از "فناوری‌های عمیق" در کسب و کار چه می‌دانید؟

هادی نیل‌فروشان | در جامعه فرض غلطی وجود دارد که هر کسب‌وکار نوپا دربرگیرنده یک فناوری جدید یا کشف تازه علمی است؛ اما واقعیت این‌گونه نیست! بسیاری از استارتاپ‌ها مبتنی‌بر فناوری‌های موجود هستند و با استفاده از آن‌ها خدمت یا محصول جدیدشان را ارائه می‌دهند.

برخی از آن‌ها هم اصولا وجه ابتکاری و متفاوتشان در این است که بر مبنای یک مدل کسب‌وکار جدید به وجود آمده و فعال شده‌اند و اصلا در زمینه علم و فناوری هیچ ابتکار و ادعایی ندارند. اما در نقطه مقابل، کسب‌وکار‌هایی نوپا هستند که نقطه اصلی مزیت و تمایزشان در این است که روی یک کشف علمی جدید یا یک فناوری نوظهور مبتنی شده‌اند. این دسته از کسب‌وکار‌ها کلا اوضاع‌واحوال متفاوتی دارند.

خانم سواتی‌چاتورودی که از هم‌بنیان‌گذاران و مدیران‌عامل یکی از این کسب‌وکار‌های متفاوت و فناوری‌محور بود، برای نخستین‌بار در سال ۲۰۱۴ این تعبیر را برای بیان موضوع محوری شرکت‌های مشابه خود به کار برد و البته مورد استقبال جامعه علمی نیز قرار گرفت.

او معتقد بود برخی بنگاه‌ها به دنبال توسعه پیشرفت‌های علمی و فناورانه منحصربه‌فرد، اختصاصی و غیرقابل تقلیدی هستند که این قدرت را دارند تا برای توسعه‌دهندگانشان بازار‌های اختصاصی بیافرینند یا صنایع موجود را متحول و دگرگون کنند. واضح است که با این تعریف، دامنه رسوخ و نفوذ این کسب‌وکار‌ها می‌تواند در صنایع متنوع و متعددی مانند کشاورزی، سلامت، انرژی و حمل‌ونقل باشد.

فناوری‌های عمیق، نگاه‌ها را به طور خاص به سمت خود جلب و تقریبا همه سرمایه‌گذاران خطرپذیر را متقاعد کرده‌اند که «آن چیز دیگری» که باید در موج بعدی در جست‌وجوی آن باشند، همین دسته از فناوری‌ها هستند. اما واقعا این فناوری‌ها چه وجوه تمایزی از دیگر فناوری‌ها و کسب‌وکار‌ها دارند؟ به طور خلاصه می‌توان این وجوه تمایز را در سه عنوان کلی خلاصه کرد:

۱- کسب‌وکار‌های نوپا با توسعه فناوری‌های عمیق عموما راه‌های جدیدی را برای حل بسیار ریشه‌دار و تاریخی پیش‌روی جوامع در ابعاد مختلف می‌گشایند و از این جهت دارای تأثیرات عمیق بر جامعه و اقتصاد هستند. ویژگی نخست متمایز کسب‌وکار‌های درگیر فناوری‌های عمیق این است که آن‌ها واقعا در راستای هدف یادشده، مجبورند مرز‌های دانش و فناوری را توسعه دهند و این مستلزم «پایه تحقیقاتی» وسیع و متفاوت است.

مراد من از پایه تحقیقاتی، مجموعه مهارت‌ها، دانش و زیرساخت‌هایی است که یک سازمان سطح عالی برای انجام فعالیت تحقیق و توسعه در سطح بالا به آن نیاز دارد.

۲- ویژگی دوم این کسب‌وکار‌ها آن است که «مدل کسب‌وکار چالش‌برانگیز و پیچیده»‌ای دارند و تحلیل این مدل و اعتبارسنجی آن و نیز حمایت مادی و معنوی از آن کار چندان آسان و راحتی نیست. علت این پیچیدگی آن است که کسب‌وکار‌های با فناوری عمیق عموما محصولاتی تولید می‌کنند که مطلقا جدید هستند.

مدیران و رهبران این کسب‌وکارها، هم باید به نحوه توسعه موفق آن فناوری‌ها بیندیشند و هم به این موضوع فکر کنند که چگونه برای این محصول بازار جدید خلق کنند. باید بتوانند نیاز‌های مشتری را برای محصولی که تاکنون به او عرضه نشده پیش‌بینی و فهم کنند و از سوی دیگر برای مواجهه با نحوه افزایش مقیاس و صنعتی‌سازی محصول یادشده با جزئیات مناسب تدوین راهبرد کنند.

تازه این هم هست که اگر کسب‌وکار نوپا از سوی شرکت‌های موجود در بازار تهدیدکننده قلمداد شود، با او به اشکال مختلف مخالفت خواهد شد و مدل کسب‌وکار باید بتواند در مقابل این مخالفت‌ها نیز تاب‌آوری داشته باشد.

۳- ویژگی سوم این کسب‌وکار‌ها آن است که در مقایسه با دیگر انواع کسب‌وکار‌های نوپا و استارتاپ، «نیازمند حجم منابع مالی و سرمایه‌گذاری‌های سنگین‌تر» و بیشتری هستند. یکی از دلایل واضح این امر، آن است که با درنظرگرفتن حجم پیچیدگی و ابهام موجود در هدف فناورانه آنها، زمان توسعه آن‌ها و رساندنشان به بازار به نحو مشهودی طولانی‌تر از کسب‌وکار‌ها و فناوری‌های معمول و متداول است.

همچنین گفته شد که به لحاظ مواد اولیه، تجهیزات آزمایشگاهی و زیرساخت‌های نرم‌افزاری و سخت‌افزاری نیز این دسته از کسب‌وکار‌ها به منابع مالی بیشتری نیاز دارند و از آنجا که دوره بازگشت سرمایه نیز طولانی‌تر است، فرایند تأمین مالی برای این دسته از کسب‌وکار‌ها به‌طورکلی دردسر بزرگی بوده و زمان زیادی نیز خواهد گرفت.

به بیان کلی‌تر، موانع پیش‌روی کسب‌وکار‌های درگیر این فناوری‌ها، دسترسی و حجم سرمایه مالی لازم برای توسعه این کسب‌وکار‌ها و نیز بازیگران کلیدی مؤثر در توسعه این کسب‌وکار‌ها به طور مشهودی با دیگر انواع کسب‌وکار‌های نوپا متفاوت هستند و به تعبیر خلاصه‌تر، اکوسیستم حول این فناوری‌ها با اکوسیستم عموم شرکت‌های نوآفرین و نوپا متفاوت است.

مطالب گفتنی حول این مفهوم باز هم بسیار زیاد است. امید آنکه خوانندگان علاقه‌مند با مطالعه منابع مرتبط و خصوصا کار‌های گروه مشاوران بوستون (BCG) به اطلاعات بیشتری درباره این مفهوم برسند.