آینده گوگل بعد از جدایی از پدرانش چه می‌شود؟

در سال ۲۰۰۴ وقتی سهام شرکت گوگل برای اولین بار به صورت عمومی در بازار بورس عرضه شد، «سرگئی برین» و «لری پیج» گفتند: «گوگل یک شرکت سنتی و معمولی نیست. ما نمی‌خواهیم فقط یک شرکت باشیم.» هفته گذشته، اما آن‌ها اعلام کردند که از سمت خود به ترتیب به‌عنوان رئیس هیات مدیره و مدیرعامل شرکت مادر آلفابت که حالا چهارمین شرکت بزرگ دنیاست، کناره‌گیری می‌کنند.

شرکتی که آن‌ها راه‌اندازی کردند همچنان از بعضی جهات، شبیه شرکت‌های سنتی نیست. آن‌ها این میراث بزرگ را ترک می‌کنند تا کنترل کامل آن را به «ساندار پیچای» که تا پیش از این مدیرعامل هسته اصلی تجارت این شرکت یعنی موتور جست‌وجوی گوگل بود، واگذار کنند. به این ترتیب پیچای از این به بعد مدیرعامل گوگل و شرکت مادر آن یعنی آلفابت خواهد بود.

برین و پیج در روز‌های رویایی سیلیکون‌ولی زندگی کردند. راهکار آن‌ها برای مشکل پردازش و فهرست‌بندی اطلاعات به تدریج در بستر وب جهانی رشد کرد و از قالب یک موتور جست‌وجوی محدود در دانشگاه استنفورد به شرکتی کوچک در گاراژ خانه یک دوست و در نهایت شرکتی بزرگ و جهانی تبدیل شد. گوگل در سال ۱۹۹۸ راه‌اندازی شد و حالا بیش از دو تریلیون جست‌وجو در سال را مدیریت کرده و محصولاتی مانند سیستم عامل اندروید را دارد که حالا حدود ۸۰ درصد از کل بازار موبایل هوشمند جهان را به خود اختصاص داده است.

با این اوصاف می‌توان گفت: گوگل عصر اینترنت و رایانش موبایل را شکل داد، همان‌طور که مایکروسافت کمک کرد تا عصر کامپیوتر‌های رومیزی و شخصی شکل بگیرد. درآمد گوگل از ۲/ ۳ میلیارد دلار در سال ۲۰۰۴ به ۱۳۶ میلیارد دلار در سال میلادی گذشته رسیده و سرمایه بازار آن از سال ۲۰۱۵ نزدیک به دو برابر و ۹۱۰ میلیارد دلار شده است. فرهنگ داخلی و خودمانی این شرکت حالا در تمام دنیا شهرت دارد تا جایی که بسیاری از بازدیدکنندگان این شرکت از اینکه کارمندان آن در میان جلسات مختلف والیبال بازی می‌کنند، متعجب می‌شوند.

درست به همین دلیل هم هست که «کریم لاخانی» از دانشکده تجارت هاروارد معتقد است که گوگل سبک اداره استارت‌آپ‌ها را رواج داده است. با این وجود گوگل در پذیرش مدیران حرفه‌ای خیلی سریع و به موقع عمل کرد. این شرکت در سال ۲۰۰۱ «اریک اشمیت» را که یک مدیر باتجربه بود، به‌عنوان مدیرعامل انتخاب کرد و حالا ساندار پیچای را هم برای نظارت بر شرکت مادر برگزیده است.

این شرکت از بعضی جهات دیگر به صورت سنتی رشد کرده است. برتری و تسلط آن از دید قانون‌گذاران دور نمانده است. به این ترتیب این شرکت هم مانند دیگر شرکت‌های بزرگ و قدرتمند گروه‌هایی از رابط‌های سیاسی را به کار گرفته است تا از موضع خودش مبارزه کند، هر چند با موفقیت‌های محدود.

شاید به همین خاطر هم هست که حالا بسیاری از سیاستمداران در برابر قدرت و دیدگاه‌های گوگل درباره حریم شخصی کاربران، صف‌بندی کرده‌اند؛ تا جایی که اتحادیه اروپا این شرکت را به پرداخت غرامت ۹ میلیارد دلاری محکوم کرده است و تحقیقات مربوط به قوانین ضد انحصارطلبی درباره فعالیت‌های آن همچنان ادامه دارد. این در حالی است که میزان نارضایتی کارمندان آن طی سال‌های اخیر بیشتر شده است.

به همین دلیل هم در سال گذشته میلادی ۲۰ هزار نفر از آن‌ها در اعتراض به واکنش این شرکت به موارد آزار جنسی، راهپیمایی کردند. این در حالی است که کارمندان گوگل بار‌ها و بار‌ها مواردی مانند تصمیم مقامات گوگل برای ارائه موتور جست‌وجوی کنترل و سانسور شده در چین یا کار با نیرو‌های نظامی آمریکا را محکوم کرده‌اند.

این شرکت همچنین سابقه اخراج کارمندان فعال در کمپین‌های مربوط به اتحادیه‌های کارگری را هم در کارنامه‌اش دارد. هفته گذشته که موسسان این شرکت اعلام کردند که از سمت‌های مدیریتی خود کناره‌گیری می‌کنند، بسیاری گفتند که احتمالا آن‌ها با جریمه‌های جدی از سوی قانون‌گذاران مواجه خواهند شد.

شاید موسسان گوگل می‌خواستند که این مشکلات را زیر مدیریت شخص دیگری پنهان کنند. شاید آن‌ها می‌خواهند روی پروژه‌های محبوبی مانند خودرو‌های خودران یا هوش مصنوعی و تکنولوژی‌های افزایش طول عمر، متمرکز بشوند. این روز‌ها سرگئی برین به ندرت دیده شده است؛ لری پیج امسال در نشست سالانه سهامداران آلفابت شرکت نکرد. ساندار پیچای، اما گویا شخص مطمئنی برای مدیریت و کنترل شرکت مادر است؛ هر چند آزادی عمل او با وجود کنترل برین و پیج به واسطه ساختار سهامی که از این شرکت دارند، محدود خواهد بود.

حتی در زمان اعلام این خبر، سهام آلفابت افت ناچیزی هم کرد. هر چند آلفابت درآمد میلیارد دلاری دارد، اما همچنان تجارتی وابسته به یک بخش است. بیش از ۸۰ درصد از درآمد این شرکت از تجارت تبلیغات آن به‌دست می‌آید. سهم این شرکت از بازار تبلیغات آنلاین از سال ۲۰۱۵ کمی افت کرده و در مقابل سهم رقبایی مانند آمازون افزایش پیدا کرده است.

در این میان شرکت مایکروسافت توانسته است بعد از کناره‌گیری بیل گیتس در سال ۲۰۰۰، خود را به‌عنوان یک شرکت متمرکز روی تجارت رایانش ابری، دوباره پیدا کند و حالا در بازار ارزشی بیش از آلفابت داشته باشد. برین و پیج حالا بیشتر به تکنولوژی‌های آینده تمایل دارند که طبیعتا رو به رشد هستند، اما هنوز به مرحله درآمدزایی نرسیده‌اند. با این اوصاف باید دید که صبر و تحمل سرمایه‌گذاران و سهامداران این شرکت چقدر طول خواهد کشید؟