محک صداقت چهره‌های ایرانی درآینه جامعه
برنامه هارد تاک یا گفت‌و‌گوی سخت که تنوعی از برنامه‌های تلویزیونی در دنیای رسانه است، در ایران قدمت بالایی ندارد. با توجه به این‌که در گذشته برنامه‌هایی به این سبک همیشه با حاشیه و تعطیلی زودهنگام مواجه شده است، این‌‌بار هارد تاک رضا رشیدپور در فضای اینترنت پخش می‌شود.
کد خبر :
۸۰۶۱
بازدید :
۱۳۹۸
برنامه هارد تاک یا گفت‌و‌گوی سخت که تنوعی از برنامه‌های تلویزیونی در دنیای رسانه است، در ایران قدمت بالایی ندارد. با توجه به این‌که در گذشته برنامه‌هایی به این سبک همیشه با حاشیه و تعطیلی زودهنگام مواجه شده است، این‌‌بار هارد تاک رضا رشیدپور در فضای اینترنت پخش می‌شود.
برنامه تلویزیونی «دید درشب» یک برنامه تلویزیونی است که با اجرای رضا رشیدپور چندی است به حاشیه‌سازی پرداخته است. برنامه «دید درشب» با تهیه‌کنندگی و اجرای او، با سبک Hard Talk از طریق پلت‌فرم اشتراک‌گذاری ویدیوی آپارات پخش می‌شود.
سایت آپارات هم‌اکنون رتبه ٦ را در شبکه مجازی اینترنت ایران و رتبه ٥٠٦ را در سایت‌های اینترنتی دنیا داراست. این سایت هم‌اکنون یکی از مهم‌ترین فضاهای اینترنتی ایران محسوب می‌شود که در آن تصاویر و ویدیوهای مختلفی به اشتراک گذاشته می‌شود.
این برنامه پنجشنبه‌شب‌ها ساعت ١٠شب در این سایت پخش می‌شود؛ اما به دلیل فراگیری گسترده اینترنت درشبکه‌های اجتماعی و پیام‌رسان‌ها تا هفته بعد بارها و بارها در ساعات مختلف توسط مخاطبان دیده می‌شود.
حاشیه‌های فردی رضا رشیدپور مجری قدیمی صداوسیما در برنامه‌هایی مانند مثلث که در گذشته بسیار جنجالی بود، در این برنامه هم به خوبی دیده می‌شود. چراکه پایه گفت‌وگو محوری در این برنامه، با چهره‌های جنجالی توانسته از ٢٧ شهریور تاکنون جریان‌ساز شود.
تا سوم دی‌ماه ١٥ برنامه «دید درشب» پخش شده و در شبکه‌های اجتماعی و مجازی هم بسیار سروصدا به پا کرده است.
در ادامه این گزارش، بررسی تحقیقی دانشگاهی که به روش مشاهده و بررسی این برنامه، تلاش کرده تا با مدل فرهنگی هشت‌گانه ادوارد تایلور، این برنامه رابررسی کند.
پیش از بررسی برنامه «دید درشب» با هشت محور مدل فرهنگی ادوارد تایلور، باید ابتدا نگاهی به محورهای این نظریه فکری داشت.
ادوارد تایلور جامعه‌شناس بریتانیایی تعریفش از «فرهنگ» در كتاب تعريف‌ها و مفهوم فرهنگ، به روایت داريوش آشوري این‌گونه است: «كلمات درهم تافته‌‌اي شاملِ دانش، دين، هنر، اخلاقيات، آداب و رسوم و هرگونه توانايي و عادتي كه آدمي همچون هموندی ازجامعه به دست مي‌آورد.
به اين معنا، انسانِ «بي‌فرهنگ» و جامعه‌يِ «بي‌فرهنگ» دركار نيست، زيرا زندگيِ اجتماعي، يعني با هم زيستن، به معنای در فرهنگ زيستن است. زيرا هردو زيستن درشرايط ويژه‌ای انسان است، يعني زيست در فرهنگ يا فضايِ فرهنگي، اگرچه هريك از سرمايه‌های فرهنگ، از نظرِ صورت و معنا يا سادگي و پيچيدگي، درجامعه‌هايِ گوناگون با هم فرقه‌ای اساسي دارند.
در ادامه با همین محورها، برنامه «دید درشب» تحلیل شده است. گفتنی است که نتایج این تحقیق دانشگاهی را با مطبوعاتی و متفاوت می‌خوانید:
وضعیت آماری برنامه دید در شب
برنامه «دید درشب» با اجرای رضا رشیدپور برای هر ویدیو به صورت متوسط از ٤٠ تا ٣٠٠هزار بازدید فقط در سایت آپارات داشته است. با توجه به این‌که نسخه‌های گلچین و کوتاه شده هم بازدیدهای جداگانه‌ای از این برنامه می‌دهد و در سایت‌ها و شبکه‌های پیام‌رسان هم این ویدیوها دست به دست می‌شود. از همین‌رو، تاثیرگذاری این برنامه به‌شدت افزایش یافته است چراکه پیام‌ها و گفت‌وگوهای جذاب و حاشیه‌ساز این برنامه راه خود را پیدا کرده است.
رضا رشیدپور درباره این برنامه گفته است: سال‌هاست که دغدغه‌هایی برای فضای مجازی وجود دارد که به‌خاطر این‌که محتوایی برای آن تولید نمی‌شود، محتوای درجه ٢ و ٣ این فضا را گرفته است. هر تکنولوژی هم که وارد می‌شود، زمان می‌برد تا ما به آن فضا مسلط شویم و از آن استفاده درست داشته باشیم. حال اگر تاکنون هارد شو داشتیم، وقت آن است که هاردتاک داشته باشیم.
در ١٥ قسمت این برنامه چهره‌های متفاوتی مورد مصاحبه قرار گرفته‌اند. به ترتیب و شرح زیر از ٢٧ شهریور٩٤ تا ٣ دی: علی‌کفاشیان(رئیس فدراسیون فوتبال)، امیر تتلو(خواننده زیرزمینی)، پژمان جمشیدی(فوتبالیست)، صادق خرازی(فعال سیاسی)، اکبر عبدی(بازیگر)، شیلا خداداد(بازیگر) سالار عقیلی(خواننده)، عموهای فیتیله‌ای، مصطفی کواکبیان(فعال سیاسی و مدیرمسئول روزنامه مردم‌سالاری)، محمد اصفهانی(خواننده)، الهام چرخنده(بازیگر)، سحر قریشی( بازیگر)، شهرام جزایری (فعال اقتصادی و جنجالی پرونده اختلاس)، حسین پاکدل (هنرمند، بازیگر و مجری سابق صدا و سیما) وجعفر شجونی (فعال سیاسی و عضو جامعه روحانیت مبارز). قسمت‌های حاشیه‌ساز این برنامه در شب حضور سحر قریشی، امیر تتلو و شیلا خداداد بوده است که بیشترین بازدید و لایک را نصیب این برنامه کرده‌اند.
آسمان پر ستاره و هنر و زیباشناسی
دربحث فاکتور هنر و زیباشناسی، این برنامه دکورسازی و محیط کاری‌اش را بسیار ساده و گرم طراحی کرده است. سعی شده است که دکوراسیون این برنامه ساده تدارک دیده شود تا بیننده احساس آرامش داشته باشد. درعین حال طراحان برنامه تلاش کرده‌اند تا تمرکز بیننده را از مصاحبه‌کننده و مصاحبه‌شونده دور نکنند. با توجه به نام برنامه، دکور از رنگ سیاه آسمان در شب و چراغ‌های ستاره‌گونه مانند آسمان استفاده شده است تا آسمانی پرستاره در شب را تداعی کند.
مبلمان و رنگ‌های رنگین‌کمانی این دکور هم نکته جالب توجه است. مجری برنامه هم بیشتر در پوشش شخصی خود از لباس‌های اسپورت و غیررسمی استفاده می‌کند. درکنار دکور، موسیقی با ساز پیانو روحی آرام و جاری در این برنامه است. رنگ‌های متنوع اما هماهنگ که در کل برنامه جاری است تا نشان از زیباشناسی و هنر در این برنامه باشد.
سنجش صداقت در باب ارزش‌ها و طرز فکر
همانطور که اشاره شد این برنامه یک برنامه با رویکرد گفت‌وگو محور است. بنابراین طبیعی است که تمام تلاش برنامه صرف انتقال ارزش‌ها و تفکرهای فردی چهره‌های مصاحبه‌شونده شود. نماد نگاه برنامه‌ساز «دید درشب» را می‌توان در یک جمله شعاری معروف این برنامه فهمید. «همه ما می‌دانیم که مردم خیلی خوب می‌فهمند» آخرین جمله‌ای که رضا رشیدپور در پایان هر برنامه «دید درشب» رو به دوربین می‌گوید.
جمله‌ای که مردم را دعوت می‌کند تا با قضاوت حرف‌های میهمان برنامه، به صداقت میهمان رأی دهند. واکاوی ارزش‌ها و نوع فکری چهره‌ها هدف اصلی این برنامه است و می‌توان گفت که اصلی‌ترین هدف این برنامه همین موضوع باشد.
شفاف‌سازی زوایای نادیده دعوت‌شدگان و دلیل محبوبیت‌ها، جنجال‌ها، حاشیه‌ها، اقدامات و اندیشه‌های فردی و جمعی از موضوع ارزش‌ها و طرز فکر برنامه‌سازان است. دربُعد دیگر می‌توان ارزش‌ها و طرز فکر مخاطبان را هم در این برنامه موثر دید. چراکه این برنامه مخاطبان را به چالش می‌کشد و همراه خود می‌کند.
گذاشتن یک ابزار برای تعیین عصبانیت مخاطبان در فکر‌ها (در خلال برنامه) و گرفتن رأی مردم برای صداقت یکی دیگر از بندهای مهم ارزشی و تفکری برنامه است. درمجموع نگاهی به نتایج نظرسنجی‌های این برنامه هم به خوبی درباره ارزش‌ها و طرزفکر مخاطبان مبین است.
رأی‌دهندگان در هر برنامه ارای خود را می‌دهد و اعتقادشان به صداقت مصاحبه‌شوندگان را اعلام می‌کنند. در ادامه به ترتیب میهمانان درصد رأی مردم به صداقت را به نقل از سایت برنامه «دید درشب» می‌بینید:
1- علی کفاشیان: ۷۴درصد
2- امیر تتلو: ۸۴درصد (تعداد کل آرا: ۲۴۸۰۲)
3- پژمان جمشیدی: ۷۳درصد (تعداد کل آرا: ۱۱۲۳۴)
4- صادق خرازی: ۵۴درصد (تعداد کل آرا: ۱۱۸۲۳)
5- اکبر عبدی: ۶۲درصد (تعداد کل آرا: ۱۲۵۶۴)
6- شیلا خداداد: ۷۸درصد (تعداد کل آرا: ۱۶۸۰۲)
7- علی‌اکبر جوانفکر: پخش نشد
8- سالار عقیلی: ۷۹درصد
9- عمو فیتیله‌ها: ۹۰درصد (تعداد کل آرا: ۲۱۴۷۳)
10- مصطفی کواکبیان: ۷۵درصد
11- محمد اصفهانی: ۹۲درصد (تعداد کل آرا: ۱۴۲۰۶)
12- الهام چرخنده: ۴۲درصد (تعداد کل آرا: ۲۷۳۵۱)
13- سحر قریشی ٩٣درصد
گفتنی است که ٣ میمهان بعدی (شهرام جزایری، حسین پاکدل و جعفر شجونی) هنوز رأی نهایی‌شان اعلام نشده است.
حاشیه‌ها و موضوع قانون و سیاست
این برنامه تلاش کرده تا رویکرد سیاسی و یا تبلیغی نداشته باشد. حداقل در کلام این وعده را می‌دهد که جانبدارانه عمل نخواهد کرد اما در عمل دعوت از افراد سیاسی و پرداختن به حواشی سیاسی و برخی نادیده‌های قانونی نشان می‌دهد بسیار مویرگی به سیاست می‌پردازد.
٣ میهمان سیاسی از میان ١٥ میهمان این برنامه به خوبی نشان می‌دهد که نگاه سیاسی در ورای شعارهای برنامه وجود دارد. در بُعد قوانین، رعایت موازین و خطوط قرمز جمهوری اسلامی ایران ملاک است و بارها در هر برنامه این جمله تکرار می‌شود که تلاش می‌شود تا نهادهای قانونی از این برنامه راضی باشند. به طور غیرمستقیم این برنامه به نوعی تبلیغ غیرمستقیم سیاسی را دارد و از بُعد حواشی به سیاست می‌رسد اما بُعد جذابیت برایش مهم‌تر است تا تبلیغ سیاسیت گروه یا دسته خاص.
دنیای تازه برنامه‌سازی با نگاه فناوری و فرهنگ مادی
پخش تلویزیونی برنامه از وب‌سایت آپارات راه ارتباط بیشتر و دوسویه با مخاطب را تدارک دیده است. تمام قسمت‌های پخش‌شده این برنامه به صورت آنلاین از طریق سایت‌های فراوانی به صورت تصویری قابل دانلود است. حجم کم و دانلود راحت از مزایای برنامه‌های ساخته شده «دید درشب» است.
نگاه فناورانه و به‌روز ساخت این برنامه درشرایط انحصار صداوسیما از نکات جالب توجه است. نگاهی که به نظر می‌رسید، بر انحصار این شبکه پایانی نسبی داده است. حوزه فناوری‌های اینترنتی که توانسته دریچه تازه‌ای از برنامه‌سازی تلویزیونی را ممکن کند. موفقیت این دیدگاه را هم می‌توان به روایت آمارها دریافت.
نگاهی به رتبه اینترنتی سایت آپارات در سایت رتبه‌بندی الکسا نشان می‌دهد که درحوزه فناوری‌ها این برنامه توانسته کمک موثری به این سایت انجام دهد. رتبه این سایت درمیان سایت‌های مطرح ایران، از اواخر مرداد ٩٤ و همزمان با برنامه «دید درشب» روندی صعودی داشته است.
هرچند که شاید نتوان این موضوع را مستقیم به این برنامه نسبت داد، اما همزمانی این دو رویداد قطعا بی‌ارتباط نیست، چراکه از حدود شهریور رتبه این سایت نوسان‌های گذشته خود را به کل فراموش کرده و روندی صعودی یافته است و رتبه‌های برتر در ایران را بازدیدهای بالای خود به دست آورده است.
از بُعد مالی هم اسپانسرها هزینه‌های ساخت این برنامه را تأمین کرده‌اند و تبلیغات هم در این برنامه انجام می‌شود. فرهنگ نگاه نداشتن به دست بخش‌های دولتی و سازمانی معمول در ایران یکی از موضوعات مهم این برنامه است که استقلال نسبی و شجاعت زیر خطوط قرمز را برای این برنامه فراهم کرده است چراکه فرهنگ مادی و وابستگی در آن دیده نمی‌شود.
کم‌توجهی به دانش و تحصیلات
این برنامه با دعوت از افراد مختلف درحوزه‌های مختلف، اهمیت ویژه‌ای برای دانش و تحصیلات میهمانان خود اعلام نکرده است. محور اصلی برنامه چالشی‌بودن چهره‌ها و حاشیه‌ای بودنشان اهمیت داشته است اما گاهی هم افراد با سطح تحصیلات دعوت شده‌اند.
دربخش مخاطبان دانش و تحصیلات خاصی مدنظر نیست اما به نظر می‌رسد با توجه به اینترنتی بودن برنامه بخش خاص‌تری از دانش مدنظر باشد. این برنامه سعی می‌کند تا برنامه‌ها در سطح قابل فهم برای مخاطب عام با تحصیلات مختلف باشد. برنامه قصد انتقال دانش خاصی را هم ندارد و بیشتر در قالب شفاف‌سازی به دانش و تحصیلات می‌پردازد.
ندیدن سازمان‌های اجتماعی
این برنامه در بعد سازمان‌های اجتماعی، نشانی روشن از ارتباط با نهادهای خاص اجتماعی نداده است. شاید به دلیل این‌که تنها ١٥هفته از عمر این برنامه می‌گذرد، هنوز ارتباطی میان این برنامه با نهادهای اجتماعی برقرار نشده است تا همچون برنامه‌ای مانند خندوانه درشبکه نسیم، کارهای تازه‌ای در این بخش صورت بدهد اما باید توجه داشت که مجری برنامه بارها از سازمان‌های اجتماعی درخواست کمک و همراهی کرده است.
بهره‌برداری خاص از رویکرد دین و مذهب
برنامه «دید درشب» در اصل یک برنامه مذهبی نیست، اما براساس موازین و عرف مذهبی کشور عمل می‌کند. مذهب در این برنامه محور قرار نمی‌گیرد اما گاه در خلال بحث و گفتوگوها به میل مخاطب نکاتی ارایه می‌شود. به صورت نمونه در برنامه گفت‌وگو با الهام چرخنده(بازیگر) و برنامه مصاحبه با جعفر شجونی این فاکتور بسیار برجسته‌تر دیده شد.
دربرخی قسمت‌های برنامه همچون مصاحبه با شهرام جزایری هم، مصاحبه‌شونده تلاش می‌کرد تا خود را مقید به فاکتور مذهب نشان دهد. مجری این برنامه هم خیلی با مسائل مذهبی آشنا نشان نمی‌دهد و هیچ آیتمی برای ترویج یا اشاعه مذهب یا پرداخت به آن به صورت ملموس وجود ندارد.
درلیست میهمانان ١٥ قسمت این برنامه هم شخصیتی مذهبی دعوت نشده است و شخصیت‌های سیاسی گاه درخلال بحث تلاش کرده‌اند تا ارجاعات مذهبی را برجسته کنند. درمجموع می‌توان گفت مذهب درحد ایده‌آل یک برنامه مذهبی در این قسمت‌ها دیده نشده است چراکه قصد این برنامه، نشان دادن ابعاد شخصیتی مصاحبه‌شوندگان بوده و به فراخور حال افراد مذهب در این برنامه نقش داشته است و نه براساس یک برنامه‌ریزی رسانه‌ای برای برجسته‌سازی.
زبان
این برنامه از شبکه‌ای درون اینترنتی پخش می‌شود و هدف آن برقراری ارتباط با مخاطب درفضای مجازی است اما به دلیل مصاحبه با چهره‌های ایرانی از زبان فارسی معیار استفاده می‌شود. نوع زبان و کلمات ارایه‌شده بسته به مصاحبه‌شوندگان ادبیات متفاوتی دارد.
از کلمات محاوره‌ای و کف جامعه تا کلمات عربی و خاص در این برنامه دیده می‌شود اما به دلیل فضای ساختارشکن و شفاف این برنامه، کلمات معمول درجامعه بیشتر استفاده می‌شود و زبان فارسی روزانه بیشتر شنیده می‌شود.
حاشیه‌های فرهنگ‌ساز
در تحلیل محتوایی این برنامه با مدل هشت‌گانه ادوارد تیلور می‌توان گفت که این برنامه مولفه‌های یک برنامه فرهنگی را دارد و با توجه به سیر صعودی مخاطبانش توانسته کاری نو و متفاوت را ارایه دهد. این برنامه با وجود دسته‌بندی در برنامه‌های هاردتاک، هدف فرهنگی را در درون مایه خود نشان داده است.
برجسته‌سازی صداقت افراد (در گفتوگوها) یک الگو است. آن هم در زمانه‌ای که ریاکاری و دروغ رواجی عجیب و نگران‌کننده در فرهنگ و جامعه ایرانی یافته است. این برنامه به خوبی با مخاطبان خود ارتباط برقرار کرده و قضاوت عمومی مردم با نگاه نگارنده این تحقیق همسوست و همانطور که مجری برنامه می‌گوید، مخاطبان این برنامه به خوبی صداقت را تشخیص داده‌اند. حاشیه‌های جذاب و ادامه‌دار این برنامه در آینده می‌تواند بیشتر هم باشد، اگر بنا به دلایلی نامعلوم تعطیل نشود.
برنامه تلویزیونی «دید درشب» یک برنامه تلویزیونی است که با اجرای رضا رشیدپور چندی است به حاشیه‌سازی پرداخته است. برنامه «دید درشب» با تهیه‌کنندگی و اجرای او، با سبک Hard Talk از طریق پلت‌فرم اشتراک‌گذاری ویدیوی آپارات پخش می‌شود.
سایت آپارات هم‌اکنون رتبه ٦ را در شبکه مجازی اینترنت ایران و رتبه ٥٠٦ را در سایت‌های اینترنتی دنیا داراست. این سایت هم‌اکنون یکی از مهم‌ترین فضاهای اینترنتی ایران محسوب می‌شود که در آن تصاویر و ویدیوهای مختلفی به اشتراک گذاشته می‌شود.
این برنامه پنجشنبه‌شب‌ها ساعت ١٠شب در این سایت پخش می‌شود؛ اما به دلیل فراگیری گسترده اینترنت درشبکه‌های اجتماعی و پیام‌رسان‌ها تا هفته بعد بارها و بارها در ساعات مختلف توسط مخاطبان دیده می‌شود.
حاشیه‌های فردی رضا رشیدپور مجری قدیمی صداوسیما در برنامه‌هایی مانند مثلث که در گذشته بسیار جنجالی بود، در این برنامه هم به خوبی دیده می‌شود. چراکه پایه گفت‌وگو محوری در این برنامه، با چهره‌های جنجالی توانسته از ٢٧ شهریور تاکنون جریان‌ساز شود.
تا سوم دی‌ماه ١٥ برنامه «دید درشب» پخش شده و در شبکه‌های اجتماعی و مجازی هم بسیار سروصدا به پا کرده است.
در ادامه این گزارش، بررسی تحقیقی دانشگاهی که به روش مشاهده و بررسی این برنامه، تلاش کرده تا با مدل فرهنگی هشت‌گانه ادوارد تایلور، این برنامه رابررسی کند.
پیش از بررسی برنامه «دید درشب» با هشت محور مدل فرهنگی ادوارد تایلور، باید ابتدا نگاهی به محورهای این نظریه فکری داشت.
ادوارد تایلور جامعه‌شناس بریتانیایی تعریفش از «فرهنگ» در كتاب تعريف‌ها و مفهوم فرهنگ، به روایت داريوش آشوري این‌گونه است: «كلمات درهم تافته‌‌اي شاملِ دانش، دين، هنر، اخلاقيات، آداب و رسوم و هرگونه توانايي و عادتي كه آدمي همچون هموندی ازجامعه به دست مي‌آورد.
به اين معنا، انسانِ «بي‌فرهنگ» و جامعه‌يِ «بي‌فرهنگ» دركار نيست، زيرا زندگيِ اجتماعي، يعني با هم زيستن، به معنای در فرهنگ زيستن است. زيرا هردو زيستن درشرايط ويژه‌ای انسان است، يعني زيست در فرهنگ يا فضايِ فرهنگي، اگرچه هريك از سرمايه‌های فرهنگ، از نظرِ صورت و معنا يا سادگي و پيچيدگي، درجامعه‌هايِ گوناگون با هم فرقه‌ای اساسي دارند.
در ادامه با همین محورها، برنامه «دید درشب» تحلیل شده است. گفتنی است که نتایج این تحقیق دانشگاهی را با مطبوعاتی و متفاوت می‌خوانید:
وضعیت آماری برنامه دید در شب
برنامه «دید درشب» با اجرای رضا رشیدپور برای هر ویدیو به صورت متوسط از ٤٠ تا ٣٠٠هزار بازدید فقط در سایت آپارات داشته است. با توجه به این‌که نسخه‌های گلچین و کوتاه شده هم بازدیدهای جداگانه‌ای از این برنامه می‌دهد و در سایت‌ها و شبکه‌های پیام‌رسان هم این ویدیوها دست به دست می‌شود. از همین‌رو، تاثیرگذاری این برنامه به‌شدت افزایش یافته است چراکه پیام‌ها و گفت‌وگوهای جذاب و حاشیه‌ساز این برنامه راه خود را پیدا کرده است.
رضا رشیدپور درباره این برنامه گفته است: سال‌هاست که دغدغه‌هایی برای فضای مجازی وجود دارد که به‌خاطر این‌که محتوایی برای آن تولید نمی‌شود، محتوای درجه ٢ و ٣ این فضا را گرفته است. هر تکنولوژی هم که وارد می‌شود، زمان می‌برد تا ما به آن فضا مسلط شویم و از آن استفاده درست داشته باشیم. حال اگر تاکنون هارد شو داشتیم، وقت آن است که هاردتاک داشته باشیم.
در ١٥ قسمت این برنامه چهره‌های متفاوتی مورد مصاحبه قرار گرفته‌اند. به ترتیب و شرح زیر از ٢٧ شهریور٩٤ تا ٣ دی: علی‌کفاشیان(رئیس فدراسیون فوتبال)، امیر تتلو(خواننده زیرزمینی)، پژمان جمشیدی(فوتبالیست)، صادق خرازی(فعال سیاسی)، اکبر عبدی(بازیگر)، شیلا خداداد(بازیگر) سالار عقیلی(خواننده)، عموهای فیتیله‌ای، مصطفی کواکبیان(فعال سیاسی و مدیرمسئول روزنامه مردم‌سالاری)، محمد اصفهانی(خواننده)، الهام چرخنده(بازیگر)، سحر قریشی( بازیگر)، شهرام جزایری (فعال اقتصادی و جنجالی پرونده اختلاس)، حسین پاکدل (هنرمند، بازیگر و مجری سابق صدا و سیما) وجعفر شجونی (فعال سیاسی و عضو جامعه روحانیت مبارز). قسمت‌های حاشیه‌ساز این برنامه در شب حضور سحر قریشی، امیر تتلو و شیلا خداداد بوده است که بیشترین بازدید و لایک را نصیب این برنامه کرده‌اند.
آسمان پر ستاره و هنر و زیباشناسی
دربحث فاکتور هنر و زیباشناسی، این برنامه دکورسازی و محیط کاری‌اش را بسیار ساده و گرم طراحی کرده است. سعی شده است که دکوراسیون این برنامه ساده تدارک دیده شود تا بیننده احساس آرامش داشته باشد. درعین حال طراحان برنامه تلاش کرده‌اند تا تمرکز بیننده را از مصاحبه‌کننده و مصاحبه‌شونده دور نکنند. با توجه به نام برنامه، دکور از رنگ سیاه آسمان در شب و چراغ‌های ستاره‌گونه مانند آسمان استفاده شده است تا آسمانی پرستاره در شب را تداعی کند.
مبلمان و رنگ‌های رنگین‌کمانی این دکور هم نکته جالب توجه است. مجری برنامه هم بیشتر در پوشش شخصی خود از لباس‌های اسپورت و غیررسمی استفاده می‌کند. درکنار دکور، موسیقی با ساز پیانو روحی آرام و جاری در این برنامه است. رنگ‌های متنوع اما هماهنگ که در کل برنامه جاری است تا نشان از زیباشناسی و هنر در این برنامه باشد.
سنجش صداقت در باب ارزش‌ها و طرز فکر
همانطور که اشاره شد این برنامه یک برنامه با رویکرد گفت‌وگو محور است. بنابراین طبیعی است که تمام تلاش برنامه صرف انتقال ارزش‌ها و تفکرهای فردی چهره‌های مصاحبه‌شونده شود. نماد نگاه برنامه‌ساز «دید درشب» را می‌توان در یک جمله شعاری معروف این برنامه فهمید. «همه ما می‌دانیم که مردم خیلی خوب می‌فهمند» آخرین جمله‌ای که رضا رشیدپور در پایان هر برنامه «دید درشب» رو به دوربین می‌گوید.
جمله‌ای که مردم را دعوت می‌کند تا با قضاوت حرف‌های میهمان برنامه، به صداقت میهمان رأی دهند. واکاوی ارزش‌ها و نوع فکری چهره‌ها هدف اصلی این برنامه است و می‌توان گفت که اصلی‌ترین هدف این برنامه همین موضوع باشد.
شفاف‌سازی زوایای نادیده دعوت‌شدگان و دلیل محبوبیت‌ها، جنجال‌ها، حاشیه‌ها، اقدامات و اندیشه‌های فردی و جمعی از موضوع ارزش‌ها و طرز فکر برنامه‌سازان است. دربُعد دیگر می‌توان ارزش‌ها و طرز فکر مخاطبان را هم در این برنامه موثر دید. چراکه این برنامه مخاطبان را به چالش می‌کشد و همراه خود می‌کند.
گذاشتن یک ابزار برای تعیین عصبانیت مخاطبان در فکر‌ها (در خلال برنامه) و گرفتن رأی مردم برای صداقت یکی دیگر از بندهای مهم ارزشی و تفکری برنامه است. درمجموع نگاهی به نتایج نظرسنجی‌های این برنامه هم به خوبی درباره ارزش‌ها و طرزفکر مخاطبان مبین است.
رأی‌دهندگان در هر برنامه ارای خود را می‌دهد و اعتقادشان به صداقت مصاحبه‌شوندگان را اعلام می‌کنند. در ادامه به ترتیب میهمانان درصد رأی مردم به صداقت را به نقل از سایت برنامه «دید درشب» می‌بینید:
1- علی کفاشیان: ۷۴درصد
2- امیر تتلو: ۸۴درصد (تعداد کل آرا: ۲۴۸۰۲)
3- پژمان جمشیدی: ۷۳درصد (تعداد کل آرا: ۱۱۲۳۴)
4- صادق خرازی: ۵۴درصد (تعداد کل آرا: ۱۱۸۲۳)
5- اکبر عبدی: ۶۲درصد (تعداد کل آرا: ۱۲۵۶۴)
6- شیلا خداداد: ۷۸درصد (تعداد کل آرا: ۱۶۸۰۲)
7- علی‌اکبر جوانفکر: پخش نشد
8- سالار عقیلی: ۷۹درصد
9- عمو فیتیله‌ها: ۹۰درصد (تعداد کل آرا: ۲۱۴۷۳)
10- مصطفی کواکبیان: ۷۵درصد
11- محمد اصفهانی: ۹۲درصد (تعداد کل آرا: ۱۴۲۰۶)
12- الهام چرخنده: ۴۲درصد (تعداد کل آرا: ۲۷۳۵۱)
13- سحر قریشی ٩٣درصد
گفتنی است که ٣ میمهان بعدی (شهرام جزایری، حسین پاکدل و جعفر شجونی) هنوز رأی نهایی‌شان اعلام نشده است.
حاشیه‌ها و موضوع قانون و سیاست
این برنامه تلاش کرده تا رویکرد سیاسی و یا تبلیغی نداشته باشد. حداقل در کلام این وعده را می‌دهد که جانبدارانه عمل نخواهد کرد اما در عمل دعوت از افراد سیاسی و پرداختن به حواشی سیاسی و برخی نادیده‌های قانونی نشان می‌دهد بسیار مویرگی به سیاست می‌پردازد.
٣ میهمان سیاسی از میان ١٥ میهمان این برنامه به خوبی نشان می‌دهد که نگاه سیاسی در ورای شعارهای برنامه وجود دارد. در بُعد قوانین، رعایت موازین و خطوط قرمز جمهوری اسلامی ایران ملاک است و بارها در هر برنامه این جمله تکرار می‌شود که تلاش می‌شود تا نهادهای قانونی از این برنامه راضی باشند. به طور غیرمستقیم این برنامه به نوعی تبلیغ غیرمستقیم سیاسی را دارد و از بُعد حواشی به سیاست می‌رسد اما بُعد جذابیت برایش مهم‌تر است تا تبلیغ سیاسیت گروه یا دسته خاص.
دنیای تازه برنامه‌سازی با نگاه فناوری و فرهنگ مادی
پخش تلویزیونی برنامه از وب‌سایت آپارات راه ارتباط بیشتر و دوسویه با مخاطب را تدارک دیده است. تمام قسمت‌های پخش‌شده این برنامه به صورت آنلاین از طریق سایت‌های فراوانی به صورت تصویری قابل دانلود است. حجم کم و دانلود راحت از مزایای برنامه‌های ساخته شده «دید درشب» است.
نگاه فناورانه و به‌روز ساخت این برنامه درشرایط انحصار صداوسیما از نکات جالب توجه است. نگاهی که به نظر می‌رسید، بر انحصار این شبکه پایانی نسبی داده است. حوزه فناوری‌های اینترنتی که توانسته دریچه تازه‌ای از برنامه‌سازی تلویزیونی را ممکن کند. موفقیت این دیدگاه را هم می‌توان به روایت آمارها دریافت.
نگاهی به رتبه اینترنتی سایت آپارات در سایت رتبه‌بندی الکسا نشان می‌دهد که درحوزه فناوری‌ها این برنامه توانسته کمک موثری به این سایت انجام دهد. رتبه این سایت درمیان سایت‌های مطرح ایران، از اواخر مرداد ٩٤ و همزمان با برنامه «دید درشب» روندی صعودی داشته است.
هرچند که شاید نتوان این موضوع را مستقیم به این برنامه نسبت داد، اما همزمانی این دو رویداد قطعا بی‌ارتباط نیست، چراکه از حدود شهریور رتبه این سایت نوسان‌های گذشته خود را به کل فراموش کرده و روندی صعودی یافته است و رتبه‌های برتر در ایران را بازدیدهای بالای خود به دست آورده است.
از بُعد مالی هم اسپانسرها هزینه‌های ساخت این برنامه را تأمین کرده‌اند و تبلیغات هم در این برنامه انجام می‌شود. فرهنگ نگاه نداشتن به دست بخش‌های دولتی و سازمانی معمول در ایران یکی از موضوعات مهم این برنامه است که استقلال نسبی و شجاعت زیر خطوط قرمز را برای این برنامه فراهم کرده است چراکه فرهنگ مادی و وابستگی در آن دیده نمی‌شود.
کم‌توجهی به دانش و تحصیلات
این برنامه با دعوت از افراد مختلف درحوزه‌های مختلف، اهمیت ویژه‌ای برای دانش و تحصیلات میهمانان خود اعلام نکرده است. محور اصلی برنامه چالشی‌بودن چهره‌ها و حاشیه‌ای بودنشان اهمیت داشته است اما گاهی هم افراد با سطح تحصیلات دعوت شده‌اند.
دربخش مخاطبان دانش و تحصیلات خاصی مدنظر نیست اما به نظر می‌رسد با توجه به اینترنتی بودن برنامه بخش خاص‌تری از دانش مدنظر باشد. این برنامه سعی می‌کند تا برنامه‌ها در سطح قابل فهم برای مخاطب عام با تحصیلات مختلف باشد. برنامه قصد انتقال دانش خاصی را هم ندارد و بیشتر در قالب شفاف‌سازی به دانش و تحصیلات می‌پردازد.
ندیدن سازمان‌های اجتماعی
این برنامه در بعد سازمان‌های اجتماعی، نشانی روشن از ارتباط با نهادهای خاص اجتماعی نداده است. شاید به دلیل این‌که تنها ١٥هفته از عمر این برنامه می‌گذرد، هنوز ارتباطی میان این برنامه با نهادهای اجتماعی برقرار نشده است تا همچون برنامه‌ای مانند خندوانه درشبکه نسیم، کارهای تازه‌ای در این بخش صورت بدهد اما باید توجه داشت که مجری برنامه بارها از سازمان‌های اجتماعی درخواست کمک و همراهی کرده است.
بهره‌برداری خاص از رویکرد دین و مذهب
برنامه «دید درشب» در اصل یک برنامه مذهبی نیست، اما براساس موازین و عرف مذهبی کشور عمل می‌کند. مذهب در این برنامه محور قرار نمی‌گیرد اما گاه در خلال بحث و گفتوگوها به میل مخاطب نکاتی ارایه می‌شود. به صورت نمونه در برنامه گفت‌وگو با الهام چرخنده(بازیگر) و برنامه مصاحبه با جعفر شجونی این فاکتور بسیار برجسته‌تر دیده شد.
دربرخی قسمت‌های برنامه همچون مصاحبه با شهرام جزایری هم، مصاحبه‌شونده تلاش می‌کرد تا خود را مقید به فاکتور مذهب نشان دهد. مجری این برنامه هم خیلی با مسائل مذهبی آشنا نشان نمی‌دهد و هیچ آیتمی برای ترویج یا اشاعه مذهب یا پرداخت به آن به صورت ملموس وجود ندارد.
درلیست میهمانان ١٥ قسمت این برنامه هم شخصیتی مذهبی دعوت نشده است و شخصیت‌های سیاسی گاه درخلال بحث تلاش کرده‌اند تا ارجاعات مذهبی را برجسته کنند. درمجموع می‌توان گفت مذهب درحد ایده‌آل یک برنامه مذهبی در این قسمت‌ها دیده نشده است چراکه قصد این برنامه، نشان دادن ابعاد شخصیتی مصاحبه‌شوندگان بوده و به فراخور حال افراد مذهب در این برنامه نقش داشته است و نه براساس یک برنامه‌ریزی رسانه‌ای برای برجسته‌سازی.
زبان
این برنامه از شبکه‌ای درون اینترنتی پخش می‌شود و هدف آن برقراری ارتباط با مخاطب درفضای مجازی است اما به دلیل مصاحبه با چهره‌های ایرانی از زبان فارسی معیار استفاده می‌شود. نوع زبان و کلمات ارایه‌شده بسته به مصاحبه‌شوندگان ادبیات متفاوتی دارد.
از کلمات محاوره‌ای و کف جامعه تا کلمات عربی و خاص در این برنامه دیده می‌شود اما به دلیل فضای ساختارشکن و شفاف این برنامه، کلمات معمول درجامعه بیشتر استفاده می‌شود و زبان فارسی روزانه بیشتر شنیده می‌شود.
حاشیه‌های فرهنگ‌ساز
در تحلیل محتوایی این برنامه با مدل هشت‌گانه ادوارد تیلور می‌توان گفت که این برنامه مولفه‌های یک برنامه فرهنگی را دارد و با توجه به سیر صعودی مخاطبانش توانسته کاری نو و متفاوت را ارایه دهد. این برنامه با وجود دسته‌بندی در برنامه‌های هاردتاک، هدف فرهنگی را در درون مایه خود نشان داده است.
برجسته‌سازی صداقت افراد (در گفتوگوها) یک الگو است. آن هم در زمانه‌ای که ریاکاری و دروغ رواجی عجیب و نگران‌کننده در فرهنگ و جامعه ایرانی یافته است. این برنامه به خوبی با مخاطبان خود ارتباط برقرار کرده و قضاوت عمومی مردم با نگاه نگارنده این تحقیق همسوست و همانطور که مجری برنامه می‌گوید، مخاطبان این برنامه به خوبی صداقت را تشخیص داده‌اند. حاشیه‌های جذاب و ادامه‌دار این برنامه در آینده می‌تواند بیشتر هم باشد، اگر بنا به دلایلی نامعلوم تعطیل نشود.
۰
