علت زردی روی زبان چیست؟
زرد شدن زبان یکی از نشانه‌های اولیه حالتی است که معمولا زبان سیاه مودار نامیده می‌شود. در این بیماری، پرز‌های زبان بسیار بلندتر از حد معمول می‌شوند و دیگر روی زبان نمی‌خوابند. در این حالت مواد غذایی لابلای پرز‌های زبان قرار می‌گیرند و سبب تغییر رنگ زبان می‌شوند. استعمال سیگار، عدم رعایت بهداشت دهان و دندان، نوشیدن افراطی چای و قهوه، از دست دادن آب بدن و استفاده بیش از اندازه از آنتی بیوتیک از عوامل خطر زبان سیاه مودار محسوب می‌شوند.
تحقیقات نشان می‌دهد زرد شدن زبانی می‌تواند یکی از علایم اولیه عارضه زبان سیاه مودار باشد.
اگر زرد شدن زبان با برفک دهان، خشکی دهان، پوسیدگی دندان ها، زخم‌های دهانی و بیماری‌های لثه همراه باشد، می‌تواند نشانه ویروس HIV باشد.
اگر این عارضه با خونریزی بی دلیل دهان، مشکل در بلع غذا و صحبت کردن، مشکل در حرکت زبان و جویدن غذا و کاهش ناگهانی وزن باشد، می‌تواند از علایم اولیه سرطان محسوب شود.
زرد شدن زبان می‌تواند یکی از نشانه‌های بیماری‌های کیسه صفرا، هپاتیت، مشکلات گلو و بینی، سیروز کبدی، کم خونی داسی شکل و سنگ کیسه صفرا باشد.
زرد شدن زبان در برخی مواقع مانند وقتی از خواب برمی خیزیم، تا اندازه‌ای طبیعی است؛ ولی اگر این اختلال به صورت مداوم تکرار شود و با بوی بد دهان و طعم نامطلوبی همراه باشد مراجعه به پزشک ضروری است.
علت زردی روی زبان چیست؟
برخی عادت‌ها، داروها و وضعیت‌های خاص علت زردی روی زبان هستند. این عوامل را می‌توان بدین نحو دسته‌بندی کرد:
۱. محصولات بهداشتی دهان، حاوی اکسیدکننده‌ها
بعضی محصولات بهداشتی دهان، مانند دهانشویهها و خمیردندان‌ها، حاوی موادی هستند که باعث خشکی دهان، آسیب به سلول‌های سطحی زبان یا تغییر رنگ آنها می‌شوند. پراکسیدها، اکالیپتوس، تیمول، مِنتول، الکل و… از این مواد هستند.
۲. رعایت نکردن بهداشت دهان
مسواک‌زدن و شستن مرتب دهان مانع رشد باکتری‌ها در دهان می‌شود و، درنتیجه، احتمال ایجاد زردی روی زبان کاهش می‌یابد.
۳. مصرف دخانیات
مصرف دخانیات باعث تغییر رنگ یا ازبین‌رفتن سلول‌های دهان و زبان می‌شود. همچنین، مصرف تنباکو سلول‌های روی زبان را متورم می‌کند و احتمال گیرافتادن ذرات غذا بین آنها افزایش می‌یابد. این ذرات غذا به‌تدریج فاسد می‌شوند و روی زبان را زرد می‌کنند.
۴. زبان سیاه
بیشتر افراد به‌دلیل ظاهر بدی که این عارضه ایجاد می‌کند به سراغ درمانش می‌روند، اما این عارضه باعث بوی بد دهان، حالت تهوع و سوزش دهان نیز می‌شود.
۵. غذاهای چسبناک یا حاوی رنگ‌های خوراکی
غذاهایی که ذرات ریز یا چسبناک دارند روی زبان می‌مانند و پس از فاسدشدن باعث زردی زبان می‌شوند. همچنین خوراکی‌های حاوی رنگ‌های طبیعی و مصنوعی می‌توانند باعث زردی دندان و زبان شوند.
۶. برخی داروها و مواد مخدر
تعدادی از داروها ممکن است موادی داشته باشند که باعث تغییر رنگ زبان شوند. این داروها عبارت‌اند از:
- داروهای دیابت؛
- رقیق کننده های خون؛
- لانسوپرازول؛
- کلرهگزیدین که در برخی از دهانشویهها یافت می‌شود؛
- نمک آهن؛
- آنتی بیوتیک ها؛
- مینوسیکلین؛
- بیسموت؛
- داروهای سرطان و پرتو درمانی؛
- داروهای ضد روان پریشی.
همچنین برخی مواد مخدر، مانند کوکائین، هم باعث زردی زبان می‌شوند.
۷. برفک دهان
رشد بیش‌ازحد باکتری و قارچ در دهان باعث برفک دهان می‌شود. این برفک درنهایت به زردی زبان می‌انجامد.
۸. زبان جغرافیایی
این عارضه غیرسرطانی، که علت آن شناخته‌شده نیست، معمولا در کودکان ۴ تا ۵ ساله ظاهر می‌شود. در این عارضه، روی زبان لکه‌هایی قرمز ایجاد می‌شود که اطرافش یک حاشیه زردرنگ وجود دارد. این لکه‌ها در نقاطی که سلول‌های زبان مرده‌اند ایجاد می‌شوند و با سوزش و درد همراه‌اند.
۹. یرقان
بیلی روبین، ماده‌ای که براثر مرگ گلبول‌های قرمز بر جا می‌ماند، در افرادی که به یرقان مبتلا هستند، در بافت‌های بدن نفوذ می‌کند و باعث زردی چشم، پوست یا زبان می‌شود. برخلاف سایر عوامل، زردی به‌سرعت به درمان نیاز دارد وگرنه باعث ازکارافتادن کبد خواهد شد.
۱۰. اگزما و ضعف سیستم ایمنی
ضعیف‌شدن سیستم ایمنی بدن اگر به اگزما بینجامد، به باکتری‌های بی‌ضرر موجود در دهان امکان رشد بیشتری می‌دهد. نتیجه این رشد زردشدن زبان است. مطالعه‌ای در سال ۲۰۱۷ نشان داد که از هر ۳۵ نفری که به زردی زبان دچار بودند، ۳۲ نفر اگزمای شدید داشتند.
۱۱. عفونت معده
عفونت های معده، که باعث تورم در دیواره معده می‌شوند، ممکن است عامل زردی زبان باشند. مطالعات نشان داده‌اند که این زردی با تورم جداره معده و فعالیت هلیکوباکتر پیلوری مرتبط است.
چه کسانی بیشتر به زردی روی زبان مبتلا می‌شوند
گرچه این عارضه برای هرکس و در هر سنی می‌تواند رخ دهد اما برخی از افراد و گروه‌ها بیشتر در معرض ابتلا به آن هستند. ازجمله افرادی که:
- بهداشت دهان ضعیفی دارند؛
- دخانیات مصرف می‌کنند؛
- چای سیاه یا کافئین زیاد مصرف می‌کنند؛
- الکل مصرف می‌کنند؛
- دچار کم آبی بدن هستند؛
- سرطان دارند؛
- بیماری های عصبی یا مرتبط با دستگاه ایمنی دارند.
نشانه‌ها
نشانه‌های زردی زبان شامل موارد زیر است:
- بوی بد دهان؛
- لکه‌های سفید روی غشای مخاطی دهان؛
- مزه بد دهان؛
- گلودرد؛
- احساس سوزش در دهان؛
- برجستگی‌های کوچک یا بلند روی زبان؛
- رفلاکس معده؛
- خشکی دهان؛
- تب؛
- زبری و سفتی زبان؛
- درد زبان.
پیشگیری و درمان
بهداشت دهان و دندان عامل بسیار مهمی در پیشگیری از زردی زبان است. اغلب مواردی که در ادامه گفته می‌شود هم راه پیشگیری هستند و هم راه درمان:
- درست مسواک زدن و افزایش دفعات آن؛
- شست‌وشوی دهان پس از وعده غذایی، با استفاده از دهان‌شویه‌های ضدباکتری؛
- تمیز و پاک‌کردن زبان با یک مسواک نرم؛
- استفاده از دهان‌شویه‌های حاوی فلوراید؛
- شست‌وشوی دهان به‌مدت یک دقیقه با ترکیب آب‌اکسیژنه (یک واحد هیدروژن، پنج واحد آب) و سپس شستن آن با آب؛
- ضدعفونی‌کردن دهان با جوش شیرین و سپس شست‌وشوی آن؛
- ترک دخانیات؛
- درمان بیماری‌های سینوسی؛
- درمان بیماری‌های مرتبط با فک؛
- تغییر وضعیت خواب، تشک یا بالش؛
- استفاده از مرطوب‌کننده‌های دهان، برای جلوگیری از خشک‌شدن بیش‌ازحد زبان؛
- کاهش مصرف شیرینی‌های چسبناک و شکر؛
- افزایش مصرف فیبر (غذاهای فیبردار)؛
- کاهش مصرف غذاهای پرنشاسته؛
- کاهش مصرف نوشیدنی‌های حاوی کافئین یا الکل؛
- نوشیدن آب کافی؛
- پرهیز از غذاهای خیلی داغ یا اسیدی؛
- درمان سریع بیماری های عفونی؛
- پرهیز از مصرف انواع مواد مخدر؛
- مصرف لبنیات پروبیوتیک.
در مواردی که زردی زبان با درد و ناراحتی همراه باشد، پزشک داروهایی را جهت بهبود درد یا ضدعفونی‌کردن دهان تجویز می‌کند. بااین‌حال، پزشکان صرفا در وضعیتی دارو تجویز می‌کنند که نشانه‌های شدیدی مشاهده کنند. داروهایی که ممکن است برای زردی زبان تجویز شوند شامل این موارد هستند:
- استروئید موضعی یا محلول‌های شست‌وشوی دهان که حاوی اسید سالیسیک باشند؛
- ویتامین A؛
- آنتی هیستامین؛
- داروهای ضدقارچ موضعی برای برفک دهان؛
- داروهای بی‌حسی موضعی؛
- کرم‌های موضعی با ۳۰ درصد اوره؛
- آنتی‌بیوتیک‌ها برای درمان عفونت‌های اساسی؛
- داروهای کاهنده درد.
چه زمانی باید به دکتر مراجعه کنید؟
اگر زردی زبان با زردی چشم یا پوست، حالت تهوع، استفراغ، سرگیجه، اسهال خونی و شکم‌درد همراه شد، حتما به پزشک مراجعه کنید.
همچنین اگر نگران تغییر رنگ زبان یا شاهد سایر تغییرات ظاهری در دهان هستید، می‌توانید با پزشک مشورت کنید.
در مواردی که زردی زبان با روش‌های متداول گفته‌شده برطرف نشود یا حتی علائم آن بدتر شود یا روی زبان خود زبری شدید حس می‌کنید و زبان‌تان مانند فرش شده است، باید برای درمان آن اقدام کنید.
موارد پیچیده مرتبط با زردی زبان
تنها مسائلی که درمورد زردی زبان نگران‌کننده هستند به بیماری‌هایی ربط دارند که زردی نشانه‌هایی از آنها باشد. این موارد عبارت‌اند از:
- زخم کبدی، نارسایی و سرطان؛
- التهاب دستگاه گوارش، آسیب و تورم در دهان؛
- تورم در قسمت تحتانی بدن؛
- التهاب طحال؛
- فلج مغزی و ناشنوایی عوارضی جدی در نوزادان هستند.
