تنبیه دانش آموزان از خط قرمز گذشته است

هدی هاشمی | یک روز از همدان خبر می‌رسد که معلم از دانش‌آموزان می‌خواهد تا در کتک زدن همکلاسی شان امیر رضا مشارکت کنند و روز دیگرخبر می‌آید دانش‌آموزی که فقط ۱۰ دقیقه با تأخیر به کلاس رفته مورد خشم معلمش قرار گرفته و با شیلنگ به جان او می‌افتد.

همین چند روزهم خبری از کرج منتشر شد که معلمی با قاشق داغ دانش‌آموزش را تنبیه کرده است و در آخرین مورد هم دیروز در روزنامه ایران خبری منتشر شد که تنبیه معلمی موجب آسیب رساندن به چشم دانش‌آموز شده است! در این میان خبر‌هایی هم از خلاقیت معلمان در تنبیه شنیده می‌شد، همین چند ماه پیش بود که ویدیویی در فضای مجازی با عنوان «تنبیه خاص معلم کوهرنگی برای دانش‌آموزانی که درس نمی‌خوانند»، پخش شد.

در این ویدیو معلم دانش‌آموزانی را که درس نخوانده بودند به صف کرد و از آن‌ها خواست که با زدن تکه چوبی بر کف دست معلم‌شان او را تنبیه کنند؛ چرا؟ چون دانش‌آموزانش درس نخوانده بودند. در نگاه اول خلاقیت معلم در برخورد با دانش‌آموزانش به چشم می‌آید که به‌جای تنبیه آنها، تصمیم گرفته خودش تنبیه شود؛ اما همین خلاقیت در تنبیه هم واکنش‌های منفی بسیاری را در برداشت و برخی روانشناسان اعلام کردند این نوعی تزریق خشونت در مدرسه است.

موضوعی که البته باعث شد وزیر آموزش و پرورش هم به آن واکنش نشان دهد. محمد بطحایی درباره این نوع تنبیه معلم کوهرنگی اعلام کرد: این کار نه تنها تشویق ندارد بلکه در حال پیگیری هستم؛ آن همکار بنده باید دوره‌های بازآموزی را طی کند، زیرا تنبیه با هر روش و هر هدفی اعم از تنبیه فیزیکی و اعمال خشونت در مدرسه مذموم و ناپسند است.

البته وزیر آموزش و پرورش تنبیه را خط قرمز وزارتخانه دانسته و بار‌ها اعلام کرده است: تنبیه بدنی یا هرگونه تنبیهی که بر شخصیت و روحیه دانش‌آموزان اثر منفی بگذارد، خط قرمز آموزش و پرورش است و ما هیچ ملاحظه‌ای در برخورد با متخلفان در این زمینه نخواهیم داشت. با اینکه در این سال‌ها مسئولان آموزش و پرورش بار‌ها و بار‌ها بر ممنوعیت تنبیه بدنی دانش‌آموزان در مدارس تأکید کرده‌اند، اما هر از چند گاهی خبر‌های عجیب و غریبی در این حوزه به گوش می‌رسد.

خبر‌هایی که گاهی باور کردنش سخت است. در این میان اخباری هم از خشونت دانش‌آموزان علیه معلمان‌شان منتشر می‌شود. با این همه باید پرسید که آیا میزان خشونت در مدارس بیشتر از قبل شده است؟ جوابی که مسئولان آموزش و پرورش به این سؤال می‌دهند، این است:
«تنبیه در مدارس زیاد نشده این موارد هم که منتشر شده فقط به خاطر وجود و تعدد رسانه‌های مجازی است.» مدیرکل امور تربیتی و مشاوره وزارت آموزش و پرورش با تأکید بر موارد فوق در این باره به «ایران» می‌گوید: «تاکنون کار پژوهشی درباره افزایش یا کاهش خشونت در مدارس انجام نشده است، اما باید قبول کنیم که اگر معلمی دست به اقدام خشونت‌آمیز بزند این رفتار سریع در فضای مجازی بازتاب پیدا می‌کند.» مسعود شکوهی همچنین به آموزش مباحث روحی روانی به معلم و دانش‌آموز اشاره می‌کند و می‌گوید: «تصمیم داریم درباره بحث کاهش خشونت و رفتار‌های پرخطر بین دانش‌آموزان و معلمان دوره‌هایی برای دانش‌آموزان و معلمان برگزار کینم.

این دوره‌ها برای معلمان در آموزش‌های ضمن خدمت و برای دانش‌آموزان در کلاس‌های درس انجام خواهد شد. کتاب‌های این دوره آموزشی تهیه شده است و بزودی این موضوع اجرایی خواهد شد.»

در گزینش‌ها به سلامت روان معلم بیشتر توجه کنیم
هر بار که موضوع اذیت و آزار دانش‌آموزان در مدارس خبری می‌شود، برخی فعالان حوزه کودک و نوجوان از مسئولان آموزش و پرورش می‌خواهند تا در گزینش‌ها نگاه ویژه تری به مباحث روحی و روانی معلمان داشته باشند و البته بحث مسائل ایدئولوژیک را در اولویت بعدی قرار دهند؛ موضوعی که البته برخی کارشناسان تعلیم و تربیت هم بر آن تأکید دارند.

مهدی بهلولی معلم دبیرستان در این باره به «ایران» می‌گوید: «انتخاب معلم فاکتور‌های مختلفی دارد. اما باید بر این نکته هم اشاره کنم که سابق بر این خشونت معلمان در سیستم نظام آموزشی بوده است، اما هم‌اکنون حداقل در کلام هم بسیاری از معلمان با خشونت مخالفت می‌کنند و اگر معلمی در کلاس دست به رفتار خشونت آمیزی بزند می‌گوید که کلاس شلوغ است و اعصابم نمی‌کشد.»

وی با تأکید بر اینکه هم‌اکنون مسئولان آموزش و پرورش برخورد جدی با معلمانی که رفتار خشونت‌آمیز داشته باشند انجام می‌دهند، تأکید می‌کند: حساسیت‌ها برای حقوق دانش‌آموزان بسیار بالا رفته است، اما این موضوع را هم باید مد نظر داشته باشیم که آموزش و پرورش رفتار خشونت‌آمیز معلم و حتی دانش‌آموزان را ریشه‌یابی نمی‌کند.

علاوه بر این مسئولان آموزش و پرورش کلاس‌های ضمن خدمت برای معلمان می‌گذارند، اما در این کلاس‌ها روش‌های نوین برخورد با دانش‌آموزان و پیامد‌های منفی خشونت با دانش‌آموزان را آموزش نمی‌دهند به جای این موضوعات کتاب‌های سنگینی را آموزش می‌دهند که هیچ ربطی به کلاس درس ندارد.

بهلولی با اشاره به تعداد دانش‌آموزان در کلاس‌های درس می‌گوید:یکی از مهم‌ترین دلایل خشونت در کلاس‌های درس تعداد بالای دانش‌آموزان است، هم‌اکنون ۳۰ تا ۳۵ دانش‌آموز در کلاس درس مدارس دولتی وجود دارد این درحالی‌است که طبق سند ملی آموزش این تعداد باید ۲۰ دانش‌آموز باشد. معلم به خاطر شرایط اجتماعی و اقتصادی که دارد دیگر توان اداره این همه دانش‌آموز را ندارد.

ساعت‌های پرتنش در مدرسه
همه می‌دانند که تنبیه عزت نفس دانش‌آموزان را پایین می‌آورد و او را پرخاشگر می‌کند تا جایی که روان‌شناسان کودک و نوجوان می‌گویند تنبیه موجب می‌شود که دانش‌آموز عملکرد ضعیف تری نسبت به درس و مدرسه داشته باشد. با این حال به اعتقاد میترا حکیم شوشتری روان‌شناس کودک و نوجوان نخستین تأثیر تنبیه دانش‌آموزان این است که دانش‌آموز ترس از ورود به مدرسه داشته باشد.

او البته بر این باور است که این روز‌ها خشونت فیزیکی در مدارس کمتر از قبل شده است چرا که خانواده‌ها به سلامت روان فرزندانشان اهمیت می‌دهند، اما همچنان تحقیر دانش‌آموزان ادامه دارد. شوشتری در این باره بیشتر توضیح می‌دهد: «معلمان و دانش‌آموزان به خاطر شرایط اجتماعی درگیر استرس و اضطراب بسیاری شدند، همین استرس موجب شده معلمان نتوانند در کلاس درس شرایط روحی روانی خود را کنترل کنند البته من این عقیده را ندارم که اولیای مدارس خشن‌تر شده‌اند، اما بر این باورم که ممکن است به خاطر شرایط اقتصادی و اجتماعی استرس‌های معلم بیشتر شده باشد و دانش‌آموزان بیشتر تحقیر شوند.

این شرایط هم به نفع دانش‌آموز نیست چرا که دانش‌آموزانی تنبیه بدنی و تحقیر می‌شوند که نسبت به دیگر دانش‌آموزان پرخاشگر و عصبی‌تر هستند.

ضمن اینکه از معلمش هم متنفر می‌شود. تنبیه موجب فرار دانش‌آموز از مدرسه می‌شود و اگر دانش‌آموز از مدرسه فراری نشود او ساعت‌های پرتنشی در مدرسه خواهد داشت.»

نیم نگاه
شکوهی: تنبیه در مدارس زیاد نشده این موارد هم که منتشر شده فقط به خاطر وجود و تعدد رسانه‌های مجازی است. تاکنون کار پژوهشی درباره افزایش یا کاهش خشونت در مدارس انجام نشده است، اما باید قبول کنیم که اگر معلمی دست به اقدام خشونت‌آمیز بزند این رفتار سریع در فضای مجازی بازتاب پیدا می‌کند.

حکیم شوشتری: معلمان و دانش‌آموزان به خاطر شرایط اجتماعی درگیر استرس و اضطراب بسیاری شدند، همین استرس موجب شده معلمان نتوانند در کلاس درس شرایط روحی روانی خود را کنترل کنند.

منبع: ایران