٢٠٠ میلیون دندان خراب!

هر ایرانی ١٣ دندان خراب. خبر‌ها خوب نیست وقتی سخن از سلامت دهان و دندان ایرانیان به میان می‌آید. رئیس اداره سلامت دهان و دندان وزارت بهداشت، پیش از این گفته بود که هر ایرانی ٣٥ تا ٤٥ ساله، ١٣ دندان خراب دارد. نتیجه یک مطالعه هم نشان داده بود که هر کودک ١٢ساله به‌طور میانگین ٢,٠٩ دندان خراب دارد که ٨٣‌درصد از آن مربوط به پوسیدگی دندان است.

اعدادی که صدای اعتراض وزیر بهداشت را هم درآورد. اوضاع نابسامان بهداشت دهان و دندان ایرانیان، اما به همین جا ختم نمی‌شود و متخصصان دندانپزشک معتقدند که شرایط نامطلوب‌تر از این حرف‌هاست، به‌ویژه زمانی که نوبت به کودکان می‌رسد.

این متخصصان با کمی ضرب و جمع اعداد، اعلام می‌کنند که ٢٠٠‌میلیون دندان خراب در دهان ایرانیان است. هزار و یک دلیل، منجر به خراب شدن دندان می‌شود، اما شاید یکی از مهمترین دلایلی که باعث شده پوسیدگی دندان در ایران زیاد باشد، هزینه‌های بالای دندانپزشکی است. بسیاری از خدمات دندانپزشکی با تعرفه آزاد حساب می‌شود و همین هم افراد را برای مراجعه به دندانپزشک هراسان کرده است.

شاید همین دلیل سبب شده تا خیلی‌ها حتی برای معاینه‌های ٦ماهه هم به دندانپزشکی مراجعه نکنند و زمانی سر از دندانپزشکی دربیاورند که دیگر کار از کار گذشته و درست‌کردن دندان، نیاز به پیگیری‌های مداوم و صرف هزینه‌های زیاد داشته باشد. تغذیه نامناسب، بی‌توجهی به بهداشت دهان و دندان و بی‌توجهی به معاینه مداوم از سوی دندانپزشکان، از عوامل اصلی خرابی و پوسیدگی‌های عمیق دندان است.

پوسیدگی چه زمانی رخ می‌دهد؟
پوسیدگی دندان زمانی ایجاد می‌شود که غذا‌های حاوی کربوهیدرات بین دندان‌ها گیر بیفتد و به‌طور کامل با مسواک‌زدن و نخ‌دندان کشیدن پاک نشود. دلایل اصلی پوسیدگی دندان، غذا‌های شکری، چسبنده و نوشیدنی‌هاست.

هر چه شکر بیشتری مصرف شود، اسید بیشتری تولید می‌شود که منجر به پوسیدگی می‌شود. قند با پلاک ترکیب می‌شود و مینای دندان را تضعیف می‌کند و ما را در معرض پوسیدگی دندان قرار می‌دهد. هر بار که یک اسنک شیرین می‌خورید، دندان‌های شما برای ٢٠ دقیقه آسیب‌پذیر هستند.

حالا در این شرایط خوب است کمی به فکر سلامتی دندان‌هایمان باشیم. جالب است بدانیم که برخی مواد غذایی می‌توانند به دندان ضرر بیشتری وارد کنند و با شناسایی آن‌ها و خودداری از استفاده زیاد، می‌توانیم جلوی خرابی دندان را بگیریم.

این خوراکی‌ها دندان‌هایتان را خراب می‌کند
آب نبات‌های سفت: مک زدن آب نبات در دهان شاید خیلی مضر به نظر نرسد، اما این نوع خوراکی‌ها باعث ‏می‌شوند شکر‌های موجود در آن‌ها برای مدت طولانی در دهان باقی بمانند. جویدن آن‌ها هم ممکن است منجر به ‏شکستن یا ترک خوردن دندان‌های سالم، پر کرده یا پانسمان شده شود. ‏

آب معدنی: پروسه خالص سازی آب، منجر به اسیدی شدن آن می‌شود. اسید در دندان موجب پوسیدگی و ‏کرم‌خوردگی می‌شود.

آدامس نعنایی: جویدن آدامس‌های نعنایی مثل این است که دندان‌های خود را در شکر خیسانده‌اید. ‏سعی کنید از آدامس‌های بدون شکر همچون زایلیتول استفاده کنید که با باکتری‌های دهانی نیز مبارزه می‌‏کنند‎.

شکلات جویدنی: شکلات‌های جویدنی لای دندان و لثه گیر می‌کنند و موجب ایجاد پلاک می‌شوند. ‏همچنین خوردن شکلات در موقع نامناسب باعث از بین رفتن دندان می‌شود. اگر خیلی خوردن شکلات را ‏دوست دارید بهتر است از انواع شکلات تلخ استفاده کنید که ضرر بسیار کمتری دارند. ‏

‎ لیموناد: اسید موجود در لیمو باعث آسیب دیدن دندان‌ها می‌شود. لیموناد ترکیبی از شکر و لیموست که ‏هر دو برای دندان ضرر دارند. حتی اضافه کردن تکه‌های لیمو به آب هم می‌تواند همین خطر را در بر داشته ‏باشد. ‏

پاپ کورن: پاپ کورن در میان دندان‌ها باقی می‌ماند و باعث رشد و پرورش باکتری‌های مضر می‌شود. ‏دانه‌های شکوفه نکرده از همه بدتر هستند، زیرا بدون این‌که متوجه باشیم این دانه‌های سفت را گاز ‏می‌زنیم و ممکن است باعث ترک خوردن یا شکستن دندان شوند. ‏

میوه‌های خشک: اصولا تنقلاتی مثل انجیر، کشمش یا زردآلوی خشک شده مملو از شکر و فیبر‌های ‏سلولوزی غیرقابل حل شدن هستند که مثل جویدن تافی، شکر‌ها را در اطراف دندان جمع می‌کنند. بهتر ‏است همیشه از میوه‌های تازه استفاده کنید‎

. ‎
نان سفید: کربوهیدرات موجود در نان سفید در آب حل و منجر به ترشح اسید می‌شود و همچنین مینای دندان را نیز از بین می‌برد. به‌علاوه، نان سفید خاصیت چسبندگی هم دارد و ممکن است لای دندان‌ها ‏باقی بماند. ‏

مرکبات: مرکبات سرشار از اسیدند که برای دندان ضرر دارند. پس از خوردن مرکبات و خوراکی‌های ‏مملو از آن‌ها حتما آب بنوشید‎.

سرکه: این ماده غذایی ترش و خوشمزه باعث خراب شدن دندان‌ها می‌شود. البته کاهو با آسیبی که ‏سرکه به دندان‌ها می‌رساند، مبارزه می‌کند؛ بنابراین سرکه بالزامیک را روی سالاد خود بریزید و بدون هیچ ‏نگرانی میل کنید. ‏‎

‎
کاری: این پودر خیلی تیره نیست، اما رنگدانه‌های قوی آن باعث زرد شدن دندان و باقی ماندن زردی روی ‏دندان‌ها می‌شود. هرگاه خواستید از غذا‌های مملو از کاری استفاده کنید حتما بعد از آن آب زیاد ‏بنوشید‎.

چای سیاه: تانین موجود در چای منجر به لکه‌دار شدن دندان‌ها می‌شود. برای این‌که دندان‌هایمان لکه‌دار ‏نشود، بهتر است از چای سبز و گیاهی استفاده کنید. ‏

کمپوت: بیشتر میوه‌ها خودشان به اندازه کافی شیرین‌اند، اما تولیدکننده‌های کمپوت، مقدار زیادی شکر به آن‌ها ‏اضافه می‌کنند. مرکبات کنسروشده داخل شربت غلیظ بدترین خوراکی برای دندان‌هاست، زیرا ‏مملو از اسید و شکر به‌طور یکجاست که هر دو باعث خراب‌شدن دندان‌ها می‌شود. ‏

پاستا: مینای دندان بشدت در برابر رنگ‌های تیره آسیب‌پذیر است. یکی از خوراکی‌هایی که بر رنگ ‏دندان‌ها تأثیر می‌گذارد، رنگ قرمز پاستا و مایع ماکارونی است. مینا‌های منفذدار به‌راحتی این رنگ‌ها را به ‏خود جذب و لکه‌های نازیبا ایجاد می‌کنند.

همچنین اسید موجود در گوجه‌فرنگی باعث ایجاد منافذ در ‏دندان می‌شود. برای برطرف کردن این مشکل بهتر است بلافاصله پس از خوردن پاستا و ماکارونی، آب را در ‏دهان خود قرقره کنید تا سس روی دندان‌ها
نماند‎

. ‎
یخ: جویدن یخ می‌تواند به مینای دندان آسیب برساند یا منجر به ترک‌خوردگی دندان شود‎.

نوشیدنی‌های ورزشی: این نوشابه‌ها هم اغلب سرشار از قند است. ‏

نوشابه: بیشتر سودا‌ها و نوشابه‌ها شامل اسید هستند که مینای دندان را از بین می‌برند. برای از بین بردن ‏این اشکال، طوری نوشابه را سر بکشید که کمترین تماس را با دندان‌های شما پیدا کند‎.

بلال: دندانپزشکان می‌گویند گاز زدن بلال (کبابی، آب پز یا بخارپز) موجب ترک خوردن یا شکستن ‏دندان‌های سالم، پر کرده یا پانسمان شده، ارتودنسی، سیم یا براکت‌ها می‌شود. شما می‌توانید دانه‌های بلال ‏را از بدنش جدا کنید و با قاشق (مثل ذرت مکزیکی) میل کنید. ‏

کره بادام زمینی و مارمالاد: کره بادام زمینی و مارمالاد هر دو حاوی مقادیر زیادی شکر هستند. یعنی با گاز ‏زدن هر لقمه‌ای که حاوی این مواد است، باکتری‌های پوسیدگی مینای دندان وارد عمل می‌شوند و از آن‌جا که ‏هر دو این مواد چسبناک هستند، باعث می‌شوند باکتری‌ها به دندان‌های شما بچسبند و بیشتر به آن‌ها ‏آسیب برسانند.

چیپس سیب‌زمینی: با هر بار گاز زدن چیپس، تکه‌های این ورقه‌های شور و برشته به دندان می‌چسبند و ‏برای مدت طولانی در دهان باقی می‌مانند. این تکه‌های باقی‌مانده لای دندان‌ها، باکتری‌های تولید‌کننده ‏اسید در مبارزه با چیپس زیاده‌روی می‌کنند و در انتها به کرم‌خوردگی و خراب‌شدن دندان منجر می‌شوند. ‏

این خوراکی‌ها برای دندان‌تان مفید است
غذا‌های غنی از کلسیم و فسفر‎:‎‏ این عناصر سازه‌های مینای دندان‌اند و مصرف غذا‌های غنی از آنها، ‏ضروری است. اگر می‌خواهید دندان‌هایتان را قوی و سالم نگه دارید‎، ماست، پنیر، غذا‌های دریایی، شیر، ‏توفو، بادام و ... منابع کلیسم و دانه کدو تنبل، ماهی، برنج، آجیل، گوشت قرمز، تخم‌مرغ، آب قلم و ... هم ‏منابع فسفر‌ند. ‏

غذا‌های تُرد، با آب زیاد برای سلامت دندان‎: ‎‏ غذا‌های ترد، حاوی مقدار زیادی آب، برای دندان‌های شما ‏یک راه عالی است. اول، جویدن باعث تولید بیشتر بزاق می‌شود که بهترین باکتری‌کش طبیعی است که ‏باعث جلوگیری از حفره دندانی می‌شود. دوم، به علت بافتشان این غذا‌ها به‌طور طبیعی ساینده هستند، به‌‏طوری که آن‌ها به آرامی سطوح دندان را پاک می‌کنند و ذرات مانده از مواد غذایی را از بین می‌برند.

هر چند ‏میوه و سبزی خام هم همین عمل را انجام می‌دهد، اما این بهانه‌ای برای مسواک نزدن نیست‎. ‎‏ کرفس، ‏سیب، خیار و هویج ازجمله این مواد غذایی‌اند. ‏

غذا‌های غنی از ویتامین ‏D‏: ویتامین‎ D. ‎برای سلامت عمومی شما بسیار ضروری است، اما اگر دندان‌های سالم ‏نیز می‌خواهید مهم است. دلیل اصلی آن کمک به بدن شما برای جذب بهتر کلسیم است‎.

غذا‌های غنی از ویتامین ‏C‏: ویتامین‎ C. ‎قدرتمند است و می‌تواند رگ‌های خونی را تقویت کند و التهاب را ‏کاهش دهد. ویتامین‎ C. ‎همچنین برای تولید کلاژن که یک پروتیین کلیدی است به شما در مبارزه با بیماری‌های پریودنتال کمک می‌کند. در فقدان ویتامین C، لثه‌های شما حساس‌تر و باکتری‌هایی که باعث بیماری ‏پریودنتال هستند، قوی‌تر می‌شوند.‎

غذا‌های غنی از آنتی‌اکسیدان‌ها‎: ‎‏ آنتی‌اکسیدان‌ها با باکتری‌هایی که باعث التهاب و بیماری‌های ‏پریودنتال می‌شوند، مبارزه می‌کنند. آن‌ها به محافظت از لثه‌ها و دیگر بافت‌ها از شر آسیب سلولی و عفونت ‏باکتریایی کمک می‌کنند‎. ‎‏ دلمه، پرتقال، کیوی، توت فرنگی، کلم بروکلی، انواع توت‌ها، انگور، کشمش و ... ‏منابع آنتی‌اکسیدان هستند. ‏

غذا‌های حاوی پروبیوتیک: درحال حاضر شواهدی وجود دارد مبنی بر این‌که پروبیوتیک‌ها ممکن است ‏باعث کاهش پلاک و افزایش لک‌های سالم شوند.

خربزه: خربزه غنی از پلی فنل‌هاست که منجر به از بین رفتن پلاک دندان می‌شود، بنابراین خطر حفره‌‏سازی را کاهش می‌دهد. خربزه‌های تازه به‌خصوص در متوقف‌سازی روند تشکیل پلاک موثر هستند‎.

توت فرنگی: اگر می‌خواهید دندان‌های سالم داشته باشید، بهتر است توت فرنگی را دوست داشته باشید! آن‌ها با ‏ویتامین‎ C، آنتی‌اکسیدان‌ها و همچنین اسید مالیک که حتی می‌تواند به‌طور طبیعی دندان‌های شما را ‏سفید کند، همراه هستند‎.

زنجبیل: زنجبیل از بسیاری جهات حتی هنگامی که صحبت از سلامت دهان به میان می‌آید، شگفت‌انگیز ‏است. ممکن است زبان شما را بسوزاند، ولی رشد باکتری را مهار می‌کند‎.