پیام گام چهارم

حسن بهشتی‌پور | توان هسته‌ای ایران یک نقش هشدار‌دهنده برای طرف مقابل دارد. گام‌های ایران، هشدار به شرکایش در برجام است که اگر در رویه سیاسی که در پیش گرفته اند تجدیدنظر نکنند، ایران در تعهدات خود در برجام تجدیدنظر خواهد کرد.

هوشمندی سیاست ایران در این است که کاهش تعهدات خود را نه به صورت یکجا بلکه به صورت گام به گام و پله‌ای پیش می‌برد. ایران می‌داند مادامی که تحت نظارت کامل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی است و با حضور بازرسان آژانس، اقدامات خود را انجام می‌دهد، هیچ یک از طرف‌های مقابل نمی‌توانند ادعا کنند که جمهوری اسلامی ایران از برنامه صلح‌آمیز هسته‌ای منحرف شده است. وقتی که اقدامات ایران در چارچوب ان‌پی‌تی و پروتکل الحاقی باشد، هیچ محدودیتی در چارچوب گام‌هایی که برداشته است از لحاظ حقوقی و فنی وجود ندارد.

گام‌هایی که ایران برداشته است، هیچ یک خلاف تعهدات ایران در چارچوب پیمان‌های بین‌المللی هسته‌ای نیست، بلکه کاهش تعهدات در چارچوب برجام است. تهران در حال حاضر به شکل تعهد در برابر تعهد با برجام برخورد می‌کند. شرکای برجام پذیرفته بودند یک‌سری اقدامات انجام بدهند و از مجموعه‌ای از اقدامات خودداری کنند...

در مقابل این تعهد ایران هم بخشی از فعالیت‌های مشروع هسته‌ای خود را کاهش داده بود. حالا تعهدات شرکای برجام به ویژه در حوزه عادی‌سازی مناسبات اقتصادی و لغو تحریم‌ها، اجرایی نشده است، در برابر ایران هم ضرورتی نمی‌بیند که همه تعهدات خود را بدون استثنا اجرا کند.

اما ویژگی مهم گام چهارم کاهش تعهدات هسته‌ای جمهوری اسلامی ایران در چارچوب برجام، از سرگیری فعالیت غنی‌سازی در تاسیسات فردو است. فردو به لحاظ ظرفیت غنی‌سازی بسیار کوچک‌تر از تاسیسات نطنز است، اما از آن جهت که این تاسیسات به لحاظ موقعیت زیر یک محافظ طبیعی مانند یک تپه قرار گرفته، از نظر دسترسی خصمانه و نظامی، ایمن است.

البته هر چند دست دشمنان از این تاسیسات کوتاه است، دسترسی بازرسان و ناظران آژانس به آن آزاد است، همان‌گونه که از زمان اجرای برجام تاکنون هم سانتریفیوژ‌هایی که بدون تزریق گاز فعال بودند، تحت نظارت آژانس فعالیت می‌کرد و تزریق گاز به آن هم تحت نظارت بازرسان آژانس انجام می‌شد.

گام چهارم در واقع بدون اینکه تغییر چندانی در میزان سطح غنی‌شدگی اورانیوم ایران ایجاد کند، ظرفیت غنی‌سازی را افزایش می‌دهد.

ایران توانایی دارد درصد غنی‌سازی را هم افزایش می‌دهد، اما به نظر می‌رسد که سیاستگذاران جمهوری اسلامی ایران فعلا قصد افزایش سطح غنی‌سازی را ندارند، هر چند این پیام روشن را به طرف‌های مقابل اعلام می‌کنند که هرچند آنچه اعلام می‌کنند، توان اجرای آن را هم دارند.

آنچه پیش از این در افکار عمومی داخل و خارج از کشور تبلیغ می‌شد که ایران توان هسته‌ای خود را از دست داده است و قادر نیست به شرایط پیش از برجام بازگردد، مشخص شد که غلط است. ایران همچنان صنعت هسته‌ای پویایی دارد و تاکنون به اختیار و نه از روی اجبار به تعهدات در برجام پایبند مانده است.

همزمان با حفظ و استمرار نظارت آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، هیچ بهانه‌ای هم در اختیار طرف مقابل قرار نمی‌گیرد که ایران نیت سوئی از اجرای گام‌های هسته‌ای خود داشته باشد.

ایران توانسته است ظرفیت غنی‌سازی خود را به ۸۶۶۰ سو برساند که تا چند ماه آینده با در مدار قرار گرفتن فردو می‌تواند به ۱۱ هزار سو یا فراتر از آن افزایش پیدا کند که مشابه ظرفیت غنی‌سازی ایران پیش از آغاز اجرای برجام است.

ایران به راحتی توان افزایش ذخایر اورانیوم غنی‌شده خود را دارد و در طول سال‌های اخیر تنوع سانتریفیوژهایش را هم سه برابر کرده و از ۵ مدل سانتریفیوژ تنوع این تجهیزات را به ۱۵ مدل رسانده است.

ایران نشان داده است که توان علمی و فناوری خود را متوقف نمی‌کند. دولتمردان غربی هم باید به این نتیجه برسند که تجربه را تجربه کردن خطاست. آن‌ها باید تعهدات‌شان را اجرا کنند و مادامی که ایران اقداماتش قابل بازگشت است، به توافقی بازگردند که منافع همه را تامین کنند. فقط این نیست که از به هم خوردن برجام، ایران ضرر کند، همه کشور‌ها ضرر خواهند کرد.

این اقدامات تا حدی پاسخی به منتقدان داخلی برجام هم در خود داشت. به هر حال افرادی با انگیزه‌ها و استدلال‌های مختلف از برجام انتقاد می‌کردند. در دورانی گفته می‌شد که در دوران حضور امریکا در توافق هم هیچ یک از تعهدات طرف مقابل در برجام اجرایی نشده است، اما وقتی امریکا از برجام خارج شد، مشخص شد که تصادفا حضور امریکا در این توافق خیلی موثر بود و در ناکامی برجام، اغراق شده است.

عده‌ای هم مرتبا تکرار می‌کردند که برجام باعث نابودی صنعت هسته‌ای ایران شده است. گام اخیر ایران و افتتاح زنجیره سانتریفیوژ IR۶ نشان می‌دهد که برعکس در تمام این دوران صنعت هسته‌ای ایران با پویایی به راه خود ادامه می‌داد. علی‌اکبر صالحی، رییس سازمان انرژی هسته‌ای پریروز گفتند که اگر صنعت هسته‌ای کشور تعطیل بود که نمی‌شد در عرض دو ماه چنین ظرفیتی را به غنی‌سازی ایران اضافه کرد.

تمام این اقدامات توسط دانشمندان هسته‌ای توانمند ما انجام شده است، آن هم در دورانی که عده‌ای ادعا می‌کنند دانشمندان هسته‌ای ایران بیکار شده‌اند، شاهد چنین پیشرفت‌هایی هستند.

پیام گام‌های هسته‌ای ایران برای مردم کشور، پیام امید است. منتقدان و مخالفان برجام باید باور کنند که در سایه همبستگی و اتحاد می‌توانیم دشمن بدسگال پیشرفت کشور را به تجدیدنظر وادار کنیم. لازم است به جای اینکه ناامیدی ایجاد کنیم و شعار‌های توخالی بدهیم، می‌توانیم اراده‌های خود را کنار هم بگذاریم و با تلاش بیشتر این دستاورد‌ها را گسترش دهیم.

تعجب من از افرادی است که با وجود مشاهده تمام این دستاورد‌ها و پیشرفت‌ها، همچنان بر طبل شعار‌های توخالی می‌کوبند و هر آنقدر هم که بر خلاف ادعاهای‌شان نشانه‌های حیات و پویایی صنعت هسته‌ای ایران رونمایی می‌شود، دنبال موضع‌گیری‌های چکشی و فکرنشده هستند که بدون سنجش عواقب ممکن است آسیب‌های زیادی را به کشور وارد کنند. عده‌ای تصور می‌کنند موضع‌گیری فکر و برنامه‌ریزی نشده، اقدام قاطع و انقلابی‌گری است.

پیشنهاداتی مانند کنار گذاشتن برجام و خروج از ان‌پی‌تی و امثال اینها، از جمله همین شعار‌هایی هستند که بدون ارزیابی نتایج و آثار بلندمدت آن، بدون سنجش توان داخلی کشور و بدون پشتوانه علمی بیان می‌شوند. اما قطعیت اقدام به میزان دوراندیشی، دقت، عاقبت‌سنجی و منطقی بودن آن بستگی دارد.