نهنگ آبی یک نشانه است!

وحید شامخی، مشاور مدیریت استراتژیک | «تابستان بود، حوالی ظهر، با ماریا تماس گرفتم. ماریا دختری ١٣ ساله بود و از ١١ سالگی گوشی هوشمند استفاده می‌کرد. به نظر می‌رسید تازه از خواب بیدار شده باشد.

در مورد موسیقی‌ها و برنامه‌های تلویزیونی موردعلاقه‌اش گپ زدیم. از او پرسیدم معمولا دوست داری با دوستانت کجا بروی؟ گفت خرید.

با این ذهنیت که در آن سنین که بودم پدر و مادرها ما را می‌رساندند به جایی و بعد از چند ساعت می‌آمدند دنبال ما، پرسیدم والدینت تو را به مرکز خرید می‌رسانند و می‌روند؟ گفت نه. با هم می‌رویم و کمی پشت‌سر آنها با دوستانم قدم می‌زنیم.

البته اغلب سرمان توی موبایلمان است. همین برنامه هم تنها ماهی یک‌بار بیشتر پیش نمی‌آید. ماریا اغلب اوقات با دوستانش از طریق شبکه‌های اجتماعی در تماس است. درواقع خیلی همدیگر را از نزدیک نمی‌بینند.

تقریبا همه تابستانش را به‌تنهایی در اتاقش با گوشی موبایلش سپری کرده است». آنچه خواندیم نقل‌قولی از استاد روان‌شناسی دانشگاه سَن دیه‌گو است که به‌تازگی (٢٠١٧) نتایج ٢٥ ساله مطالعاتش روی تفاوت نسل‌ها را در قالب کتابی به نام «نسل آی» (iGen) منتشر کرده است.

نسل ‌آی یا نسل زِد، به بچه‌هایی می‌گویند که از حدود سال ٢٠٠٠ به‌بعد به دنیا آمده‌اند (بچه‌هایی که حداکثر الان ١٥ یا ١٦ ساله هستند). ویژگی بارز بچه‌های این نسل آن است که از وقتی خود را یافته‌اند، با اینترنت سروکار داشته‌اند.

حال مطالعات تفاوت نسل‌ها، نتایج تأمل‌برانگیزی را به ما می‌گوید؛ مثلا بچه‌های نسل اینترنت نسبت به ٢٠ سال قبل، حدود ٣٠ درصد کمتر با دوستان هم‌سن‌وسالشان بیرون می‌روند یا در اوقات فراغتشان برنامه‌های مشترک دارند یا نسبت به بچه‌های هم‌سن خود در نسل قبل، این بچه‌ها حدود ١٠ درصد بیشتر احساس تنهایی می‌کنند.

حتی میزان خواب این گروه سنی کمتر شده است! شاید به‌طور ظاهری بچه‌های نسل جدید، بیشتر در خانه و در کنار خانواده هستند، اما درواقع در شبکه‌های اجتماعی و فضای مجازی سیر می‌کنند.

نتایج تحقیقات روان‌شناسان نشان داده نسل جدید اعتمادبه‌نفس کمتری داشته، احساس اضطراب بیشتری دارند؛ تنهاتر بوده و نهایتا افسرده‌تر هستند. حتی روند فعلی‌شان حکایت از رشد افسردگی در میان این نسل دارد! بحث تفاوت نسل‌ها و مسائل نسل جدید، محدود به کشور خاصی نیست.

همه ما مثال‌هایی از فرزندان خودمان یا حداقل اطرافیانمان داریم که پدر و مادر مجبور به خرید گوشی هوشمند یا تبلت برای آنها می‌شوند. شاید چاره‌ای هم نباشد، اما نکته‌ای که وجود دارد، آگاهی از این تفاوت نسل‌ها، مسائل، دغدغه‌ها و مشکلات آنهاست.

نیاز است تا خبرگان آموزش و روان‌شناسی راهکارهای تازه و به‌روزی برای نسل جدیدمان بیابند. اگر امروز به این مسئله نیندیشیم، شاید فردا با ناهنجاری‌های شگفت‌آورتری از نهنگ آبی روبه‌رو شویم.

نهنگ آبی، چه دروغ و چه حقیقت، حکایت از نارسایی‌ها و مشکلات نسل جدیدمان دارد. نشان از روند تأمل‌برانگیز و نگران‌کننده‌ای دارد. قطعا نمی‌شود آن‌گونه که نسل قبل آموزش‌ و پرورش داده می‌شد، با نسل جدید نیز تعامل کرد.

یکی از راهکارهایی که امروز در کشورهای توسعه‌یافته دنبال می‌شود و برای ما هم می‌تواند مفید باشد، بازنگری وضعیت خواب، ورزش، غذای سالم و سپری‌کردن زمان با خانواده و دوستان برای نسل جدید است. باید جذابیت فعالیت‌های مشترک مثل بازی و تفریح با اعضای خانواده و دوستان حقیقی به‌جای مجازی را افزایش دهیم. باید تعادل میان حقیقت و مجاز را بیابیم.