زندگی با چاشنی "کرونا"

سبک زندگی حداقل سه گروه از شهروندان پایتخت تحت تاثیر «شیوع کرونا» تغییر کرد. شاغلان طی یک هفته گذشته برای در امان ماندن از موج ابتلا به ویروس مرگبار، «تردد در سطح شهر» را کاهش دادند. اجازه مرخصی نامحدود تا پایان سال و همچنین دورکاری به انضمام کاهش حجم کار و تولید از جمله تاکتیک‌های دستگاه‌های دولتی و بخش خصوصی است.

شکل «فروش» در مراکز تجاری نیز دگرگون شده و خرید‌های روزانه شهروندان افت چشمگیر یافته است. مقرر شده بستر اینترنت برای خرید‌های غیرحضوری تقویت شود.

سبک زندگی در پایتخت به دلیل شیوع ویروس مرگبار کرونا در یک هفته اخیر، به شکل اساسی تغییر کرده است. در یک هفته اخیر تحت تاثیر خودنمایی اساسی ویروس کرونا و روانه شدن تعداد زیادی از شهروندان به بیمارستان‌ها و همچنین فوت تعدادی از هموطنان در استان‌های کشور از جمله تهران ناشی از ابتلا به این ویروس، چهار گروه از شهروندان و ساکنان شهر تهران زندگی ۲۴ ساعته خود را با وضعیت فوق‌العاده ناشی از تسلط این ویروس مرگبار در شهر دگرگون ساختند. علاوه بر این چهار گروه، یکی از مهم‌ترین جریان‌های شهری پایتخت یعنی «ترافیک و رفت و آمد شهروندان در سطح شهر» نیز تحت تاثیر این تغییر سبک زندگی، به‌طور کلی متحول شد.

بررسی جزئیات اثرگذاری شیوع این ویروس در پایتخت نشان می‌دهد مجموعه تغییر سبک زندگی و دگرگونی جریان ترافیک شهر باعث شده تا خلوت‌ترین شب عید پایتخت طی سال‌های گذشته رقم بخورد. بررسی‌ها، تحقیقات و مشاهده‌های میدانی از وضعیت تغییر سبک زندگی پایتخت‌نشینان حاکی از آن است که طی روز‌های اخیر شاغلان، صاحبان کسب و کار‌های تجاری، محصلان و عموم مردم، زندگی ۲۴ ساعته خود را تحت تاثیر شیوع ویروس کرونا هر یک به شکلی تغییر داده‌اند.

گروه اول تغییر سیستم کاری شاغلان دستگاه‌های دولتی و بخش خصوصی شامل کارمندان وکارگران است. ساعت کاری این گروه در ادارات از ۸ صبح تا یک بعد ازظهر محدود شده است. هرچند این تغییر فقط در ظاهر است و درواقعیت مجموعه کارمندان و شاغلان بخش خصوصی و دولتی در دستگاه‌ها و شرکت‌ها امکان اخذ مرخصی نامحدود تا پایان سال را پیدا کرده‌اند. همچنین خانم‌های شاغل نیز امکان دورکاری دارند.

به‌عنوان مثال در شبکه بانکی طی روز‌های اخیر بخشنامه‌ای غیررسمی منتشر شده مبنی بر اینکه خانم‌های دارای فرزند زیر ۸ سال و دارای بیماری‌های خاص، امکان عدم حضور در پست کاری خود را تحت تاثیر شیوع ویروس کرونا دارند. بخش خصوصی نیز سه نوع تاکتیک شامل دورکاری، شیفت‌بندی و کاهش حجم کاری و ظرفیت تولید را برای جلوگیری از سرایت ویروس کرونا به نیروی انسانی شاغل خود به اجرا درآورده است.

در گروه دوم یعنی صاحبان کسب و کار‌های تجاری که به عرضه کالا و خدمات می‌پردازند؛ تدابیر ویژه‌ای در عمده مراکز تجاری به ویژه مجتمع‌های تجاری چندمنظوره بزرگ شهر اتخاذ شده است. بخشی از تدابیر به شکل اجباری از سوی نهاد‌های ناظر بر این اماکن و بخشی خودخواسته اعمال شده است.

این تدابیر شامل تجهیز ورودی مراکز به تب‌سنج و محلول‌های ضدعفونی‌کننده و جلوگیری عوامل نگهبان از ورود بازدید‌کنندگانی است که دمای بدن آن‌ها بیش از ۳۷ درجه رویت شده است. در این مراکز همچنین ممنوعیت پرو لباس در فروشگاه‌های عرضه پوشاک اعمال شده‌اند. هرچند برخی از فروشگاه‌ها برای حفظ مشتری، اجازه خرید لباس بدون پرو با ارائه فرصت ۷۲ ساعته برای مرجوع کردن یا تعویض لباس را به مشتری ارائه می‌دهند.

برقراری امکان خرید اینترنتی تقریبا در تمامی برند‌های پوشاک ایرانی و خارجی از دیگر تمهیدات مراکز تجاری است. هرچند این امکان پیش از این دوره نیز وجود داشته، اما در حال حاضر همه برند‌ها به این امکان مجهز شده‌اند چراکه رمز بقا و ادامه فعالیت خود در بازار آلوده به این ویروس را فروش اینترنتی می‌دانند.

اتفاق دیگری که تحت تاثیر شیوع ویروس کرونا برای فروشگاه‌های عرضه کالا رخ داده، ویترین خالی بسیاری از آن‌ها و عدم عرضه پوشاک ویژه شب‌عید است. علاوه بر این فروشگاه‌های زنجیره‌ای عرضه خواروبار نیز با کاهش قابل توجه فروش روبه‌رو شده‌اند. تعطیلی مراکز ورزشی بزرگ به ویژه استخر‌ها نیز از اواسط هفته گذشته در بسیاری از مناطق شهر رخ داده است.

گروه سوم که سبک زندگی آن‌ها تحت تاثیر این شرایط به‌طور کامل تغییر کرده محصلان و دانش‌آموزانی هستند که تحت تاثیر شیوع ویروس کرونا تمامی مراکز آموزشی آن‌ها به تعطیلی کامل درآمده‌اند. غالب این مدارس از ابتدای هفته با راه‌اندازی کانال‌ها و گروه‌های مجازی، آموزش از راه دور را جایگزین آموزش حضوری کرده‌اند.

علاوه بر این سه گروه، عموم شهروندان به نوع دیگری جریان زندگی خود را در روز‌های اخیر در پایتخت پیش می‌برند. به‌طوری که تحت تاثیر تغییر سبک زندگی‌ها همه فروشگاه‌های عرضه کالا و خدمات (همچون بنگاه‌های ملکی) خالی از حضور شهروندان شده است. خلوتی پارک‌ها و معابر پیاده، خلوتی خیابان‌ها در غالب روز‌های هفته اخیر نشانه‌ای از شیفت شهروندان به خرید‌های اینترنتی و تلفنی حتی برای گذران امور روزانه است.

بخش زیادی از شهروندان به دلیل ترس ناشی از ابتلا به ویروس کرونا حتی خرید روزمره خود همچون خرید نان‌های سنتی را نیز کاهش داده‌اند و سعی می‌کنند یا خرید نان‌های فانتزی را به‌صورت تلفنی از سوپر مارکت‌های محل یا خرید حجم زیاد نان سنتی برای فریز و داغ کردن مجدد آن‌ها را جایگزین روش‌های گذشته خرید کنند.

بررسی‌ها نشان می‌دهد تعداد زیادی از شهروندان به دلیل لغو سفر‌های نوروزی خود، عملا عجله‌ای برای خروج از خانه و خرید شب عید ندارند. به‌طورکلی آنچه در سال‌های گذشته منجر به ایجاد شلوغی در شهر طی روز‌های پایانی سال می‌شد مدت زمان محدود شهروندان برای انجام خرید‌ها بود.

اما در حال حاضر بخشی از شهروندان با امیدواری نسبت به کاهش سرعت شیوع ویروس کرونا در هفته‌های آینده، عجله‌ای برای خروج از خانه ندارند و به همین دلیل خرید خود را به تعویق می‌اندازند. نکته جالب آنکه، حجم اخبار و اطلاعات منتشر شده درباره فراگیری جهانی این ویروس در تمامی رسانه‌ها و شبکه‌های مجازی به قدری زیاد است که سبب شده ترس ابتلا به این ویروس بیش از سایر بیماری‌ها باشد.

اما علاوه بر این چهار گروه، ترافیک شهری نیز به‌عنوان یکی از مهم‌ترین جریانات زندگی روزمره پایتخت‌نشینان به‌طور محسوسی کاهش پیدا کرده است. به نظر می‌رسد دو علت اصلی کاهش حجم ترافیک در خیابان و بزرگراه‌های شهری «دورکاری و اعمال مرخصی نامحدود تا پایان سال» و «تغییر زمان طرح ترافیک» است.

با تغییر این دو عامل، پیک ترافیک صبحگاهی و عصرگاهی نیز تغییر کرده و به همین دلیل، در ساعات اوج ترافیک سنتی، حجم ترافیک کاهش پیدا کرده و منجر به توزیع حجم ترافیک در طول ساعات شبانه روز شده است. هرچند بررسی‌ها نشان می‌دهد ترافیک در هفته گذشته کاهش پیدا کرده، اما در روز‌های ابتدایی اعلام رسمی ورود ویروس کرونا به ایران، نه‌تن‌ها ترافیک کاهش پیدا نکرد بلکه شاهد افزایش ترافیک در خیابان‌های پایتخت بودیم چراکه میزان استفاده از مترو و سایر وسایل حمل و نقل عمومی کم شد و در عین حال در روز‌های ابتدایی میزان انعطاف کارفرما‌ها برای دورکاری نیرو‌های کار کم بود.

اما در هفته اخیر، شرایط کاری دستگاه‌ها با شرایط شیوع این بیماری، تطبیق پیدا کرد و تحت‌تاثیر آن رفت و آمد و خروج از منزل کاهش پیدا کرد. همین موضوع ۴۶ درصد از سفر‌های درون شهری پایتخت را طی هفته گذشته تقریبا متوقف کرد.

از مجموع این سفرها، ۳/ ۱۶ درصد مربوط به سفر‌های آموزشی، ۵/ ۱۵ درصد مربوط به سفر‌های با هدف انجام خرید و ۳/ ۱۴ درصد برای تفریح و مابقی مربوط به سفر‌های با هدف مراجعه به محل کار و سایر مراجعات بود.

نکته جالب آنکه طی روز‌های شیوع ویروس کرونا، حجم استفاده از مترو نیز به‌شدت با افت مواجه شده است. آمار رسمی شهرداری تهران در این‌خصوص که در اختیار «دنیای‌اقتصاد» قرار داده شده، نشان می‌دهد: در فاصله یکم تا پایان روز یازدهم اسفندماه (۱۱ روز ابتدایی اعلام رسمی شیوع ویروس کرونا) شبکه حمل و نقل عمومی پایتخت با سقوط شدید مسافر همراه شد.

آمار‌ها نشان می‌دهد انصراف از استفاده مترو به‌عنوان مهم‌ترین بخش شبکه حمل و نقل عمومی در پایتخت، این روز‌ها با شدت زیاد متناسب با گذشت زمان از شیوع این بیماری همراه بوده است به‌طوری‌که در روز نخست یعنی یکم اسفند ماه، میزان افت استفاده از مترو نسبت به مدت مشابه معادل ۹ درصد بوده است. روز دوم شیب سقوط استفاده از این مد حمل و نقلی دو‌برابر شده و به ۱۸ درصد می‌رسد.

تا اینکه در روز یازدهم اسفندماه افت حجم مسافر در شبکه مترو به ۵۸ درصد می‌رسد. این در حالی است که در اسفند ۹۷، روزانه به‌طور متوسط یک میلیون و ۸۰۰ هزار نفر از مترو استفاده می‌کردند و هم‌اکنون میزان استفاده از مترو به کمتر از ۸۰۰ هزار نفر در روز رسیده است. این آمار نشان می‌دهد از یکسو بخشی از شهروندان رفت و آمد‌های خود در سطح شهر را به دلیل آنکه شبکه حمل و نقل عمومی به لحاظ احتمال ابتلا به ویروس کرونا بسیار پرخطر است، محدود کرده‌اند و از سوی دیگر بخشی از شهروندان نیز به دلیل قرنطینه‌های خودخواسته، در سطح عبور و مرور نمی‌کنند.

بررسی‌ها حاکی از آن است که در هفته اخیر یک اتفاق جدید در جریان ترافیک شهر تهران ناشی از رابطه مستقیم بین «سطح هشدار وزارت بهداشت و مسوولان دولتی درباره شیوع کرونا با حجم رفت و آمد‌ها در سطح شهر و حضور در بیرون از خانه» رخ داد. اعلام خبر وزیر بهداشت در انتهای هفته درخصوص اوج‌گیری شیوع ویروس کرونا در هفته اخیر سبب شد تا تعداد زیادی از شهروندان برای جلوگیری از ابتلا به این ویروس از خانه خارج نشوند.

همین اقدام می‌تواند یک پیام برای چگونگی عملکرد در هفته پیش‌رو داشته باشد. به این معنی که در صورتی که متناسب با وضعیت سرایت و ابتلا به این ویروس و متناسب با روند نفوذ ویروس کرونا، اطلاع‌رسانی به‌موقع و دقیق انجام شود، می‌تواند حضور غیرضروری شهروندان در شهر را کاهش دهد و به‌تبع آن احتمال ابتلا به این بیماری را نیز کاهش دهد. هر چند در هفته اخیر حجم ترافیک در خیابان‌ها و معابر شهری کاهش پیدا کرد، اما روز گذشته حجم ترافیک نسبت به سه روز ابتدای هفته به‌طور محسوس و به دلایل نامشخص با افزایش مواجه شد.