مسیری که «لطفی» از آن برگشت

فرادید | بخش مهمی از موسیقی ایرانی برآمده از جنبشی است که از اواخر دهه 40 در مرکز حفظ اشاعه موسیقی به سرپرستی داریوش صفوت شروع شد. در مجموعه «صد قطعه موسیقی ایرانی که باید شنید» به تاثیرات این جنبش بر موسیقی چاووش و سه دهه پس از آن می پردازیم.

به گزارش فرادید، از سال 54 به بعد فعالیت لطفی در رادیو بیش از پیش گسترده می شد. او همزمان که به دنبال ریشه های اصیل موسیقی بود در پی تجربه های تازه هم می رفت. آهنگسازی بر شعر نو تجربه ای بود که پیش از او کسی به آن دست نزده بود. لطفی شعر اجتماعی داروگ را که بیان خفقان اجتماعی آن دوران بود برای این تجربه برگزید و فرهاد فخرالدینی آن را برای ارکستر تنظیم کرد. اجرای این کار به عهده محمدرضا شجریان گذاشته شد کسی که وسعت صدای ایرج و توانایی خواندن در ارکستر بنان را توامان در خود داشت.

این اثر از چند وجه قابل ملاحظه است. جدا از قالب غیر عروضی شعر نو که با ادوار موسیقایی ایرانی همخوانی نداشت و با روحیه سنت گرای لطفی نیز نمی خواند، قواعد غربی ارکستراسیون و چند صدایی چیزی نبود که لطفی با آن پیشینه اش به دنبال آن باشد. کما اینکه لطفی در سالهای بعد هیچکدام از آثاری که در این دوره با ارکستر ضبط کرده بود را جز تصنیف «به یاد عارف» بازسازی نکرد. این اتفاق نشان می دهد که لطفی این سالها با لطفی چاووش چه تفاوت هایی دارد.

از آثار دیگری که لطفی در این سالها در رادیو ضبط کرد می توان به تصنیف «بمیرید بمیرید» بر روی شعری از مولانا، تصنیف «به یاد عارف» با شعری از هوشنگ ابتهاج و تصنیف «ناز لیلی» بر روی شعری از طیب اصفهانی (هر سه با تنظیم جواد معروفی)، خاکستر بر روی شعری از صفای اصفهانی با تنظیم فرهاد فخرالدینی و «در کوچه سار شب» بر روی غزلی از سایه با تنظیم فریدون شهبازیان اشاره کرد که جز دو تصنیف اخیر مابقی متاثر فضای تغزلی رادیو بودند. برسی این آثار و چند برنامه ساز و آواز دیگر نشان می دهد که لطفی در رادیو رفته رفته تا چه اندازه از آن فضایی که خود پیش از آن با عنوان «مرکز تباهی و فساد» نام برده متاثر شده است.

لطفی اما با خواننده تازه ای که ابتهاج در کلاس ادیب خوانساری کشف کرده و صدایش یادآور آواز های قمرالملوک وزیری بود در دو برنامه آخر «گلهای تازه» (برنامه های 200 و 201) به روند گذشته خود بازگشت. او در اجرای دستگاه ماهور (به همراه تصنیف مرغ سحر) و آواز بیات کرد شیوه تار نوازی مرتضی خان نی داوود را در کنار صدای اخوان که یاداور صدای قمر بود بازسازی کرد.

آنچه در ادامه می شنوید داروگ به آهنگسازی محمدرضا لطفی با تنظیم فرهاد فخرالدینی و بر روی شعری از نیما یوشیج است.

از اینجا دریافت کنید