راه‌های تشخیص و درمان سنگ مثانه

سنگ مثانه چیست؟

سنگ های مثانه بیشتر با نام سنگ کلیه در بین افراد شناخته می شوند. سنگ های مثانه می توانند در 4 قسمت از سیستم ادراری بدن قرار گیرند. حالب، کلیه، مثانه و همچنین مجرای اداری مکان هایی هستند که این سنگ های مثانه در آن ها می توانند قرار بگیرند.

اما می توان گفت سنگ هایی که در مثانه بیشتر دیده می شوند، سنگ هایی هستند که از راه کلیه وارد مثانه شده اند و مثانه توانایی دفع آن ها را ندارد. به عبارتی سنگ های مثانه، توده های سختی از مواد معدنی هستند که در مثانه شما انباشته می شوند و در اغلب موارد، پیدایش این سنگ ها ناشی از این است که شما نمی توانید مثانه خود را به خوبی تخلیه کنید.

به گزارش فرادید به نقل از مایو کلینیک ، علائم و نشانه های گوناگونی برای این سنگ ها وجود دارند؛ اعم از درد های شدید شکمی یا مشاهده خون در ادرار. جالب است بدانید که بعضی از اوقات نیز، سنگ های مثانه هیچ نشانه ای از خود بروز نمی دهند.

سنگ های کوچک مثانه معمولا بدون درمان دفع می شوند، هر چند بعضی از آنها نیاز به درمان دارویی یا جراحی دارند. در صورت عدم درمان، سنگ های مثانه می توانند منجر به بروز عفونت شوند.

سنگ های مثانه در کشورهای در حال توسعه، در کودکان بسیار شایع است - معمولا به خاطر کمبود آب، عفونت، ناهنجاری های دستگاه ادرار، و رژیم غذایی با پروتئین ناچیز. در سوی مقابل، در کشورهای توسعه یافته سنگ های مثانه بیشتر در بزرگسالان ایجاد می شوند .

در آمریکا تقریبا ۵۰% موارد سنگ های مثانه از جنس اسید اوریک می باشند. این بیماران غالبا به دلیل انسداد نسبی خروجی مثانه، مایعات کمتر مصرف کرده که منجر به غلیظ شدن و اسیدی شدن ادرار می شود. سنگ های مثانه معمولا منفرد هستند اما در مواردی که ادرار در مثانه می ماند و به طور کامل تخلیه نمی شود ممکن است متعدد و بزرگ هم باشند.

بعضی از اوقات، سنگ های مثانه - حتی انواع بزرگ آن - هیچ مشکلی ایجاد نمی کنند. اما در صورتیکه آنها دیواره مثانه را تحریک کنند یا مانع جریان ادرار شوند، علائم زیر ظاهر می شوند:

• درد های زیر شکمی
• در مردان، احساس درد در آلت تناسلی یا بیضه ها
• تکرر ادرار
• سخت ادرار کردن یا منقطع شدن جریان ادرار
• مشاهده خون در ادرار
• ادرار تیره رنگ

همان طور که بیان شد سنگ مثانه ای که چندان بزرگ نیستند امکان دارد با نشانه و علائم خود را نشان ندهد اما با بزرگ تر شدن سنگ ممکن است مخاط دیواره مثانه دچار تحریک می‌شود و یا موجب بسته شدن راه عبور ادرار فرد شود که در این حالت فرد با مشکلاتی نظیر درد و سوزش ادرار - تکرر ادرار - ادرارهای سریع و ادارارهایی که حاوی خون می باشد مواجه می‌شود.

بیشتر بخوانید: بهترین خوراکی‌ها برای جلوگیری از ابتلا به سنگ کلیه

سنگ های مثانه در اغلب موارد زمانی به وجود می آیند که مثانه شما به خوبی تخلیه نمی شود، و در نیجه به مرور زمان ادرار تبدیل به حجم های کریستالی می شود. همچنین برخی از عفونت ها نیز می توانند منجر به پیدایش سنگ مثانه شوند. همینطور هر جسم خارجی که در مثانه وجود داشته باشد، تبدیل به سنگ مثانه می شود.

شایع ترین شرایطی که باعث ایجاد سنگ مثانه می شوند، به قرار زیر هستند:

· بزرگ شدن غده پروستات : بزرگ شدن پروستات در مردان، می تواند مانع جریان ادرار شده و در نتیجه از تخلیه راحت مثانه جلوگیری می کند.

· اعصاب آسیب دیده( مثانه نوروژنیک) : به طور معمول، پیام های مغز توسط اعصاب به ماهیچه های مثانه منتقل می شوند، این پیام ها به ماهیچه های مثانه دستور می دهند که چه زمانی سفت شوند و چه زمانی آزاد شوند. اگر این اعصاب به هر دلیلی آسیب ببینند - در اثر سکته، آسیب نخاعی، یا دیگر مشکلات سلامتی - مثانه شما قادر به تخلیه کامل خود نیست.

دیگر مواردی که می توانند از علل پیدایش سنگ مثانه برشمرده شوند، به قرار زیر هستند:

· التهاب مثانه: بعضی اوقات التهاب مثانه بر اثر عفونت دستگاه ادراری یا پرتو درمانی بر روی لگن به وجود می آید. این عفونت می تواند از دلایل ایجاد سنگ مثانه باشد.

· دستگاه های پزشکی: استفاده از سوند ادراری می تواند از دیگر دلایل ایجاد سنگ مثانه باشد. به طور کلی هر جسم خارجی که به ناگهان سر از مثانه در بیاورد - مانند استنت مجاری ادراری یا وسایل جلوگیری از بارداری - می تواند باعث ایجاد سنگ مثانه شود.

· سنگ های کلیه: سنگ هایی که در کلیه شکل می گیرند با سنگ های مثانه متفاوت هستند. آنها به اشکال متفاوتی بزرگ می شوند. اما سنگ های کوچک کلیه ممکن است که از راه میزنای(حالب) به درون مثانه وارد شوند و در صورتیکه دفع نشوند، به مرور زمان به سنگ های مثانه تبدیل شوند.

اندازه سنگ مثانه

اندازه سنگ های مثانه، غالباً ۲ تا ۲۰ میلی متر قطر دارند ولی سنگ های بزرگتر از این اندازه هم دیده شده است. آقایان ۳ برابر بیشتر از خانم ها مبتلا به سنگ مثانه می شوند و این سنگ ها در افراد بالای ۴۵ سال شایع تر هستند.

سنگ های مثانه در صورت دفع نشدن - حتی آن سنگ هایی که هیچ علائمی از خود بروز نمی دهند - عوارض جانبی خود را ایجاد می کنند، مانند:

· اختلال مزمن مثانه: عدم درمان سنگ مثانه منجر به بروز مشکلات دراز مدت ادراری می شود، مانند تکرر ادرار یا احساس درد در دفع ادرار. همچنین این احتمال نیز وجود دارد که سنگ های مثانه با قرار گرفتن بر سر راه خروجی ادرار و بستن مجرای ادرار، مانع از دفع آن شوند.

· عفونت های دستگاه ادراری: سنگ های مثانه می توانند منجر به عفونت های باکتریایی در دستگاه ادرار شوند.

تشخیص سنگ های مثانه شامل روش های زیر است:

· آزمایش فیزیکی: دکتر زیر شکم شما را لمس می کند تا متوجه ورم احتمالی مثانه شما شود. همچنین ممکن است که با انجام آزمایش راست روده، اندازه پروستات شما را چک کند. همچنین شما بایستی که تمام مشکلات ادراری خود را با دکتر در میان بگذارید.

· بررسی ادرار شما: یک نمونه ادراری از شما گرفته می شود. بر روی این نمونه در آزمایشگاه مقدار میکروسکوپی خون، باکتری، و مواد معدنی کریستالی محاسبه و مورد بررسی قرار می گیرد. همچنین در صورت وجود عفونت های دستگاه ادراری، این آزمایش به خوبی آنها را نشان می دهد.

· برش‌نگاری رایانه‌ای (سی تی اسکن): سی تی اسکن، با استفاده از اشعه ایکس و کامپیوتر، به سرعت بدن شما را اسکن می کند و تصاویر واضحی از درون بدن شما نمایش می دهد. سی تی اسکن، قابلیت شناسایی تمامی سنگ ها - حتی سنگ های کوچک - را دارد و از دقیق ترین آزمایشات برای شناسایی سنگ های مثانه به حساب می آید.

· سونوگرافی: سونوگرافی نیز از دیگر آزمایشاتی است که می تواند در تشخیص سنگ های مثانه به دکتر شما کمک کند.

· اشعه ایکس: آزمایش اشعه ایکس بر روی کلیه ها، میزنای(حالب)، و مثانه می تواند به دکتر شما در تشخیص وجود سنگ در دستگاه ادراری کمک کند.

. سیستوسکوپی: این روش برای معاینه داخلی مجرا، مثانه به کار برده می شود و مطمئن ترین روش تشخیص سنگ مثانه است در این روش پزشک این لوله را از طریق مجرای ادرارى وارد مثانه می کند تا بتواند داخل مثانه را ببیند.

به طور کلی، سنگ های مثانه باید خارج شوند. در مورد سنگ های کوچک، پزشکان توصیه می کنند تا با نوشیدن روزانه آب به مقدار زیاد، دفع طبیعی سنگ را راحت تر کنید. اما از آنجاییکه سنگ های مثانه اغلب به خاطر ناتوانی در تخلیه کامل مثانه ایجاد می شوند، این راه حل ممکن است برای دفع سنگ کافی نباشد. در بیشتر موارد، نیاز است که سنگ های مثانه در آورده شوند.

· شکستن سنگ ها: سنگ های مثانه معمولا توسط روشی با نام "سیستولیتولاپاکسی" در آورده می شوند. بدین منظور یک لوله (سیستوسکوپ) که به سر انتهایی آن یک دوربین وصل شده است، از راه مجرای ادرار به درون مثانه شما فرستاده می شود تا بتوان سنگ را مشاهده کرد. سپس پزشک توسط لیزر، سونوگرافی، یا یک وسیله مکانیکی سنگ را به تکه های کوچکی شکسته و آنها را از مثانه خارج می کند.

پیش از شروع این کار، برای عدم احساس درد، پایین تنه شما را بی حس می کنند (بیهوشی موضعی) یا حتی در بعضی موارد از بیهوشی کامل استفاده می کنند. از عوارض جانبی این روش می توان به عفونت دستگاه ادارای، تب، خراشیدگی مثانه و خونریزی اشاره کرد، هر چند که این موارد خیلی شایع نیستند. پزشکان معمولا برای جلوگیری از عفونت های احتمالی، قبل و بعد از این عمل به شما آنتی بیوتیک می دهند.

پس از یک ماه از این عمل، پزشک می تواند تایید کند که دیگر هیچ سنگی در مثانه شما وجود ندارد.

· عمل جراحی: در برخی موارد، سنگ های بزرگ مثانه یا سنگ هایی که به آسانی شکسته نمی شوند، توسط عمل جراحی خارج می شوند. در این گونه موارد، پزشک با ایجاد برشی در مثانه شما، به صورت مستقیم سنگ ها را خارج می کند.

· طب جایگزین: هیچ کدام از مطالعات پزشکی تایید نکرده اند که داروهای گیاهی می توانند سنگ های مثانه را بشکنند، زیرا این سنگ ها به شدت سخت و محکم هستند. در نظر داشته باشید که در رابطه با سنگ های مثانه همیشه با دکتر خود مشورت کنید، زیرا اقدام خودسرانه در مصرف برخی داروها ممکن است که به سلامتی شما آسیب برساند.

اقدامات پیشگیری کننده از تشکیل سنگ مثانه

• مصرف روزانه ۸-۶ لیوان آب
• بررسی متابولیک و درمان اختلالات احتمالی، مثلا بعضی بیماران کلسیم بیش از حد از طریق ادرار دفع می کنند
• بر طرف ساختن عامل اصلی تشکیل سنگ مثانه ( Bladder Stone ) مثل بزرگی پروستات
• تجویز بعضی داروها که از تشکیل سنگ جلوگیری می کنند
• درمان عفونت ادراری

بیشتر بخوانید: ۵ نشانه سنگ کلیه که باید بشناسید

سنگ مثانه در زنان

شیوع سنگ مثانه در زنان کمتر از مردان می باشد و بیشتر علت سنگ در مثانه در خانم‌ها وجود مانع بر سر راه خروج ادرار و یا اجسام خارجی در داخل مثانه می باشد. سنگ مثانه در زنان می‌تواند با علائمی مانند درد حاد شکم یا ادرار خونی همراه باشد. در برخی موارد نیز سنگ های مثانه فاقد علائم و نشانه می باشند و خود را با هیچگونه علائمی نشان نمی‌دهد و سنگ مثانه امکان دارد درحالی که درمان نشوند به خودی خود دفع شوند اما بعضی از آن ها احتیاج دارند که دارو مصرف کنند و یا تحت جراحی قرار گیرند.

سنگ مثانه در بارداری

سنگ کلیه در بین خانم های باردار عارضه ی شایعی به شمار می رود و یکی از دلایل دردهای شکمی در دوران بارداری بویژه در سه ماهه دوم و سوم، سنگ کلیه می باشد.

بسیاری از این سنگ ها بدون هیچ درمانی خارج می شوند، با این حال در برخی موارد نشان داده شده که بسیار دردناک بوده و موجب تحریک زایمان می شود که در این شرایط به اقدامات پزشکی نیاز خواهد بود.

عوامل بسیاری می تواند موجب بروز سنگ کلیه شوند از جمله:

کافی نبودن آب مصرفی

روده تحریک پذیر

عفونت دستگاه ادراری

ژنتیک

سنگ مثانه در کودکان

در بعضی مناطق به علت نامناسب بودن رژیم های غذایی و فاکتورهای اجتماعی اقتصادی سنگ مثانه بصورت بومی در بچه ها رخ می دهد. این مناطق بومی بصورت کمربندی در آفریقای جنوبی، خاورمیانه و منطقه بالکان، هند، ژاپن، تایلند و اندونزی واقع شده اند. این سنگ ها در بچه های زیر ۱۰ سال بویژه در سن ۲ تا ۴ سال دیده می شود. در پسرها شایع تر از دختر ها می باشد.

این سنگ ها معمولا منفرد بوده و بعد از برداشتن سنگ ندرتا عود می کند. جنس سنگ مثانه در بچه ها غالبا اورات اسید آمونیوم، اگزالات کلسیم، اسید اوریک و فسفات کلسیم می باشد. علت تشکیل سنگ در بچه ها در این مناطق نوع رژیم های غذایی است که غالبا از غلات تشکیل شده و فاقد پروتئین حیوانی بوده و حاوی فسفات کمی می باشند.