جزئیات جدید از کشف مخزن نفتی

وزیر نفت روز گذشته جزئیاتی را درخصوص کشف یک لایه نفتی جدید؛ خبری که رئیس‌جمهور یک روز پیش از آن اعلام کرده بود، ارائه داد. رئیس‌جمهور روز شنبه ضمن سفر به استان یزد از کشف یک میدان بزرگ نفتی با حجم نفت درجای ۵۳ میلیارد بشکه خبر داده بود.

روز گذشته بیژن زنگنه جزئیاتی از این کشف جدید ارائه داد از جمله اینکه بخشی از مخزن یادشده پیش از این کشف شده و لایه جدید حدود ۲۲ میلیارد بشکه به ذخایر اثبات شده کشور می‌افزاید. این مخزن نفتی تازه کشف شده که «نام‌آوران» نامیده شده است، دومین مخزن بزرگ کشف‌شده در ایران است و می‌تواند به ارتقای یک پله‌ای رتبه ایران بین کشور‌های جهان از لحاظ داشتن بزرگ‌ترین ذخایر نفتی بینجامد.

جزئیات جدید از کشف مخزن نفتی
کشف ۲۲ میلیارد بشکه نفت درجا
آن‌طور که وزیر نفت اعلام می‌کند، آنچه توسط مدیریت اکتشاف شرکت ملی نفت ایران کشف شده، یک مخزن نفتی به حجم ۵۳ میلیارد بشکه است. اما بیش از ۳۱ میلیارد بشکه از این حجم پیش از این در قالب میدان‌های سپهر، جفیر، منصوری، آب‌تیمور، سوسنگرد و دارخوین کشف شده بود و حدود ۲۲ میلیارد بشکه آن به لایه نفتی مربوط می‌شود که اخیرا کشف شده است.

به گفته زنگنه، «عملیات اکتشاف این میدان با پیشرفته‌ترین روش‌های اکتشافی به‌عنوان یک اکتشاف فناورانه و کار جدید اکتشافی با سه حلقه چاه از سال ٩٥ آغاز شد و با توجه به اینکه حدود ٣١ میلیارد بشکه اکتشاف‌های پیشین بوده، حدود ٢٢ میلیارد بشکه به ذخایر نفت درجای کشور افزوده شده است.»

سید صالح هندی، مدیر اکتشاف شرکت ملی نفت ایران نیز در این مراسم توضیحاتی درخصوص چگونگی کشف این لایه جدید نفتی ارائه داد. هندی کشف بزرگ اخیر را نتیجه تغییر رویکرد در مدیریت اکتشاف دانست و گفت: «مدیریت اکتشاف شرکت ملی نفت ایران با توجه به این واقعیت که دوران کشف تله‌های ساختمانی و طاقدیسی به‌تدریج به پایان می‌رسد و باید به دنبال روش‌های جدید مبتنی بر تله‌های ترکیبی و چینه‌ای بود، از سال ۹۵ تغییراتی را در رویکرد، نگاه و حتی ساختار خود اعمال کرد.»

به گفته او، این تغییر رویکرد حدود ۱۰ سال پیش در غول‌های نفتی جهان رخ داده و به اکتشافات تازه‌ای در سراسر جهان انجامیده است. از این رو، با تاکید مدیریت اکتشاف بر ضرورت مطالعه یکپارچه به جای نگاه‌های بخشی و جزئی به یک منطقه، پروژه لرزه‌نگاری سپهر در دشت آبادان در دستور کار قرار گرفت.

به این ترتیب ایده‌ای مطرح شد مبنی بر اینکه ممکن است بین میدان‌های قدیمی نیز نفت وجود داشته باشد و این ایده، راهبرد کشف میان میدان‌های بزرگ را پیش روی مدیریت اکتشاف قرار داد؛ بنابراین اکتشاف جدید مربوط به لایه نفتی است به حجم درجای ۲۲ میلیارد بشکه که بین و زیر میدان‌های قدیمی سپهر، جفیر و... قرار دارد.

با توجه به اینکه حجم ذخایر درجای نفت‌خام کشور بر اساس آمار بی‌پی در سال ۲۰۱۸ حدود ۱۵۵ میلیارد بشکه بوده، این لایه نفتی حجم ذخایر درجا را به ۱۷۷ میلیارد بشکه خواهد رساند. این رقم می‌تواند رتبه ایران را از لحاظ حجم ذخایر نفتی تغییر دهد، چراکه سهم ایران از مجموع ذخایر نفتی جهان از ۹درصد پیشین به بیش از ۱۰ درصد افزایش یافته است.

ایران در آمار کنونی بی‌پی بعد از کانادا (با ۱۶۷ میلیارد بشکه ذخایر اثبات شده و سهم ۷/ ۹ درصدی از ذخایر دنیا) در رتبه چهارم قرار دارد. با اکتشاف اخیر می‌توان انتظار داشت که این موسسات در آمار و رتبه‌بندی خود بازبینی کنند و رتبه ایران را به جایگاه سوم ارتقا دهند.

مخزن نفتی سه برابر تهران
وزیر نفت میدان نام‌آوران را به‌عنوان دومین مخزن نفتی بزرگ کشف‌شده در ایران معرفی کرد و گفت: «نخستین لایه بزرگ، لایه آسماری گچساران با ٥٤ میلیارد بشکه ذخیره نفت درجا بوده است.» به گفته زنگنه، مخزن نام آوران به وسعت ۲۴۰۰ کیلومتر مربع (مساحتی برابر با کشور لوکزامبورگ، سه برابر کلان‌شهر تهران یا سه برابر کشور بحرین) و در عمق تقریبی ۳۱۰۰ متر با لایه نفتی به ضخامت حدود ۸۰ متر در جنوب و غرب اهواز در دو طرف رود کارون قرار دارد. ضریب بازیافت از این مخزن مانند میدان‌های سپهر، آب‌تیمور و... و با تکنولوژی کنونی داخلی حدود ۱۰ درصد معادل ۲/ ۲ میلیارد بشکه است.

این یعنی از ۲۲ میلیارد بشکه نفت جدید کشف شده فعلا می‌توان ۲/ ۲ میلیارد بشکه برداشت کرد، اما امید می‌رود در آینده با کاهش تحریم‌ها و استفاده از تکنولوژی‌های روز و بین‌المللی حجم نفت قابل استحصال از این میدان نفتی افزایش یابد.

از این رو است که زنگنه روز گذشته بار دیگر بر اهمیت فناوری در افزایش ضریب بازیافت یا میزان برداشت تاکید کرد و گفت: «با هر یک درصد بهبود ضریب بازیافت از این ۵۳ میلیارد بشکه نفت، ۵۳۰ میلیون بشکه نفت حاصل می‌شود که با قیمت کنونی، ۳۲ میلیارد دلار ثروت به کشور اضافه می‌شود، بنابراین باید همه اهتمام خود را در بحث توسعه فناوری و تحقیقات و پژوهش و فناوری در بخش بالادست نفت متوجه افزایش ضریب بازیافت کنیم.»

به گفته وزیر نفت، میانگین ضریب بازیافت در مخازن مختلف با توجه به وضعیت مخزن و سنگ مخزن متفاوت است، به‌طوری‌که این ضریب در برخی میادین تا ۶۰ درصد نیز افزایش و در برخی میادین تا ۶ درصد کاهش می‌یابد. در حال حاضر متوسط ضریب برداشت از میادین نفتی ایران کمتر از ۳۰ درصد است.

این در حالی است که در دیگر کشور‌های حاشیه خلیج فارس متوسط ضریب بازیافت به بیش از ۴۰ درصد می‌رسد. یک درصد افزایش متوسط ضریب برداشت میلیارد‌ها دلار درآمد‌های نفتی کشور را افزایش خواهد داد.

یکی دیگر از نکات قابل توجه اظهارات زنگنه امکان افزایش حجم نفت درجای مخزن نام آوران است. به گفته او، «تاکنون از این میدان ۵۳ میلیارد بشکه نفت درجا کشف شده، اما احتمال گسترش آن به سمت شمال شرق و جنوب شرقی به‌طور قابل توجهی وجود دارد.»

در واقع در حال حاضر مطالعات اکتشافی با هدف گسترش مساحت لایه نفتی در سه جبهه شمالی، جنوبی و شرقی ادامه دارد و پیش‌بینی می‌شود با انجام حفاری‌های اکتشافی بیشتر بتوان به گسترش این لایه مخزنی و لایه‌های دیگر دست یافت.

زنگنه با اشاره به اینکه برنامه توسعه‌ای وزارت نفت برای این میدان‌ها در قالب برنامه‌هایی است که برای آب‌تیمور، منصوری، سپهر و جفیر خواهیم دید، افزود: برنامه متمایزی برای این میدان‌ها نداریم، اما باید از این میدان‌ها استفاده شود و این ذخایر کشور است که بر آن افزوده می‌شود.

۷۳ کشف نفتی و گازی طی ۴۰ سال
در حاشیه مراسم ارائه جزئیات از مخزن جدید نفتی، از اطلس اکتشافات میدان‌های نفت و گاز که به همت مدیریت اکتشاف شرکت ملی نفت ایران تدوین شده، رونمایی شد. مدیر اکتشاف شرکت ملی نفت ایران در این مراسم، با بیان اینکه شرکت ملی نفت ایران در تمام سال‌های پس از انقلاب به جز ۶ سال که کشور در بحبوحه جنگ بوده، هر سال کشف جدیدی داشته است، گفت: در اطلس اکتشافات میدان‌های نفت و گاز ایران، همه اکتشاف‌ها در این چهار دهه بازتاب داده شده است.

وی افزود: در این مدت در مجموع ۷۳ میدان مشتمل بر ۳۶ میدان نفتی و ۳۷ میدان گازی کشف شده است که از این میان، ۲۶ میدان مرزی و مشترک بوده‌اند. به گفته هندی، تمام نفت برداشت‌شده در کشور در چهار دهه اخیر با اکتشاف‌های انجام‌شده جایگزین شده و در حوزه گاز شرایط به مراتب بهتر است. به‌طوری‌که حجم ذخایر گازی کشف‌شده حدود ۸ برابر گاز برداشت شده است.