حریم خصوصی در زندگی مشترک چه‌ معنایی دارد؟

یک سوال اساسی در روابط یک زوج این است که ما چقدر می­توانیم رازهای شخصی داشته باشیم؟ اصولا حریم خصوصی در زندگی مشترک چه معنایی دارد؟

حریم من است، ایست!
وقتی دو نفر با هم ازدواج می­ کنند، طبیعی است که دوست دارند بیشتر از هم بدانند و همین مساله باعث می­شود تلاش کنند دنیای هم را بیشتر کشف کنند و البته به آن وارد شوند. با این روند نزدیکی، مرزهای زیادی جابه ­جا می­شود. اتفاقی که گاهی باعث می­شود یکی از طرفین احساس خطر کنند؛ احساسی که ممکن است ناشی از حساسیت زیاد خود او یا زیاده ­روی طرف مقابلش باشد اما به خاطر پایبندی به قسم راستشان در مورد صداقت، سعی می­کنند جا نزنند.

گاهی این جا نزدن و عقب نکشیدن باعث می­شود تمامیت شخصی یکی از طرفین یا هر دو زیر سوال برود و بعد مدتی رابطه را به جایی ببرد که نباید. بحث در مورد تعریف حریم خصوصی در زندگی مشترک، حد و حدود آن و البته رابطه داشتن حریم خصوصی با صداقت، موضوع این شماره ماست.

حل شده در وضعیت «ما»
ازدواج ادغام دو فردیت است، مثل واکنش شیمیایی؛ مثلا مولکول کلر با هیدروژن ترکیب می­ شود و می­شود هیدروکلراید. بعد از این واکنش شیمیایی، دیگر نه هیدروژن، هیدروژن باقی می­ماند و نه کلر، کلر؛ دیگر هیچکدام ماهیت قبلی خود را ندارند و ماهیت جدیدی پیدا کرده ­اند. شباهتی که این وضعیت به ازدواج دارد، این است که ازدواج یک وضعیت جدید درست می­کند. بعد از ازدواج، آن پسر دیگر آن پسر سابق نیست و آن دختر هم همینطور. در واقع، مضاف­ الیهی به این دو نفر اضافه شده که بار و وزن دارد. البته این به معنی آن نیست که در وضعیت ازدواج، کلا هویت اولیه آدم­ها از بین برود.

به نظر می­رسد باید به این قاعده تن بدهیم که این رابطه، رابطه­ای دارای سه فضاست؛ فضای «من»، فضای «تو» و فضای «ما». این فضای من با فضای من قبل از ازدواج کمی فرق می­کند. خیلی­ها در این زمینه به اشتباه می­ افتند که جای توضیح و مثال دارد. من یک­سری دوست دارم و ازدواج می­کنم. باید ببینم خود من تا چه حد بعد از ازدواج می­توانم با این دوستانم مثل گذشته ارتباط داشته باشم؟ دنیای من بعد از ازدواج با دنیای من قبل از ازدواج چه تفاوت­ هایی پیدا کرده؟ جواب این سوال­ها می­گوید که قطعا معاشرت­ هایم با دوستان تحت تاثیر قرار می­گیرد و به­ طور طبیعی کمتر می­شود. البته به همان میزان هم یکسری دوستان جدید به زندگی من اضافه می­ شوند که به تعبیری، با هم هم­دنیاتریم. این یعنی ما سنخیت جدیدی پیدا می­کنیم که باعث می­شود خودبه­خود از یک­سری آدم­ها جدا می­شویم و به دسته جدیدی ملحق می­شویم. یک وقت­ هایی هم هست که ما با آدم­های سابق هنوز هم­ دنیا هستیم و می­توانیم باز با هم مثل سابق معاشرت کنیم اما همسرمان از این وضعیت خوش­ اش نمی ­آید. این یعنی که این فضا در فضای «منِ» جدید هم می ­گنجد اما در فضای «ما» مشکل­ ساز شده. حالا شاید دلیل همسری که از این قضیه خوش­ اش نمی­ آید خیلی روشن و موجه نباشد. به نظر می­رسد برای اینکه دچار چنین بی­چارچوبی و بی­قاعدگی نشویم. باید رابطه و انتظاراتمان را ببریم در چارچوبی که این موارد در آن رعایت بشود.

وقتی ازدواج می­کنی، خودت فارغ از همسرت باید از یکسری آدم­ها فاصله بگیری و با یک­سری آدم­ها ارتباط برقرار کنی.

یکسری آدم­ها هستند که همچنان می­توانند در دایره دوستی و رابطه شما بمانند، ولی به نظر می­رسد رابطه­ شان با ازدواج شما مشکل دارد؛ یعنی ازدواج شما با رابطه آنها مشکل دارد. در مورد این دسته باید گفت­گو کرد. اگر نتیجه موضوع بی­ منطقی باشد، باید بی­خیال ماجرا شد، چون این داستان ته ندارد. آدمی که بی­ منطق یا سلطه­ گر است، در بقیه موارد زندگی هم همینطوری است. ولی اگر یک منطق و نگرانی سالمی وجود دارد، باید به نتیجه مسالمت ­آمیزی در مورد آن رسید.

نگیر، نمی­توانی پس بدهی
فضای شخصی«او»، فضای شخصی و خصوصی اوست. باید به سلیقه «او» احترام گذاشت و برای فردیتش حق و حقوق قائل شد. او موسیقی پاپ دوست دارد و من موسیقی سنتی. باید «ما»ی موجود در تفکر هر کدام از ما آنقدر غلیظ باشد که این«من»ها دردسر نشوند. ا

ین «ما» هم البته طول می ­کشد تا ساخته شود؛ یعنی اینطور نیست که ما با یکی ازدواج کنیم و این «ما» محقق بشود. «ما»ی سال اول ازدواج خیلی مای شکننده، ظریف و کلیشه­ای است. بد هم نیست. آدم­ها از همین کلیشه راه خودشان را پیدا می­کنند. همیشه یک نسبت پویایی بین این سه فضا وجود دارد؛ بعد هم یک هوشمندی باید در این فضا وجود داشته باشد. هیچکس نباید فضای شخصی همسرش را از او بگیرد. به این خاطر که نمی­تواند جای خالی آن فضای گرفته شده را پر کند؛ مثلا، مرد دوستانی دارد که در ارتباط با آنها جوک می­گوید، تفریحات مردانه می­کند و حالش خوب می­شود. وقتی زنی بخواهد این فضای «منِ»مرد را حذف کند، خودش نمی­تواند جایگزینی برای آن باشد. در مورد زنان هم همین بحث صادق است. زنان هم فضاهایی دارند که مختص به خودشان و فضای «من» خودشان است.

مثلا حرف­هایی ظریف و ریز و جزئی­ای که در فضاهای مطلقا زنانه زده می­شود، مثل اینکه: «امشب دامن آبیمو بپوشم بهتره یا قرمزه رو؟» مردها به این حرف­ها می­گویند، حرف­های خاله­ زنکی اما واقعیتش این است که اینها از آن دسته حرف­هایی است که در فضای مردانه نمی­گنجد. مرد نباید این فضا را از همسرش بگیرد، چون خودش نمی­تواند جایگزینی برای آن باشد؛ زن­ها در همین مدل حرف­هایشان هم کلی انرژی عاطفی رد و بدل می­کنند که مردها هیچ وقت نمی­توانند چنین کاری بکنند. مردها هر کجا نهاد اجتماعی ساخته­ اند که آنجا بین خودشان به تبادل احساسی بپردازند، عملا به نتیجه نرسیده ­اند اما زنها اغلب موفق بوده­ اند. آنها خیلی بی­ دردسر هر کجا که به هم می­رسند و جمع می­شوند، چه مهمانی باشد، چه آرایشگاه یا باشگاه، از پس این کار خوب بر می­ آیند. اصل نکته اینکه عقل سلیم میگوید اصلا سمت آن فضایی که متعلق به جنس تو نیست، نرو. مگر اینکه نسبت به آن فضا احساس خطر کنی و بخواهی کار ویژه­ای انجام بدهی.

تئوری دوری و دوستی
تجربه نشان داده که هیچکسی نه تنها نباید فضای شخصی طرف مقابلش را بگیرد، بلکه حتی نباید به خودش اجازه بدهد که به هر دلیل و استدلالی درون آن هم سرک بکشد. همزمان، هیچکدامشان هم نباید از دیگری بخواهد که اجازه بدهد وارد فضای شخصی او بشود؛ مساله­ای که به اعتماد به نفس و شناخت هر کسی از خودش برمی­گردد. مثلا تصور کنید مردی بیاید در جمع زنانه و همراه همسرش باشد، چه احساسی به این مرد باید دست بدهد؟ منظور این است که هر دو طرف عمدا و آگاهانه وارد فضای«من» همدیگر نشوند وگرنه در زندگی وقت­هایی هست که ناخودآگاه یا به ناچار با این فضای «من» دچار اصطکاک می­شوند. در این زمینه، یک نکته ظریف در فرهنگ ما وجود دارد. قدیم­ها وقتی مردی زیاد در خانه می­ماند، خود زن او را بیرون از خانه می­فرستاد تا فضاهایشان زیادی با هم قاطی نشود. یک جور تلاش هوشمندانه برای چیزی که می­شود به دوری و دوستی تعبیرش کرد.

به حد تحمل نزدیک شو
نباید به سمت فتح تمام فضاهای شخصی یک شریک پیشروی کرد. آدم باید بسنده کند به مقداری که می­تواند تحمل کند. حواستان باشد، به میزانی که فتح می­کنید، اجازه فتح شدن هم بدهید. اگر زنی قرار باشد شوهرش را نود درصد بفهمد، آن مرد دیگر شوهرش نیست، کسی است مثل پدرش یا برادرش. برعکس هم همینطور، اگر مردی قرار باشد همه دنیای زنش را بفهمد، رابطه آنها دیگر زن و شوهری نخواهد بود، کسی است مثل مادر و خواهر او. در زندگی مشترک باید مقداری رازآلودی هم وجود داشته باشد که باعث شود آدم همچنان برای تجربه این زندگی عطش داشته باشد. اصرار به فهمیدن تمام عرصه­های یک نفر، باعث می­شود آن رابطه از یک رابطه سالم زناشویی به یک رابطه مغشوش برسد. ضمن اینکه مجاورت و موأنست زیادی نوعی ندیدن همدیگر هم به دنبال می­آورد. این اتفاقی است که ناگزیر پیش می­ آید. مقداری دوری برای راحت­تر و بهتر دیدن همدیگر لازم است، چیزی که بسیار نزدیک باشد، راحت قابل رویت نیست. اگر هم دیده شود، همه جوانبش دیده نمی­شود.

با همسرهایی که گیر می­دهند چه کار باید کرد؟
کار از جای دیگری خراب است
دادگاه ­های خانواده پر از پرونده­هایی است که در آن، زن و شوهر بیشتر از اینکه مشکلی واقعی داشته باشند، درگیر سوءتفاهم­ های بسیاری شده ­اند. مشکلی که گاهی بی­ دلیل و فقط ناشی از تجسس­ های گاهی ناخواسته در زندگی شخصی همدیگر است. واقعیت این است که آدم وقتی پذیرفته که به شریک زندگی­ اش اعتماد کند و زندگی ­اش را با او به اشتراک بگذارد، باید پای این حرف و تعهد دو طرفه­ اش بماند و تا وقتی نشانه مشهودی از خلف وعده یا احتمالا خیانت ندیده، سعی نکند دست به کارآگاهی بزند.

بر همین اساس، گاهی اوقات دیده شده زن یا مرد دوست دارند در فضاهایی که اجازه ورود به آنها را ندارد سرک بکشند، فضاهایی که اگر از خودشان بپرسی، اجازه ورود به آنها را به کسی نمی­دهند اما در مورد همسرشان این کار را حق مسلم خودشان می­دانند؛ مثلا می­خواهند پیامک­ های او را ببینند یا بخواهند پسورد ایمیل و حساب شبکه اجتماعی همسرشان را داشته باشند. به تعبیری می­خواهند در همه جای زندگی شریک زندگی­شان حضور داشته باشد. این کار نه به لحاظ اخلاقی و نه به لحاظ روانشناختی کار درستی نیست. یادمان باشد که داریم می­گوییم شریک زندگی، یعنی او و ما، بخشی از زندگی شخصی­ مان را با هم به اشتراک گذاشته ­ایم و طبیعی است که در آن بخش باید همه چیز شفاف باشد و گفته شود. اما باید به استقلال بخش­های دیگر احترام گذاشت. توصیه­ای که دلایل دیگری هم دارد.

یک نکته ظریف دیگری هم هست که بحث را خیلی جدی­تر می­کند. اگر پای حرف آن کسانی بنشینیم که دارند در مورد این موضوع صحبت می­کنند و گلایه دارند که حریم شخصی­شان از طرف نزدیک­ترین آدم زندگی­شان مورد احترام قرار نگرفته، خواهیم دید که سر رشته به جای دیگری وصل است و موضوع چیز دیگری است و فقط یک کنجکاوی ساده نیست. یعنی ممکن است لازم باشد مساله را با یک مشاور مطرح کنیم. مثلا اگر مردی شک بی­ جا به همسرش داشته باشد و مدام بخواهد پیامک ­های او را چک کند، این احتمال با درصد بالا وجود دارد که لابد خودش در زندگی شخصی و بدون اطلاع از همسرش آدم مشکل­ سازی است یا در جای دیگری گافی داده و ناخودآگاه این تصور را دارد که همسرش هم اینگونه باشد یا حتی بخواهد به تلافی حرکتی بکند. این است که گفته می­شود وقتی کار به اینطور پا گذاشتن به حریم خصوصی طرف مقابل رسید، حتما کار از جای دیگری خراب است و مساله فقط کنجکاوی کردن در ایمیل و پیامک نیست. در حالت عادی کسی حق ندارد ایمیل کسی را چک کند، اگر اینطور شد، بی­تعارف باید به ریشه کار دقت کرد.

منبع: سایت دکتر علیرضا شیری