(تصاویر) خانه نصیرالدوله؛ نماد کامل و زیبای معماری دوره قاجار
از خانه نصیرالدوله (آصفی) می‌توان به عنوان یکی از خانه‌های کامل و زیبای دوره قاجار در تهران یاد کرد. این خانه که همه عناصر معماری و تزیینی دوره قاجار را دارد، در سال ۱۲۷۲ ساخته شد و متعلق به اوایل دوران ناصرالدین شاه قاجار است و روی نقشه حصار صفوی با عنوان باغ وزیر مختار فرانسه مشخص شده است.
خانه نصیرالدوله آصفی محله سرچشمه در ۳۲۰۰ مربع بنا احداث شده و نمونه شاخصی از یک خانه اعیان‌نشین آن روزگار به حساب می‌آید. میرزا احمدخان نصیرالدوله بَدِر از تاجران ثروتمند پایتخت بود که در همسایگی شهید مدرس زندگی می‌کرد. آنها با هم رفاقت داشتند، اما به دو راه متفاوت رفتند؛ مدرس با رضاشاه درافتاد و به تبعید رفت و نصیرالدوله وزیر فرهنگ شد.
میرزا احمدخان نصیرالدوله در اروپا تحصیل کرد و به زبان‌های خارجی آشنا بود. به خدمت وزارت خارجه درآمد و مدتی مأمور سفارت بلژیک شد. در سال ۱۳۰۱ قمری ملقب به نصیرالدوله شد. او نخستین وزیر فرهنگ رضاشاه پهلوی بود.
مأمن مستأجران
برای دسترسی به این خانه دو در وجود دارد؛ یک در کوچک و یک در بزرگ که در انتهای کوچه است. در روزگار کیا بیای این خانه، از در کوچک تنها به دلایل خاص و روزهای خاص استفاده می‌شد و در بزرگ برای رفت‌وآمد کالسکه‌ها بود؛ در اصلی همان در بزرگ به حساب می‌آمد. حالا عمارت شاه‌نشین روبه‌روی حیاط و دو بادگیر بزرگ در اطرافش دیده می‌شود که انتهای بادگیرها به زیرزمین خانه متصل است و کارکردش خنک کردن هواست.
سمت چپ این حیاط اتاق‌هایی حجره‌مانند بوده که در سال‌های اخیر تغییرات زیادی را به خود دیده است، حتی تا نیم قرن پیش در این خانه، حدود ۲۰ تا۳۰ خانوار در اتاقک‌های کوچک مستأجر بودند و مالک از آنها اجاره می‌گرفت. ارسی بزرگ این خانه یکی از نفیس‌ترین ارسی‌های خانه‌های سنتی است که هنوز هم سرجایش باقی مانده، اما آنقدر فرسوده است که به‌سختی می‌توان آن را جابه‌جا کرد. بر ارسی شاه‌نشین هم عبارت‌های بسم‌الله دیده می‌شود.
در عمارت شاه‌نشین همه نوع الحاقات معماری به کار رفته. از آیینه‌کاری همراه با گچبری گرفته تا تزیین ستون با رنگ‌های مختلف و معماری دوطبقه‌ای با سقف چوبی که حالا آن را موریانه خورده است. در این خانه، حمام اختصاصی هم وجود دارد. روبه‌روی بنای اصلی آن سوی حیاط، آب‌انبار بزرگی بوده و در کنارش راه‌پله‌ای به‌سمت حمام سنتی خانه راه پیدا می‌کند. این حمام دارای حوض میانی، راهروها و معماری خاص خود است و به‌تنهایی یک بنای تاریخی منحصربه‌فرد به شمار می‌رود. هنوز هم می‌توان رد کاشی‌های آبی کف و نقاشی‌های روی دیوار آن را دید.
خانه نصیرالدوله در منطقه۱۲ ودر محله سرچشمه، خیابان امیرکبیر، کوچه شهید جاویدی، کوچه مدرس با شماره ۱۰۸۴۷ ثبت ملی شده است.
