دختران طلایی آلیش

علی ولی‌اللهی | تیم ملی کشتی آلیش بانوان ایران در مسابقات قهرمانی جهان در نورسلطان قزاقستان، عنوان قهرمانی را از آن خود کرد. این نخستین قهرمانی ایران در تاریخ ۲۴ ساله این مسابقات است. دیروز در آخرین روز مسابقات جهانی کشتی آلیش، هانیه عاشوری در فینال وزن مثبت ۷۵ کیلوگرم موفق شد نماینده بلاروس را ۷ بر صفر شکست دهد و علاوه بر کسب مدال طلا، ایران را به مقام قهرمانی جهان در کشتی آلیش نائل کند.

روز یکشنبه فاطمه فتاحی در وزن ۶۰ کیلوگرم مدال نقره گرفته بود و زهرا یزدانی در وزن ۵۵ کیلوگرم موفق به کسب مدال برنز شده بود. هانیه عاشوری برای کسب مدال طلا، ابتدا کشتی‌گیران مغولستان و قرقیزستان را ۶ بر صفر و ۶ بر ۲ از پیش‌رو برداشت و در مرحله نیمه‌نهایی حریفی از گرجستان را شکست داد و به فینال رسید. حریف بلاروس هانیه عاشوری در فینال هم به آسانی مغلوب این شیرزن ایرانی شد.

در سایر اوزان، هانیه قدرتی‌پور در وزن ۶۵ کیلوگرم هفتم شد و سحر غنی‌زاده هم در وزن ۷۰ کیلوگرم در جایگاه چهارم قرار گرفت. مریم احمدی نیز در وزن ۷۵ کیلوگرم عنوان هفتم را از آن خود کرد. مسابقات کشتی آلیش زنان در ۶ وزن برگزار می‌شود که به ترتیب عبارتند از: ۵۵، ۶۰، ۶۵، ۷۰، ۷۵ و مثبت ۷۵ کیلوگرم. در پایان مسابقات، ایران با ۹۳ امتیاز اول شد، قرقیزستان با ۸۹ امتیاز در جایگاه دوم قرار گرفت و تیم‌های قزاقستان، ازبکستان و بلغارستان به ترتیب با کسب ۶۹، ۶۴ و ۵۴ امتیاز در رتبه‌های سوم و چهارم و پنجم قرار گرفتند.

سابقه آلیش
کشتی آلیش در مجموع نوعی کشتی بومی در منطقه آسیای میانه است و آلیش‌کاران کشور‌های قرقیزستان، قزاقستان و ازبکستان در این کشتی حرف زیادی برای گفتن دارند. با این حال این کشتی از اوایل دهه ۱۹۹۰ تا به امروز توسعه جغرافیایی را از سر گذرانده و امروزه در برخی کشور‌های شرق اروپا و نیز در کشور‌هایی مثل لیتوانی و بلاروس نیز آلیش‌کاران برجسته‌ای به چشم می‌خورند.

کمااینکه هانیه عاشوری در فینال با حریفی از بلاروس دست و پنجه نرم کرد و در بین کشور‌های شرق اروپا نیز بلغارستان با کسب ۵۴ امتیاز در رتبه پنجم مسابقات کشتی آلیش زنان ایستاد. در مسابقات جهانی امسال، ۱۵ کشور حضور داشتند و قهرمانی زنان ایرانی در بین این تعداد کشور که بسیاری از آن‌ها در کشتی آزاد و فرنگی نیز صاحب‌سبک و اعتبارند، ارزشی مضاعف داشت.

در ایران انواعی از کشتی که تا حد زیادی شبیه کشتی آلیش است، در استان‌های خراسان و مازندران و گلستان سابقه دارند. با این حال کشتی‌های بومی مناطق شمالی یا شمال شرق ایران، یکسره شبیه کشتی آلیش نیستند و آن‌ها را باید کشتی‌های بومی هم‌خانواده کشتی آلیش محسوب کرد.

در اردیبهشت سال جاری، استان مازندران موفق شد در مسابقات قهرمانی کشور، عنوان نخست را از آن خود کند. استان‌های خراسان رضوی و خراسان مرکزی نیز در رتبه‌های دوم و سوم قرار گرفتند. برتری مازندران و خراسان در بین ۲۲ استان ایران به خوبی نشان می‌دهد که این دو استان در کشتی آلیش ایران سرآمدند.

همچنین در مسابقات قهرمانی کشوری آلیش در اردیبهشت‌ماه امسال، در کشتی زنان زهرا یزدانی، فاطمه فتاحی، هانیه قدرتی‌پور، سحر غنی‌زاده، مریم احمدی و هانیه عاشوری به مقام قهرمانی رسیدند. یعنی ۶ نفری که در روز‌های گذشته اعضای تیم ملی بانوان ایران در مسابقات جهانی آلیش بودند.

خاستگاه «آلیش»
واژه آلیش در زبان فارسی به معنی «مبایعه» و در زبان ترکی به معنای «شروع کردن و گرفتن» است. با اینکه ترکیه جزو کشور‌هایی است که به کشتی آلیش روی خوش نشان نداده، به نظر می‌رسد نام کشتی آلیش برگرفته از معنای ترکی وا‍‌ژه آلیش باشد. هر چند که ممکن است این وا‍‌ژه از آذربایجان شوروی نشات گرفته باشد.

به کشتی آلیش کشتی باشال هم می‌گویند ولی در مجموع به نظر می‌رسد که خاستگاه نام این کشتی معلوم نیست و اگر بنا به حدس زدن باشد، شاید بتوان گفت: آلیش واژه‌ای ترکی- مغولی است.

فروپاشی شوروی به سود کشتی آلیش تمام شد
کشتی آلیش از آنجایی که کشتی بومی رایجی در برخی کشور‌های آسیای میانه بود، پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، از امکان بین‌المللی شدن برخوردار شد. مهم‌ترین کشور‌های آسیای میانه، علاوه بر ایران کشور‌هایی هستند که تا پیش از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، جزو جمهوری‌ها یا استان‌های شوروی بودند.

روس‌ها که امروزه نیز علاقه‌ای به کشتی آلیش ندارند، به دلیل تفوق چشمگیرشان در کشتی آزاد و فرنگی، در دوران اتحاد جماهیر شوروی نیز رغبتی نداشتند به کشتی آلیش پر و بال دهند. در نتیجه آلیش به عنوان کشتی بومی جمهوری‌های قزاقستان، قرقیزستان، ازبکستان و احتمالا آذربایجان چندان مورد اهتمام روس‌ها نبود.

روسیه و گرجستان مهم‌ترین جمهوری‌های اتحاد جماهیر شوروی در کشتی کلاسیک دنیا بودند؛ بنابراین مقامات ورزشی و سیاسی شوروی دلیلی نمی‌دیدند با سرمایه‌گذاری روی کشتی آلیش، ناخواسته در تنور ملی‌گرایی در کشور خودشان بدمند؛ کشوری که عملا از ملل گوناگون تشکیل شده بود و بزرگ‌ترین امپراتوری جهان در قرن بیستم بود.

سیاست اعراض از کشتی آلیش، هنوز هم از سوی دولت روسیه دنبال می‌شود؛ سیاستی که احتمالا ناشی از ریشه نداشتن آلیش در فرهنگ کشتی در روسیه است. اما علاوه بر روسیه، امریکا، ترکیه، ژاپن و چند کشور صاحب سبک در کشتی کلاسیک دنیا نیز علاقه‌ای به کشتی آلیش ندارند.

با توسعه کشتی آلیش در آسیا، هیچ بعید نیست به تدریج کشتی آلیش در دنیا بیش از پیش توسعه یابد. همین که در ۲۵ سال گذشته هلند، بلغارستان و اوکراین نیز به جمع کشور‌های حاضر در مسابقات جهانی آلیش پیوسته‌اند، می‌توان گفت: سرعت توسعه این کشتی در کمتر از سه دهه اخیر نسبتا مطلوب بوده است.

طراحی آلیش
با آغاز فعالیت بین‌المللی کشتی آلیش در سال ۱۹۹۰ کشور‌های قرقیزستان، ازبکستان، ایران و لیتوانی قوانین مسابقات کشتی آلیش را تدوین کردند. از ایران عبدالکریم سودی در کنار نمایندگان کشور‌های مذکور قوانین مربوط به این کشتی را به نگارش در آوردند.

زنان ایران و کشتی آلیش
کشتی آلیش از این حیث برای زنان ایران مناسب است که زنان آلیش‌کار به مراتب پوشیده‌تر از زنانی هستند که در مسابقات جهانی و المپیک شرکت می‌کنند. در واقع پوشش کشتی‌گیر در کشتی آلیش به نرم‌های رسمی در ایران نزدیک‌تر است و همین موجب می‌شود بانوان ایرانی علاقه‌مند به کشتی، به نحو روزافزونی از کشتی آلیش استقبال کنند و استعدادشان در ورزش کشتی را در این شاخه این ورزش صرف کنند و محک بزنند.

اگر ایران بتواند با پوشش اسلامی در مسابقات جهانی و المپیک کشتی زنان شرکت کند، زنان آلیش‌کار ایرانی می‌توانند شانس خودشان را در این عرصه‌های مهم‌تر نیز امتحان کنند. در بین همین شیرزنان مدال‌آور ایران در مسابقات ۲۰۱۹، زهرا یزدانی که به مدال برنز رسید، خواهر رضا یزدانی است؛ آزادکار برجسته کشورمان که دو طلا و دو برنز جهانی در کارنامه خودش دارد و اخیرا از دنیای قهرمانی خداحافظی کرد.

هر چه هست، کشتی آلیش عرصه‌ای است که زنان ایرانی می‌توانند در آن بدرخشند و بیش از پیش استعداد‌های خودشان را به داخل و خارج کشور نشان دهند.