهمی مواجه کرده است؛ از جمله این که دیوار چه زمانی ساخته شده، چه کسی آن را ساخته و هدف از ساخت آن چه بوده است؟

به گزارش فرادید ، خط شبیب یک نمای خطی سنگی اسرارآمیز به طول ۱۵۰ کیلومتر است. نخستین بار سال ۱۹۴۸ وجود آن توسط سِر آلک کرک‌براید، سفیر بریتانیایی اردن ثبت شد. او حین پرواز بر فراز منطقه‌ی معان در جنوب کشور متوجه یک دیوار سنگی شد که بنا به هیچ هدف واضحی در سرتاسر کشور امتداد یافته بود. یکی از ساکنان محلی به او گفت این دیوار خط شبیب نام دارد.

این دیوار از شمال-شمال شرقی به جنوب-جنوب غربی امتداد یافته است. ساختار دیوار حاوی بخش‌هایی است که در آن‌ها دو دیوار پهلو به پهلوی هم هستند و در بخش‌های دیگر دیوار منشعب شده است. خط شبیب در واقع متشکل از دیوار‌های متعددی است که برخی از آن‌ها از خط اصلی منشعب شده و برخی دیگر دیوار‌های دوقلوی پهلو به پهلو هستند.

این دیوار که حالا بخش زیادی از آن ویران شده است زمانی بیش از سه فوت ارتفاع داشت و امروزه ۱۰۰ برج به موازات آن ساخته شده که ارتفاع آن‌ها شش تا دوازده فوت است. آغاز ساخت خط شبیب نامعلوم است اگرچه در آغاز تصور می‌شد منشا آن قرون وسطی (قرن دهم پس از میلاد) باشد، این اتفاق نظر وجود دارد که تاریخ ساخت آن با توجه به ارتباطش با ساختار‌های دیگر بسیار قدیمی‌تر است. تاریخ‌گذاری‌های اخیر علمی با استفاده از تکنیک‌های اُپتیکی، منشا ماقبل‌تاریخیِ این دیوار را تایید می‌کند.

(انتهای جنوبی خط شبیب)

سِر اَلِک و بسیاری پس از او باور داشتند ساختار‌های دیوار متعلق به دوران رومی است و دلیل اصلی این باور، وجود قلعه‌های مرزی رومی زیاد در مجاورت آن است. برخی از دانشمندان عقیده دارند این دیوار بین دوره‌ی نبطی‌ها (۳۱۲ قبل میلاد ۱۰۶ بعد میلاد) و دوره‌ی اموی (۷۵۰-۶۶۱ بعد میلاد) ساخته شده است، اما برای تعیین تاریخ دقیق ساخت آن پژوهش‌های میدانی بیشتری باید انجام شود.

دانشمندان درباره‌ی کاربرد‌های احتمالی برج‌ها فرضیه‌های متعددی را مطرح کرده‌اند: برخی از آن‌ها شاید پناهگاه بوده‌اند، جای امنی برای اقامت در طول شب. برخی دیگر شاید پست‌های دیده‌بانی بوده است و شاید در برخی دیگر شکارچیان پنهان می‌شدند تا طعمه به اندازه‌ی کافی برای شکار شدن به آن‌ها نزدیک شود.

با وجود این، باستان‌شناسان هنوز پرسش‌های بی‌جواب دارند: دیوار چه زمانی ساخته شده است؟ چه کسی آن را طراحی کرده است و دلیل ساخت آن چه بوده است؟ هنوز دلیل ساخت این عمارت وسیع به ذهن دانشمندان خطور نکرده است. این باور وجود دارد که دیوار‌های متعدد خط شبیب یک متر تا یک متر و نیم ارتفاع داشتند و از سنگ‌های چیده‌شده روی هم ساخته شدند. با در نظر گرفتن طول این دیوار، ساخت آن هر زمانی که انجام شده باشد یک تلاش عظیم به حساب می‌آید.

در آغاز، شناسایی سازنده دیوار غیرممکن بود، چون این سازه از سنگ‌های مزرعه‌ای سست ساخته شده است. به گفته‌ی باستان‌شناسان، با اینکه این دیوار فقط چند متر ارتفاع دارد، دشواری جمع‌آوری سنگ‌های بزرگ و سنگین و روی هم گذاشتن آن‌ها برای ساخت دیوار نشانه‌ای از یک سازماندهی متمرکز است.

دیوار و برج‌ها فقط دو مورد از جاذبه‌های مرموز بیابان‌های اردن هستند که بادیه‌نشینان آنها را «شاهکار پیرمردها» می‌نامند. زمین‌نگاره‌ها و کنده‌کاری‌های عظیمی به شکل حلقه‌ها، بادبادک‌ها و چرخ‌ها که عملاً روی زمین قابل رویت نیستند و فقط از آسمان می‌توان آن‌ها را دید منجر به ایجاد نظریه‌های بسیار عجیب شده‌اند که برای شمار اندکی از آن‌ها پاسخ‌هایی وجود دارد. در نهایت برای حل این معما‌ها پژوهش‌های میدانی بیشتری باید انجام شود.

منبع: arkeonews

مترجم: زهرا ذوالقدر