روزگار تلخ خانه قاجاری زینت‌الملوک

عکس‌ها می‌گوید بخش‌هایی از خانه زینت‌الملوک شیراز در حال نابودی است؛ آیینه‌کاری‌هایش شکسته و اتاق‌های مختلفش هم هر کدام به بخش‌هایی اجاره داده شده است؛ یکی از اتاق‌ها مانتوفروشی شده است؛ در دیگری کافه زده‌اند و در بخش دیگر هم فروشگاهی برای اجناس مختلف احداث شده است.

همین تغییر هم عاملی بوده تا بخشی از آیینه‌کاری‌های نفیس خانه زینت‌الملوک در مجموعه نارنجستان قوام در شیراز ترک بخورد و بشکند.

خانه زینت‌الملوک، خانه‌ای قاجاری است که در شیراز در خیابان لطفعلی‌خان زند و با فاصله یک کوچه در ضلع غربی باغ و عمارت نارنجستان قوام قرار دارد. این خانه در گذشته با یک راه زیرزمینی به عمارت نارنجستان متصل می‌شده و به نوعی اندرونی به حساب می‌آمده است. این عمارت را با نام زینت‌الملوک، دختر قوام‌الملک چهارم که خانم این خانه بوده، می‌شناسند که در تاریخ ۱۰ آذر ۱۳۵۴ با شماره ثبت ۹۳۸ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده و از سال ۱۳۷۳ هم در اختیار بنیاد فارس‌شناسی قرار دارد.

اوضاع و احوال امروزش تازگی ندارد و آن‌طور که امین طباطبایی، فعال میراث فرهنگی شیراز می‌گوید حدود ۱۰ سال از اجاره دادن اتاق‌های این بنا می‌گذرد: «این بنا در زمان جنگ محل اسکان جنگ‌زدگان بود. پس از جنگ و برگشتن افراد به شهر‌های خودشان، بنیاد فارس‌شناسی این محل را گرفت و مرمت کرد. وضع در آن سال‌ها بسیار خوب و پویا بود و تا سال ۸۴ هم این فضا ادامه داشت.»

او می‌گوید از حدود سال ۸۸ منابع مالی و بودجه این مکان تاریخی کم شد و در نتیجه مدیریت این مکان هم دست به دامن اجاره اتاق‌هایش شد: «مشکلات مالی باعث شد اتاق‌ها را اجاره دهند. نتیجه هم این شد که یکی از قدیمی‌ترین خانه‌های شیراز به کافه، عکاسخانه، مانتوفروشی و… تبدیل شود. این اجاره همراه با نظارت هم نبوده است، چرا که می‌توان از محلی تاریخی کسب درآمد کرد، اما با نظارت‌های مستمر که خرابی به بار نیاورد.»

طباطبایی می‌گوید به دلیل نبودن نظارت، حالا عمارت به بازار مکاره بدل شده، شأنیت تاریخی‌اش را از دست داده است و وقتی وارد آن می‌شویم، صرفا مغازه می‌بینیم نه بنایی تاریخی: «این بنا دیگر حس بنایی تاریخی را به مراجعه‌کنندگانش نمی‌دهد و این نشانه ضعف مدیریتی است. این در حالی است که موزه تاریخ فارس که در زیرزمین این مجموعه قرار دارد هم بشدت فرسوده و به حال خود رها شده است.»

این فعال میراث فارس می‌گوید در این سال‌ها پیگیری‌های فراوانی داشته‌اند، اما عملا کسی پاسخگو نبوده است: «سیستم اداری استان هم این بنا را به حال خودش رها کرده است. وقتی بنایی تاریخی شروع به فرسایش می‌کند، هرچه زودتر به آن رسیدگی شود، نتیجه بهتری دارد. حال آن‌که حداقل ۱۰ سال است این بنا وضع نابسامانی دارد.»

به گفته طباطبایی، جدیتی برای رسیدگی و تأمین بودجه برای احیای این خانه تاریخی وجود ندارد و این درحالی است که معاون میراث فرهنگی استان فارس هم برای پاسخگویی به این مشکل در دسترس نبود و تماس‌های مکرر بی‌نتیجه ماند.