از مضرات برنج آرسنیک‌دار چه می دانید؟!

عرضه‌ی برنج آرسنیک دار در کشور یکی از شایعاتی است که گهگاه با آن مواجه می‌شویم. اما اینکه آرسنیک چیست و مصرف برنج آرسنیک دار چه مضراتی دارد، موضوعی است که در این مطلب به آن خواهیم پرداخت و از نحوه کاهش آرسنیک برنج نیز خواهیم گفت.

آرسنیک چیست؟

آرسنیک عنصری سمی است که به شکل As نمایش داده می‌شود. آرسنیک معمولاً به تنهایی یافت نمی‌شود، بلکه به همراه عناصر دیگر در ترکیبات شیمیایی خاصی وجود دارد. این ترکیبات را می‌توان در دو دسته‌ی کلی جای داد: آرسنیک آلی که اساساً در بافت گیاهی و جانوری یافت می‌شود، و آرسنیک غیر آلی که در سنگ و خاک یافت می‌شود و در آب حل نمی‌گردد. این نوع از آرسنیک سمی‌تر است.

هر دو نوع آرسنیک به طور طبیعی در محیط اطراف یافت می‌شود، اما افزایش سطح آن به آلودگی محیط بستگی دارد. آرسنیک تقریباً در تمامی غذا‌ها و نوشیدنی‌ها یافت می‌شود، اما مقدار آن بسیار ناچیز است. اما برخی غذا‌ها حاوی مقدار فراوانی آرسنیک هستند، از جمله:

آب‌های آشامیدنی: میلیون‌ها نفر در سراسر جهان در معرض آب‌های آشامیدنی آلوده هستند که حاوی مقدار فراوانی آرسنیک غیرآلی است. این امر در آسیا و امریکای جنوبی بسیار شایع است.

غذا‌های دریایی: ماهی، میگو، صدف و دیگر غذا‌های دریایی حاوی مقدار قابل توجهی آرسنیک آلی، نوع کمتر سمی آرسنیک، هستند. با این وجود، صدف‌های رودخانه‌ای و برخی از انواع دیگر غذا‌های دریایی نیز شامل آرسنیک غیرآلی است.

برنج و غذا‌های برنجی: برنج بیش از هر محصول غذایی دیگری بخش قابل توجهی از آرسنیک غیر آلی موجود در محیط را جذب و در خود ذخیره می‌کند. در واقع، برنج بزرگ‌ترین منبع غذایی حاوی آرسنیک غیر آلی، سمی‌ترین نوع آرسنیک است.

چرا در برنج آرسنیک وجود دارد؟

همانطور که گفته شد آرسنیک به طور طبیعی در آب، خاک و سنگ یافت می‌شود، اما میزان آن در برخی مناطق بیش از بقیه است. بدین ترتیب، به راحتی به چرخه‌ی غذایی راه می‌یابد و مقدار قابل توجهی از آن در بافت جانوری و گیاهی انباشته می‌شود که بخشی از آن خوراک انسان‌ها می‌شود. به دلیل افزایش روز افزون فعالیت‌های آلوده کننده‌ی بشر، میزان آرسنیک موجود در مواد غذایی نیز رو به افزایش است.

منبع اصلی آلودگی که موجب تشدید میزان آرسنیک می‌گردد شامل انواع خاصی از آفت‌کش‌ها و علف‌کش‌ها، ترکیبات شیمیایی محافظ چوب، کود شیمیایی فسفات، ضایعات صنعتی، فعالیت‌های معدنی، احتراق زغال‌سنگ و فعالیت‌های تصفیه‌ای است.

آرسنیک اغلب به آب‌های زیرزمینیِ نقاط خاصی از جهان که بسیار هم آلوده‌اند، راه می‌یابد. آرسنیک راه خود را از آب‌های زیرزمینی به سمت چاه‌ها و دیگر ذخایر آبی که برای آبیاری محصولات کشاورزی و البته پخت و پز استفاده می‌شود، پیدا می‌کند. برنج در شالیزار‌هایی که مستلزم آبیاری فراوان است رشد می‌کند. در بسیاری از مناطق، آبیاری برنج با آب‌های آلوده به سم آرسنیک صورت می‌گیرد.

امکان تجمع آرسنیک در خاکی که مستعد کاشت برنج است، وجود دارد و این امر مشکل را حادتر می‌سازد. برنج نسبت به محصولات غذایی دیگر، آرسنیک بیشتری را از خاک و آب جذب می‌کند. استفاده از آب آلوده برای پخت و پز از دیگر نگرانی‌های پیش رو است، زیرا دانه‌های برنج به آسانی آرسنیکِ آبی که در آن می‌جوشند را جذب می‌کنند.

مضرات برنج آرسنیک دار

آرسنیک در مقدار زیاد قطعاً سمی است و تاثیرات ناخوشایندی بر سلامت دارد و حتی در برخی موارد منجر به مرگ می‌گردد.

مقدار آرسنیک موجود در برخی مواد غذایی اغلب اندک است و تاثیرات آن نیز به سرعت نمایان نمی‌شود.

با این وجود، مصرف آرسنیک در بلند مدت مشکلات متعددی برای سلامتی به وجود می‌آورد و خطر ابتلا به بیماری‌های مزمن را افزایش می‌دهد.

از جمله‌ی این بیماری‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

انواع مختلف سرطان
تنگی یا انسداد رگ‌های خونی
فشار خون بالا
بیماری‌های قلبی
دیابت نوع ۲

علاوه بر این ها، آرسنیک بر سلول‌های عصبی نیز اثر می‌گذارد و عملکرد مغز را تحت تأثیر قرار می‌دهد. مصرف آرسنیک در کودکان و نوجوانان منجر به اختلال در تمرکز، یادگیری و حافظه، کاهش استعداد و مهارت‌های اجتماعی می‌شود.

مصرف آرسنیک حتی بر جنین نیز تأثیرگذار است. برخی مطالعات حاکی از آن است که مصرف زیاد آرسنیک در زنان باردار آثار مخربی بر جنین دارد، خطر تولد نوزادان معیوب را افزایش می‌دهد و مانع از رشد کامل نوزاد می‌گردد.

آرسنیک برنج را چگونه کاهش دهیم؟

برنج را پیش از پخت خوب بشویید. با این روش مقداری از آرسنیک برنج از میان می‌رود.
از پخت برنج با آب کم خودداری کنید.

برنج قهوه‌ای در مقایسه با برنج سفید دارای میزان آرسنیک بیشتری است به همین دلیل برنج سفید نسبت به برنج قهوه‌ای گزینه‌ی بهتری به شمار می‌رود.
در صورت امکان، از مصرف برنج‌هایی که در فصول خشک رشد می‌کنند، اجتناب کنید. زیرا در این فصول استفاده از آب‌های آلوده به آرسنیک شایع‌تر است.

برنج‌هایی که در مناطق هیمالیا از جمله هندوستان و پاکستان شمالی کشت می‌شوند، معمولاً میزان آرسنیک کمتری دارند، زیرا آرسنیک موجود در این مناطق کمتر است.
برنج غذای عمده‌ی درصد قابل توجهی از جمعیت جهان است و بدین ترتیب میلیون‌ها نفر در سراسر جهان در معرض خطرات ناشی از مصرف آرسنیک قرار دارند. برای حل این مشکل، به رژیم غذایی خود تنوع دهید و آن را به چند ماده غذایی خاص همچون برنج محدود نکنید. با این وجود اگر برنج بخش عمده‌ای از رژیم غذایی شما را تشکیل می‌دهد، اطمینان حاصل کنید برنج مصرفی تان محصول مناطقی که آلوده نیستند، باشد.