(عکس) پاتوق هر صنف در تهران قدیم کجا بود؟

در زمان آقامحمدخان، پایتخت ایران از اصفهان به تهران تغییر پیدا کرد و این جابه‌جایی باعث شد تا قهوه‌خانه‌ها در تهران رونق گرفته و تعداد آن زیاد شود. «مریم معانی» استاد دانشگاه، باستان‌شناس و پژوهشگر علوم باستان‌شناسی می‌گوید: «پس از وارد شدن چای به ایران و کاشت این گیاه در شمال، کم کم ذائقه مردم تغییر کرد و دم کرده چای در میان آنها رواج یافت. پس از آن، در نیمه دوم قرن سیزدهم چای، جای قهوه را در قهوه خانه‌ها گرفت، اما نام قهوه‌خانه به همان صورت باقی ماند.

با به حکومت رسیدن ناصرالدین شاه در همه نقاط مختلف شهر از جمله بازارچه‌ها، خیابان‌ها، مسافرخانه‌ها، مراکز حمل و نقل، ورودی شهرها، دروازه‌ها، قهوه‌خانه راه‌اندازی شد و کم‌کم قهوه‌خانه‌ها به عنوان یک واحد صنفی فعال جای خود را در بین مردم باز کرد. قهوه‌خانه‌ها در تهران قدیم علاوه بر مکانی برای نوشیدن چای یا قهوه، خوردن ناهار، کشیدن قلیان یا چپق، محلی برای اجتماعات سیاسی، اجتماعی و فرهنگی نیز بودند. در اینجا افراد مختلف از هر قشر و صنفی رفت و آمد داشتند.

این افراد ضمن گذراندن اوقات فراغت ، در مورد مسائل مختلف سیاسی، اجتماعی و فرهنگی با یکدیگر تبادل نظر می کردند. در واقع، این اجتماعات و تبادل افکار، اندیشه و عقاید سیاسی و اقتصادی یکی از مهمترین عواملی بود که باعث رونق قهوه‌خانه‌ها شد. به همین خاطر در اواخر دوره قاجاریه اغلب اصناف در قهوه‌خانه‌ای پاتوق می‌کردند و هرکدام از قهوه‌خانه‌ها مخصوص یک صنف بود. این پاتوق‌ها برای اعضای هر صنف حکم رسانه‌های امروزی را داشت. در این پاتوق‌ها، اخبار جامعه همان صنف، نرخ دستمزد و اطلاعات فنی برای تازه‌کاران و احیاناً تغییراتی را که قرار بود رخ بدهد طرح و بررسی می‌شد.» به گفته معانی در آن دوران تعداد قهوه‌خانه‌های سنتی ۴هزار ۳۰۰ تا ۴هزار و۵۰۰ باب بود.