نزول ارزش معاملات بورس

علی صالحی | شاخص کل بورس اوراق بهادار تهران روز گذشته روند متلاطمی را پشت سر گذاشت و پس از تجربه رشد ۳۸۰۰ واحدی در یک ساعت ابتدایی معاملات، در مسیر اصلاح قرار گرفت و نهایتا با رشد ۷۰۱ واحدی به کار خود پایان داد. برچیده شدن فضای منفی با فشار نقدینگی طی ماه‌های گذشته، این روز‌ها با تردید بیشتری مواجه شده است و به نظر می‌رسد هیجان خرید در قیمت‌های فعلی جای خود را به انگیزه‌های محافظه‌کارانه و آرایش تدافعی داده‌است.

بورس‌بازان در آزمون اصلاح
بازار سهام روز یکشنبه اصلاح پرقدرت بیش از ۷ هزار واحدی شاخص کل را تجربه کرد. جمع شدن تعداد زیادی از صف‌های فروش و افزایش تقاضا در پایان معاملات روز یکشنبه، انتظارات را برای برگشت سهام در روز گذشته افزایش داد به نحوی که شاخص کل در شروع بازار با حجم مناسب داد و ستد‌ها همراه شد، اما این روند تداوم چندانی نداشت و در ادامه معاملات اصلاح شاخص کل در محدوده مثبت را شاهد بودیم.

کارکرد موثر تقاضا با ابزار پول قدرتمند، در روز‌های اصلاحی بازار به میل بیشتر خریداران و جسارت ورود در قیمت‌های منفی انجامید. امری که به افزایش روزافزون ارزش داد و ستد‌های روزانه و ثبت معاملات خرد بیش از ۲۳۰۰ میلیارد تومانی بدل شد. اما روز گذشته به‌رغم منفی شدن قیمت‌ها و تشدید فشار عرضه، خبری از تقویت تقاضا نبود و ارزش معاملات در بازه‌های یک‌ساعته روند نزولی را پشت سر گذاشت.

روز گذشته ۹/ ۴میلیارد سهم به ارزش بیش از ۱۸۷۰ میلیارد تومان داد و ستد شد. از ۳۲۰ نماد معامله شده بورسی، ۱۸۸ نماد با آخرین قیمت منفی و ۱۵۸ نماد با قیمت پایانی منفی بودند. در پایان معاملات، ۴۲ نماد بورسی صف خرید به ارزش ۱۱۸ میلیارد تومان و ۴۶ نماد صف فروش به ارزش ۱۸۶ میلیارد تومان داشتند. برآیند این اتفاق می‌تواند گمانه‌های اصلاح کلی بورس را در روز‌های آینده تقویت کند. هرچند حضور موثر پول قدرتمند بار دیگر می‌تواند معادلات کلی را برهم زند.

جابه‌جایی هیجان با محافظه‌کاری
نگاهی به روند ارزش معاملات روزانه از ساعات ابتدایی تا پایان ساعت رسمی مجاز برای خرید و فروش، نشان از تشدید گارد محافظه‌کاری سرمایه‌گذاران پس از اصلاح شاخص می‌دهد. در نیم ساعت نخست که شاخص کل به مرز ۳۲۳ هزار و ۷۰۰ واحد رسید (رشد ۳۵۰۰ واحدی شاخص کل) ارزش معاملات ۵۰۰ میلیارد تومان بود.

ارزش معاملات پس از این ساعت و با کند شدن روند رو به رشد شاخص کل در نیم ساعت بعد به ۳۰۰ میلیارد تومان رسید. همزمان با شروع سریع اصلاح قیمت‌ها در پی عرضه‌های زیاد در نماد‌های بانکی، ارزش معاملات یک ساعت بعد ۵۰۰ میلیارد تومان شد و عدم اقبال سرمایه‌گذاران به خرید سهام شرکت‌های مطرح بورسی از قیمت‌های منفی در فاصله ساعت ۱۱ تا ۱۲، ۳۵۰ میلیارد تومان شد.

نیم ساعت پایانی نیز ارزش معاملات بورسی در پی تحرک سرمایه‌گذاران برای خرید سهام برخی شرکت‌ها از صف فروش روزانه و با توجه به بالاتر بودن قیمت پایانی نسبت به آخرین قیمت معاملاتی، ۳۰۰ میلیارد تومان شد. برآیند این بررسی نشان می‌دهد سرمایه‌گذاران بورسی در فضای مثبت و با تکیه بر روند رو به رشد بازار، هیجان خرید بیشتری از خود نشان می‌دهند و تحت تاثیر جو منفی به سرعت در لاک تدافعی و محافظه‌کاری قرار می‌گیرند.

بلاتکلیفی سرمایه‌گذاران خرد که در روز‌های گذشته نبض داد و ستد‌های روزانه را در دست گرفته بودند، با تشدید عرضه سهام توسط سرمایه‌گذاران حقوقی و مواجه شدن با افت قیمت چند روزه، بیش از پیش مشهود است. حرکت پول‌های وارد شده به بورس نشان می‌دهد سرمایه‌های پر تحرک، براساس آنچه انتظار می‌رود، بسیار آماتور هستند و چشم‌انداز آن‌ها برای خرید و فروش تنها به چند روز خلاصه می‌شود.

این نوع نگاه فراگیر در معاملات روزانه با تشدید عرضه‌ها می‌تواند به شدت‌گیری اصلاح قیمت‌ها در روز‌های آینده منجر شود. از آنجا که رشد‌های پی‌در‌پی در روز‌های اخیر بسیار زیاد بوده است و نقش عوامل بنیادی در روند قیمت‌ها بسیار کمرنگ جلوه می‌کند، اصلاح قیمت‌ها در نماد‌هایی که از چنین مشخصاتی برخوردارند می‌تواند به ریزش‌های بزرگ تبدیل شود. چه آنکه حتی با اصلاح‌های مقطعی، سهامدارانی که در سود‌های بالا قرار گرفته‌اند نیز در محدوده سودآوری خوبی قرار دارند و فروش سهام در جو منفی حتی با وجود فاصله گرفتن از سقف سودآوری محقق شده امری منطقی به نظر می‌رسد.

از سوی دیگر برخی سرمایه‌گذاران با دید‌های بلندمدت و چشم‌انداز سرمایه‌گذاری مشخص نیز با توجه به رشد قیمت سهام خود و بعضا عبور از محدوده ارزندگی مورد نظر، تحت تاثیر عرضه‌های بیشتر به فروشندگان سهام اضافه می‌شوند و می‌توانند بار مضاعفی باشند.

سرمایه‌های یاد شده می‌تواند با یک ریسک جدید مواجه شود و آن این است که رشد‌های مقطعی و جان گرفتن دوباره بازار با تحریک طمع سرمایه‌گذاران خرد باعث تقویت تقاضا و خرید سهم شود. اگر سهام مورد نظر اصلاح مناسب و قرارگیری در محدوده ارزندگی را تجربه نکرده باشند، این بار خرید سهام از سود سرمایه‌گذاران کم نخواهد کرد و به زیان معاملاتی در میان‌مدت منجر می‌شود.

نکته مهم در این خصوص این است که بسیاری از کارشناسان و فعالان بازار سهام معتقدند در نبود بازار موازی جایگزین برای جذب نقدینگی، پول‌های زیادی برای ورود خود را آماده می‌کنند و سهامدارانی که طی روز‌های اخیر دست به فروش زده‌اند، مترصد فرصت مجدد برای خرید دوباره سهام هستند.

اما این خوش‌باوری تا زمانی ادامه خواهد داشت که بازار‌های موازی جرقه‌های رشد را نزنند. در غیر این‌صورت هجوم سرمایه‌های سرگردان که در ماه‌های گذشته اثرات آن را بر رشد پر سرعت قیمت‌ها در بازار سهام شاهد بودیم، با جریانی معکوس مواجه خواهد شد که آتش آن می‌تواند دامن سهم‌های بنیادی با قیمت‌های مناسب را دربر بگیرد.

افزایش سهم کوچک‌تر‌ها در اصلاح روزانه
یکی از نکات جالب توجه معاملات روز گذشته در بورس تهران، رشد هم اندازه (به لحاظ درصدی) شاخص کل و شاخص هم‌وزن در گارد صعودی بازار بود. هر دوی این شاخص‌ها از شروع معاملات تا سقف روزانه رشد ۱۲/ ۱ درصدی را به ثبت رساندند. اما در زمان اصلاح سهم کوچکتر‌ها بیشتر بود و شاخص کل هم‌وزن ریزش بیشتری را نسبت به شاخص کل تجربه کرد.

حضور سهامداران هیجانی در سهم‌های کوچک‌تر با سابقه رشد‌های بالاتر در متن خرید و فروش‌های روزانه و کوچ تدریجی سرمایه‌ها از سهم‌های کوچک به سهام شرکت‌های بزرگ‌تر و کمتر رشد یافته از مهمترین دلایل وقوع چنین اتفاقی به حساب می‌آمد.

از سوی دیگر نباید این نکته را فراموش کرد که سهام بزرگ بورسی با سهامداران حقوقی دولتی بزرگ در صورت نیاز می‌توانند با عرضه‌های آبشاری همراه شوند. امری که قابلیت جذب پول‌های بزرگ سرگردان را بدون نشان دادن نشانه قدرتمند در قیمت‌ها دارد.

دارویی‌ها زیر شلاق فروش
سهام گروه دارویی از ابتدای سال جاری تاکنون در میان پربازده‌ترین سهام بورسی قرار گرفته‌اند به نحوی که در میان شرکت‌های این گروه به ندرت نمادی یافت می‌شود که بازدهی آن از ابتدای سال از رشد شاخص کل عقب مانده باشد. شاخص این صنعت از ابتدای سال سقف خود (۱۳ مهرماه) رشد ۲۵۶ درصدی را به ثبت رسانده‌است در حالی‌که شاخص کل بورس اوراق بهادار در این مدت رشد ۸۳ درصدی داشته است و شاخص کل هم‌وزن نیز در همین بازه زمانی رشد ۱۹۵ درصدی را نشان می‌دهد.

با توجه به کوچک بودن سهام گروه دارویی و متلاطم شدن عرضه و تقاضای سهام این شرکت‌ها با ورود نقدینگی بزرگ، تضمین وجود تقاضا برای محصولات تولیدی، عدم وابستگی معنادار قیمت محصولات دارویی به قیمت‌های جهانی و جذابیت رشد‌های مستمر برای پول‌های تازه‌وارد، تمرکز سرمایه‌گذاران بر نسبت دارایی شرکت‌های دارویی به سرمایه و روند رو به بهبود وصول مطالبات دارویی‌ها از دلایل اصلی ثبت رشد‌های چند صد درصدی قیمت بسیاری از نماد‌های این گروه به شمار می‌رود.

مواردی که می‌تواند در شرایط خاص به تشکیل حباب قیمتی نیز منجر شود و با یک شوک منفی و عرضه سنگین، اوضاع و احوال متفاوتی را پشت سر بگذارد. موضوعی که این روز‌ها در گروه دارویی به چشم می‌خورد. طی دو روز کاری اخیر (یکشنبه و دوشنبه) شاخص این صنعت ریزش ۲/ ۶ درصدی را تجربه کرده‌است و شاهد تشدید فشار فروش هستیم. ۲۲ نماد دارویی از ۲۸ نماد بورسی دارویی، روز گذشته با صف فروشی به ارزش ۱۱۳ میلیارد تومان مواجه بودند.

سبزپوشان بازار پرعرضه
اگرچه گروه‌های بانکی، دارویی و بیمه‌ای سرلیست صنایع پرعرضه با ریزش شاخص صنعت بودند، صنعت فرآورده‌های نفتی روز گذشته، با غلبه تقاضا بر عرضه به کار خود پایان داد. سهام روانکاران به دلیل کاهش نرخ لوبکات به‌عنوان خوراک اصلی و تاثیر معنادار این رویداد بر سودآوری آنها، از روز یکشنبه صف خرید را تجربه کردند و این روند را در روز گذشته نیز ادامه دادند. اما سهام شرکت‌های بزرگ پالایشی به‌عنوان شرکت‌های مادر این گروه نیز روز گذشته به سهام محبوب بازار اضافه و با تقاضای مناسبی از سوی سرمایه‌گذاران مواجه شدند.

عدم رشد معنادار سهام این شرکت‌ها در قیاس با کلیت بازار، می‌تواند سهام پالایشگاه‌های بزرگ را در نگاه اول به یک مقصد کم ریسک برای پول‌های آزاد شده از سایر سهم‌ها بدل کند. هرچند این گزاره صرفا بر داده‌های مقایسه‌ای رشد قیمت سهام بازار استوار است و برای تایید نیازمند انتظار گزارش‌های مناسب نیم‌سال نخست سال جاری است.

از سوی دیگر وعده وزیر اقتصاد برای عرضه سهام دولت در ۶ پالایشگاه بزرگ بورسی به مردم و مشخص نشدن زمان و شکل این عرضه در کنار قدرت تملک سهامداران خرد بر دارایی‌های آزاد شده احتمالی از جمله نکات مبهم و تاثیرگذار بر آینده شرکت‌های پالایشی بورسی در آینده‌ای نه چندان دور است. هرچند این تلاش می‌تواند مدت‌ها به طول بینجامد و سهام شرکت‌های مربوطه را با حواشی زیادی در ادامه سال همراه سازد.