در بازار بورس چه گذشت؟

شاخص بورس تهران در معاملات روز گذشته با ثبت رشد ۵۸۱۸ واحدی (معادل ۵۷/ ۱ درصد) از سطح ۳۶۹ هزار واحدی عبور کرد و به عدد تاریخی ۳۷۵ هزار و ۵۴۷ واحد رسید.

با این حساب رشد دماسنج اصلی بازار از ابتدای سال جاری از ۱۱۰ درصد گذشت. حضور پررنگ نماد‌های بزرگ پالایشی در فهرست اثرگذارترین نماد‌ها بر شاخص کل یکی از نکات مهم داد و ستد‌های دیروز به‌شمار می‌آید.

حجم و ارزش بالای معاملات روزانه و تداوم تغییر مالکیت معنادار از حقوقی به حقیقی از جمله مواردی است که رونق بازار سهام را ادامه‌دار کرده‌است و حاکی از ورود پول‌های خرد به تالار شیشه‌ای است.

بازار سهام روز دوشنبه را با گارد صعودی آغاز کرد تا اثری از اصلاح موقت شاخص کل در روز یکشنبه که با موج تقاضا از سوی سرمایه‌گذاران خرد کاملا جبران شده بود باقی نماند.

تقویت تقاضا در معاملات نماد‌های پرشمار از صنایع فرآورده‌های نفتی، غذایی، سیمانی، لاستیکی، ماشین‌آلات، حمل‌ونقل، رایانه و زغال‌سنگ و تشکیل صف‌های خرید پرتعداد در نماد‌های گروه‌های یاد شده نوعی خروج تمرکز سرمایه‌گذاران از نماد‌های صنایع در چشم بازار در ماه‌های گذشته را نشان می‌دهد.

این اتفاق درحالی رخ می‌دهد که برترین گروه‌های صنعتی بازار به لحاظ ارزش و حجم معاملات روزانه در اختیار خودرویی‌ها، شیمیایی‌ها، فلزات اساسی و بانک‌ها بود. گروه‌های صنایعی که به‌رغم جابه‌جایی زیاد سهام رشد‌های قیمتی بالایی را در سهام زیرمجموعه خود به ثبت نرساندند و این موضوع نشان می‌دهد که حیاط خلوت سرمایه‌گذاران و تشکیل کلونی‌های کوچک و بزرگ تجمیع سرمایه‌گذاری در صنایع دور از نظر برای کسب سود‌های بیشتر جذابیت مضاعفی دارد.

اتفاقی که طی ماه‌های گذشته در نماد‌های گروه دارویی به وقوع پیوست و با افزایش تعداد بازیگران سهم‌ها در معاملات روزانه، به‌رغم رشد قابل توجه ارزش معاملات روزانه در نماد‌های این گروه شاهد درجا زدن شاخص این صنعت هستیم. تعمیم این رویکرد به سهام دیگر صنایع می‌تواند چشم‌انداز آینده صنایع پرتحریک این روز‌های بورس را تا حدودی روشن کند.

بازی سهام در دست حقیقی‌ها
خالص تغییر مالکیت روزانه سهام از سهامداران حقوقی به حقیقی در مجریان خرید و فروش‌های روز گذشته عدد ۱۷۶ میلیارد تومان را نشان می‌دهد، با این حساب، مجموع تغییر مالکیت سهام از سهامداران حقوقی به حقیقی از ابتدای دی‌ماه تاکنون و در ۷ روز کاری به عدد جالب توجه ۱۱۰۰ میلیارد تومان می‌رسد.

این حجم از تغییر مالکیت از فعالیت روز افزون سرمایه‌های خرد در جریان‌های روزانه پرده بر می‌دارد. از سوی دیگر سهم خرید و فروش سهامداران حقیقی در معاملات روزانه سهم‌های بورسی بیش از ۸۰ درصد کل داد و ستد‌های روزانه است که گواه دیگری بر سایه سنگین حقیقی‌ها بر معاملات بازار سهام است.

طی ماه‌های گذشته و با افزایش میزان شناوری سهم‌های عموما کوچک‌تر بورسی، مالکیت بسیاری از سهم‌ها از دست سهامداران عمده و حقوقی خارج شده است و حضور اشخاص حقیقی در ترکیب سهامداران بالای یک درصد بیش از پیش مشهود است. این سرمایه‌ها که عموما با محدودیت‌های نقدینگی مواجه هستند، در شرایط اصلاحی می‌توانند منجر به بروز ریسک‌های پنهان شود.

به‌عنوان مثال در شرایطی که قیمت سهام شرکت‌ها در مسیر اصلاحی قرار می‌گیرند، حضور سهامدار عمده با حجم بالای سرمایه برای حمایت از سهم‌ها می‌تواند به کنترل قیمت از طریق ایجاد تقاضا و بازارگردانی سهم‌ها منجر شود. برای سهامدار عمده که میزان زیادی از سرمایه‌های خود را در قالب سهام یک شرکت بورسی بلوکه کرده است، حمایت از قیمت سهام با سرمایه‌های به نسبت اندک دارای صرفه است، اما زمانی که سهم متولی خاصی نداشته باشد، میل به حفظ قیمت در سطوح بالاتر و ترس از بروز هیجان منفی در میان سهامداران بیشتر به رقابت برای فروش و خروج تبدیل خواهد شد که می‌تواند عامل منفی به حساب بیاید.

در چنین شرایطی برای کنترل هیجان و حمایت از سهم‌ها یک راهکار اولیه وجود دارد و آن این است که سیاست‌گذاران مدیریتی در بورس با حمایت‌های بالاسری تیم‌هایی از صندوق‌های سرمایه‌گذاری و هلدینگ‌های بورسی را برای حمایت از قیمت سهم‌ها بسیج کنند تا به‌رغم میل باطنی به خرید عرضه‌های موجود بپردازند و از ریزش‌های بیشتر جلوگیری کنند که این موضوع نه به لحاظ ساختار بازاری و نه به لحاظ حرفه‌ای قابل قبول نخواهد بود.

نشانه‌های پایان روند؟
نکته‌ای که در این خصوص می‌تواند ذهن فعالان با تجربه‌تر بورسی را به خود مشغول کند این است که همواره در انتهای مسیر‌های پرقدرت صعودی، شاهد دست به دست شدن سریع سهام در میان معامله‌گران بورسی بوده‌ایم و حجم و ارزش معاملات روزانه فاصله بسیار معناداری با متوسط میان‌مدت خود در همان بازه‌های زمانی داشته‌است.

این اتفاق در حال حاضر و با رکوردشکنی‌های متوالی شاخص کل نیز به چشم می‌خورد. ارزش بالای معاملات روزانه اگرچه به‌عنوان یکی از حامیان اصلی روند صعودی در میان اهالی بازار شناخته می‌شود، اما می‌تواند روی دیگر سکه را نیز به آن‌ها نشان دهد. درخصوص علت بروز چنین پدیده‌ای نیز می‌توان به جنس سرمایه‌های ورودی به تالار شیشه‌ای اشاره کرد.

عموما در پایان روند‌های صعودی شاهد جذب سرمایه‌هایی هستیم که کمترین میزان شناخت از بازار سهام و ریسک‌های آن را دارند و داغ شدن بازار با تقویت طمع کسب سود‌های بزرگ به جذب سرمایه‌های خرد آن‌ها منجر می‌شود. این سرمایه‌های خرد اگرچه به لحاظ فردی حجم بالایی ندارند، اما تجمیع آن در تعداد بالا موج‌های بزرگی از نقدینگی را تشکیل می‌دهد.

علاوه بر این، کسب سود‌های زیاد در مدت زمان اندک در چنین بازارهایی، این سیگنال غلط و قمارگونه را به افراد کم‌تجربه و هیجان‌محور می‌دهد که به هر طریقی سرمایه‌های بیشتری را به این بازار بیاورند. این افراد عموما با محاسبات میزان سودآوری خود در دوره‌های زمانی گذشته و بررسی حجم پول‌های اندک ورودی، به سناریو‌های جذاب ورود نقدینگی قدرتمندتر می‌اندیشند و همین عامل موجب ورود پول‌های بزرگ‌تر در قیمت‌های بالاتر توسط این جنس از سرمایه‌گذاران برای تحقق رویا‌های تحقق نیافته می‌شود.

چنین رویکردی در میان فعالان خرد و ترغیب افراد بی‌اطلاع از میزان بازدهی‌های بازار سهام در ماه‌های گذشته که با ورود پول‌های کاملا ناآشنا به فضای سرمایه‌گذاری همراه می‌شود، مهم‌ترین عامل داغ شدن جریان معاملات روزانه و فاصله معنادار آن از متوسط ارزش معاملات روزانه در بازه‌های زمانی ماهانه در پایان روند است.

اما در چنین شرایطی دارندگان سهام در موج‌های قبلی با کسب سود‌های زیاد روزانه به فروش سهام خود فکر می‌کنند و منتظر آشکار شدن نشانه‌های تزلزل در بازار برای خروج هستند. از این رو بسته به میزان شناخت، ریسک‌پذیری و میزان سودآوری تکانه‌های منفی می‌تواند به فروش سهام منجر شود.

از سوی دیگر افرادی که به سود‌های کمتر در مسیر پر سرعت صعودی قیمت‌ها قناعت می‌کنند نیز در چنین فضایی به خرید سهام و عقب نیفتادن از جریان معاملات و سودآوری روزانه ترغیب می‌شوند که آمار خرید و فروش‌های روزانه را بالا می‌برد. اما حرکت در این مسیر با توجه به یک طرفه بودن بازار سهام برای سودآوری، کسب سود تنها از طریق افزایش قیمت‌ها، به حبابی شدن قیمت سهم‌ها می‌انجامد و رفته‌رفته این حباب به کلیت بازار تسری پیدا می‌کند.

افزایش خوش‌بینی‌ها به واسطه رشد‌های متوالی قیمت و سود‌های زیاد هدف‌های رویایی شاخص کل و قیمت سهام را در ذهن خریداران تقویت می‌کند که عامل تشدید حباب به‌رغم غیرمنطقی بودن قیمت‌ها خواهد شد. تشخیص زمان بازگشت روند بستگی به تحمل زیان سرمایه‌های تازه‌وارد دارد.

روند‌های اصلاحی که ناگزیر در بازار سهام شکل خواهد گرفت، سرمایه‌های تازه‌وارد و کم تجربه را به‌عنوان بزرگ‌ترین ریسک معاملات روزانه در سمت عرضه فعال می‌کند و سهامداران قدیمی نیز با توجه به میزان سود‌های کسب شده در قیمت‌های پایین‌تر هم فروشنده خواهند بود.

در چنین وضعیتی، بازار سهام که با پشتوانه تجمیع پول‌های سرگردان رکورد‌های متوالی را به ثبت رسانده بود، بدون این پشتوانه و معکوس شدن جریان، روند اصلاحی را به راحتی به سقوط بدل می‌کند که این روند با توجه به تاثیرپذیری بیشتر از زیان نسبت به سود و دست رفتن اصل سرمایه، بسیار بی‌رحم‌تر از روند صعودی است و می‌تواند بسیار تشدیدشونده باشد.

در بازار دیروز چه گذشت؟
ارزش معاملات خرد در بورس تهران در سومین روز کاری هفته رقم ۲۶۴۲ میلیارد تومان را نشان می‌دهد. سطحی که اگرچه در فضای کنونی بازار سهام به یک عادت تبدیل شده‌است، اما به لحاظ تاریخی در میان برترین ارزش‌های معاملات روزانه قرار دارد.

به این ترتیب از ابتدای دی‌ماه تاکنون و با گذشت ۷ روز کاری، مجموع ارزش معاملات خرد روزانه بورس به تنهایی به رقم خیره‌کننده ۱۸ هزار میلیارد تومان رسیده‌است که متوسط ارزش معاملات روزانه بیش از ۲۵۰۰ میلیارد تومانی را نشان می‌دهد و از این منظر ۱۰ روز ابتدایی دی‌ماه را به تاریخی‌ترین روز‌های جابه‌جایی سهام تبدیل کرده‌است.

از ۳۱۶ نماد معاملاتی بورسی در روز گذشته، ۲۳۶ نماد با قیمت پایانی مثبت و ۷۷ نماد با قیمت پایانی منفی به کار خود پایان دادند. تشکیل صف خرید به ارزش بیش از ۴۲۳ میلیارد تومان در ۱۰۱ نماد بورسی بیانگر حضور هرچه بیشتر سرمایه‌های جدید و دنباله‌رو روند است.

این اتفاق در حالی رخ می‌دهد که تک نماد «فاذر» در پایان جلسه معاملاتی دیروز با صف فروشی به ارزش ۴ میلیارد تومان همراه بود و خبری از تشکیل صف‌های فروش گسترده در معاملات روزانه نیست.