پنجه در پنجه غول آلودگی

بهاره آروین، عضو شورای شهر تهران | باز پاییز؛ تمام رنگارنگی شاعرانه این فصل در زیر غلظت تیره و خاکستری آلاینده‌های هوای این شهر رنگ باخته است.

مشغول مرور دستور جلسات آینده شورای اسلامی شهر تهران هستم؛ یکی از بندها، انتخاب نمایندگان شورای شهر است در کمیته مربوط به مصوبه شهر دوستدار کودک و در همان حال زنگ صدای گوینده اخبار در گوشم می‌پیچد: هوای تهران برای چندمین روز متوالی در شرایط ناسالم برای گروه‌های حساس قرار دارد؛ ناسالم برای گروه‌های حساس، برای بیماران قلبی و تنفسی، سالمندان، برای زنان باردار و کودکان.

برمی‌گردم به بندهای دستورجلسه و مصوبه شهر دوستدار کودک، شعاری توخالی برای شهری که کودکانش از زمانی که در شکم مادر هستند، تحت‌تأثیر عوارض آسیب‌زا و جبران‌ناپذیر آلودگی هوا قرار می‌گیرند؛ کودکانی بی‌گناه که هیچ نقشی در به‌وجودآوردن این آلودگی خفه‌کننده نداشته‌اند؛ اما بیشترین آسیب نصیبشان می‌شود.

تهران مسئله و مشکل کم‌ ندارد؛ ترافیکش ساعت‌ها عمر مفید شهروندانش را به هدر می‌دهد، ساخت‌و‌سازهای بی‌قاعده و خارج از ضوابط طرح تفصیلی، آسیب‌های اجتماعی متعدد و هزار‌و‌یک مسئله دیگر کیفیت زندگی در تهران را به‌شدت کاهش داده‌اند؛ اما آلودگی ‌هوا تنها یکی از مسائل تهران در کنار دیگر معضلاتش نیست؛ آلودگی هوا مهم‌ترین معضل این شهر است چون آلودگی هوا می‌کشد.

آلودگی هوا فقط کیفیت زندگی را کاهش نمی‌دهد، آلودگی‌ هوا شهر را زیست‌ناپذیر می‌کند. یک شهروند یکه‌و‌تنها می‌تواند در برابر همه مسائل پیشین راه‌حلی فردی و موقتی بیابد تا آسیب کمتری از معضلات پیش‌گفته ببیند؛ می‌تواند هرچند با صرف هزینه، خانه و محل کارش را به یکدیگر نزدیک کند یا ساعات خروج و جابه‌جایی خود را به ساعات غیرپیک منتقل کند تا زمان کمتری در ترافیک بماند؛ اما یک شهروند یکه‌و‌تنها در برابر آلودگی هوا هیچ نمی‌تواند بکند؛ اصلا خودش به کنار، برای کودکان معصومش هم هیچ کاری نمی‌تواند بکند جز آنکه در چهاردیواری خانه حبس‌شان کند؛ درحالی‌که خودش هم می‌داند هوای داخل خانه شاید فقط اندکی از هوای خارج خانه کمتر آلوده باشد.

آلودگی‌ هوا چنین غول بی‌شاخ‌و‌دمی است که دستش را روی گلوی تک‌تک شهروندان این شهر فشار می‌دهد و نفس‌شان را به شماره می‌اندازد و هرچقدر شهروند ناتوان‌تر و آسیب‌پذیرتر باشد، غول آلودگی هوا قدرتمند‌تر و آسیب‌زاتر عمل می‌کند.

آلودگی هوا می‌کشد؛ آلودگی هوا تنها معضل این شهر است که مستقیم و بی‌واسطه، سلامت و جان شهروندان را هدف می‌گیرد و هر نوع راه‌حل فردی نیز در برابر آن بی‌ثمر است. تمام شهروندان دغدغه‌مندی که متعهدانه به پویش سه‌شنبه‌های بدون خودرو پیوسته‌اند، می‌دانند چه می‌گویم؛ وقتی با صرف زمان بیشتر و تحمل سختی و ازدحام از وسایل حمل‌ونقل عمومی استفاده می‌کنند و در همان حال در اغلب روزهای پاییز و زمستان، سردرد و سوزش چشم‌ها و گلو، آلودگی هوا را به آنها یادآوری می‌کند و تمام استیصال و ناتوانی‌‌ فرد و راه‌حل‌های فردی در برابر یک مسئله مشخصا اجتماعی را.

مسئله‌ای که جز از طریق سیاست‌گذاری جامع‌نگر و پیگیرانه حل‌شدنی نخواهد بود.ساده‌لوح نیستم، فکر نمی‌کنم این معضل به‌صرف تصمیم جمعی امروز ما حل می‌شود، می‌دانم که عواملی چندگانه و پیچیده در ایجاد این معضل دخیل‌اند، از کیفیت پایین خودروهای ساخت داخل تا قیمت و میزان سوخت مصرفی و تردد آزادانه و کم‌هزینه خودروهای دیزلی فرسوده که خود بخشی از ناوگان حمل‌ونقل عمومی را تشکیل می‌دهند، تا کمبود اعتبار که مشکل همیشگی است، تا نقش موتورخانه‌ها و بخاری منازل و ادارات و واحدهای تجاری، تا انبوه موتورسیکلت‌ها، تا فعالیت کارخانه‌های آلوده‌کننده اطراف تهران، تا انبوه خودروهای کاربراتوری و فرسوده که ازقضا وسیله نان‌آوری اقشار کم‌توان اقتصادی هستند و چندین و چند عامل مؤثر دیگر، همگی کلافی سردرگم از علل و عوامل مؤثر را شکل داده‌اند؛ به‌گونه‌ای که تشخیص بهینه‌ترین نقطه آغاز تلاش‌ها برای حل معضل را با دشواری بسیار روبه‌رو می‌کنند.

با تمام اینها، می‌خواهم از تمام اعضای محترم شورای اسلامی شهر تهران، از شهردار محترم تهران و از تمام مسئولانی که ممکن است صدایم از این تریبون به گوش‌شان برسد، دعوت کنم تا خودمان را به حل معضل آلودگی هوا در چهار سال آینده متعهد بدانیم. به احترام مردمی که ساعت‌های طولانی در صف ایستادند و آرایی میلیونی را در انتخابات ۲۹ اردیبهشت ۹۶ به صندوق‌ها ریختند و به احترام امید شهروندان به تغییر وضع موجود، بیایید خودمان را به حل معضل آلودگی هوا متعهد و مسئول بدانیم و این تعهد و مسئولیت را مدام به خودمان یادآوری کنیم.

از همکارانم، اعضای محترم شورای اسلامی شهر تهران، می‌خواهم در کنار همه امور روزمره و جاری‌ای که رسیدگی به آنها جزء وظایف‌مان است، هر صبح به خودمان یادآوری کنیم که بخشی از تلاش و پیگیری‌ ما به عنوان نماینده شهروندان تهرانی، باید معطوف به حل معضل آلودگی هوا باشد.

در هر کمیسیونی با هر مأموریتی که هستیم، اگر نه هر روز و هر هفته، دست‌کم هر ماه از خودمان بپرسیم چه سهمی از تلاش و پیگیری‌های یک‌ماهه ‌ما مربوط به حل معضل آلودگی هوا بوده است؟