چرا مو داریم؟ چرا نخستی سانان پوشیده از مو بودند؟

از نظر نخستی‌سانان، انسان‌ها باید بسیار عجیب و غریب به نظر برسند. ما تنها گونه‌ای از آن‌ها هستیم که سرتاسر بدنمان پوشیده از مو نیست، ولی با این حال، بنابه دلایلی در برخی نقاط بدن‌مان و بطور تصادفی، از جمله سرمان، یک دسته مو جوانه زده است.

دانشمندان هنوز علت واقعی این موضوع را نمی‌دانند، اما شواهد جدید نشان می‌دهند که مو‌های سرمان، تکامل یافته‌اند تا به ما کمک کنند تا خنک بمانیم.

برای اثبات این موضوع که مو‌های ما مثل یک محافظ در برابر آفتاب عمل می‌کنند، به شواهد محکم علمی نیاز داریم. برای این کار بر روی سر آدمکی حرارتی، کلاه گیسی از جنس موی انسان قرار دادند. این آزمایش در اتاقی انجام شد که آب و هوا و دما تحت کنترل بود. با انجام این آزمایش محققان دریافتند، زمانی که این آدمک طاس بود، گرمای بیشتری جذب می‌کرد.

محققان چندین نوع کلاه‌گیس را روی سر این آدمک آزمایش کردند، از جمله کلاه‌گیس‌هایی با مو‌های صاف، مو‌های فر باز، و مو‌های مجعد -با فر‌های ریز و محکم. نهایتا، همه کلاه‌گیس‌ها در زیر نور‌های داغ لامپ‌ها به روش مشابهی عمل کردند، اما مو‌های مجعد -با فر‌های ریز و محکم، بهترین عملکرد را برای خنک نگه داشتن سر از اشعه‌های خورشید داشتند.

نتایج این تحقیقات در bioarxiv بصورت پیش انتشار در دسترس عموم قرار دارند، ولی هنوز مورد بررسی همه کارشناسان قرار نگرفته است. این نتایج نشان می‌دهند که هر چیزی که روی سر باشد و مانع رسید اشعه خورشید به سر شود، گرمای خورشید را جذب کرده و نیاز به عرق کردن را کاهش می‌دهد.

یافته‌ها نشان می‌دهند که مو‌های سر ما، واکنشی تکاملی به وضعیت ایستاده گونه ما (برخلاف چهاردست و پای حیوانات) و مغز بزرگترمان است.

محققان می‌گویند: «بوجود آمدن و باقی ماندن مو‌های سر احتمالا تعادل خوبی بین به حداکثر رساندن اتلاف گرما در سرتاسر سطح بدن و به حداقل رساندن افزایش حرارت در پوست سر و مغز در اثر تابش نور خورشید است. مو‌های مجعد -با فر‌های ریز و محکم احتمالا باعث کاهش بیشتر دمای طاقت فرسا و بیشتر از ظرفیت تحمل انسان، نسبت به مو‌های معمولی و صاف می‌شود.»

سال‌هاست که دانشمندان این فرضیه را مطرح کرده‌اند که مو‌های سر، خصوصا مو‌های فر، به عنوان یک واکنش برای تنظیم حرارت بدن در انسان‌ها تکامل یافته است. اما آزمایش‌هایی که در سال ۱۹۸۸ انجام شدند، نشان دادند که مردان طاس، دو تا سه برابر بیشتر از مردانی که مو دارند عرق می‌کنند. قبل از انجام این آزمایشات، باور بر این بود که سر‌های بدون مو، بهتر می‌توانند سر را خنک نگه دارند.

با این حال، مطالعه‌ای که در سال ۲۰۱۰ انجام شد، نشان دادند که سر‌های طاس به سادگی گرمای بیشتری را جذب می‌کنند و نیاز دارند تا بیشتر عرق کنند. آزمایش‌های جدید انجام شده، اولین آزمایش‌هایی هستند که نشان می‌دهند چگونه موی سر، بر کنترل کلی دمای بدن (نه تنها بر واکنش عرق کردن) تاثیر می‌گذارند.

محققان در این باره نوشتند: «یافته‌های ما بدون در نظر گرفتن بافت، تایید می‌کنند که موی سر بعنوان مانعی برای کاهش اتلاف حرارت بدن (در این مورد خاص، پوست سر) عمل می‌کند.» با این‌حال، مو‌های مجعد - با فر‌های ریز و محکم، که صاف نشوند، به پوست سر اجازه تنفس بهتری می‌دهند و در عین حال از سر، در برابر حرارت خورشید محافظت می‌کنند.

آزمایش‌کنندگان دریافتند که هر چقدر فر باشد، سر انسان کمتر عرق می‌کند (برای دفع گرما) و در نتیجه آب و انرژی را در خود حفظ می‌کند. نتایج بدست آمده بر روی آدمک‌ها، در اتاقی که دمای آن کنترل شده است، قطعا نتایج دقیق و قطعی نخواهد داشت. برای اینکه ببینیم چگونه مو‌های سر ممکن است برای عملکردی طبیعی‌تر تکامل یافته باشند، باید آزمایشات بیشتری در فضا‌های معمولی بر روی شرکت‌کنندگان انسانی انجام شود.

در مجموع، به طور فرضی، یافته‌های آزمایشات کنونی این باور را تایید می‌کنند که مو‌های انسان برای تطبیق با سبک زندگی این موجود دو پا، تکامل یافته است، خصوصا در مناطق گرم و خشک و جا‌هایی که آب آشامیدنی کمیاب بوده است.

متخصصان فکر می‌کنند که در چنین فضا‌هایی مو‌های فر و مجعد به اجداد ما این امکان را می‌داده تا قبل از اینکه نیاز به نوشیدن آب شیرین داشته باشند، بتوانند در فعالیت‌های شدید و طولانی فیزیکی شرکت کنند. به هرحال شاید مو‌های وز دیگر در جا‌هایی با رطوبت بالا مثل یک نفرین نباشد!