علت آستیگماتیسم چشم چیست؟

فرادید | وقتی اشیای دور را به صورت تار، پر چین و چروک و درهم می‌بینید، نه‌تن‌ها اعصابتان به هم می‌ریزد، بلکه گاهی دچار سردرد، خستگی و ریزش اشک هم می‌شوید. با این علائم در صورت مراجعه به چشم‌پزشک مشخص می‌شود مبتلا به نوعی ناهمخوانی بینایی شبیه به نزدیک‌بینی یعنی آستیگماتیسم هستید. البته افراد زیادی به همراه نزدیک بینی دچار درجاتی از آستیگماتیسم یا حالت بیضی بودن قرنیه هستند.

در واقع، آستیگماتیسم وقتی ایجاد می‌شود که قرنیه به جای حالت کروی، فرم بیضی شکلی پیدا کند. در نتیجه تصاویر به دلیل انکسار نامساوی در قسمت‌های مختلف قرنیه کاملا روی شبکیه متمرکز نمی‌شود و تصاویر دور و حتی نزدیک تار دیده می‌شود. در واقع افرادی که دچار درجات بالایی از آستیگماتیسم هستند علاوه بر اشیای دور، اشیای نزدیک را نیز تار می‌بینند. البته دکتر سیدحسام هاشمیان، فلوشیپ قرنیه معتقد است تشخیص سریع این عارضه بینایی بسیار مهم است، چراکه آستیگماتیسم، معمولا با عوارض آزاردهنده‌ای مانند سردرد، خستگی، ریزش اشک و تاری دید همراه است. اگرچه همیشه این نشانه‌ها ثابت نمی‌کند که آستیگماتیسم در فرد بروز کرده است، اما می‌طلبد شخص مشکوک به این عارضه برای معاینات تکمیلی به چشم پزشک مراجعه کند.

وقتی اشیای دور را به صورت تار، پر چین و چروک و درهم می‌بینید، نه‌تن‌ها اعصابتان به هم می‌ریزد، بلکه گاهی دچار سردرد، خستگی و ریزش اشک هم می‌شوید. با این علائم در صورت مراجعه به چشم‌پزشک مشخص می‌شود مبتلا به نوعی ناهمخوانی بینایی شبیه به نزدیک‌بینی یعنی آستیگماتیسم هستید. البته افراد زیادی به همراه نزدیک بینی دچار درجاتی از آستیگماتیسم یا حالت بیضی بودن قرنیه هستند.

جالب است بدانید علت آستیگماتیسم ناشناخته است، معمولا از بدو تولد وجود دارد و اغلب همراه با نزدیک بینی و دوربینی است. البته طبق تحقیقات مشخص شده است بیشتر افراد مبتلا به آستیگماتیسم، این مشکل را به ارث برده اند.

با این حال، دکتر هاشمیان در گفت: وگو با جام جم می‌گوید: گرچه در اغلب موارد، آستیگماتیسم، ریشه ارثی دارد، اما فشار پلک روی قرنیه می‌تواند به آستیگماتیسم مختصری منجر شود.

در واقع، فشار بیش از حد پلک‌ها و عضلات چشمی بر قرنیه و همچنین کار کردن زیاد با برخی وسایل مثل رایانه و حتی نوشتن نیز موجبات بروز این ناهنجاری بینایی را فراهم می‌آورد. علاوه بر آن، ضربات و صدمات وارده بر قرنیه نیز می‌تواند به آستیگماتیسم منجر شود.

این جراح قرنیه اظهار می‌کند: آستیگماتیسم اصلاح نشده، بخصوص در یک چشم می‌تواند به بروز تنبلی چشم نیز منجر شود، اما آستیگماتیسم با مطالعه در نور کم یا تماشای تلویزیون از فاصله نزدیک بهتر یا بدتر نمی‌شود.

آستیگماتیسم، می‌تواند در نتیجه وارد شدن آسیب به چشم بیمار یا جراحی رخ دهد. در واقع به گفته متخصصان چشم، علاوه بر وراثت، جراحت و عمل جراحی چشم، قوز قرنیه نیز می‌تواند از عوامل بروز آستیگماتیسم باشد. یعنی اگر فردی دچار آسیب چشمی شود یا تحت عمل جراحی چشم قرار گیرد، ممکن است بعد دچار آستیگماتیسم شود.

دکتر هاشمیان درباره تاثیر بیماری قوز قرنیه بر آستیگماتیسم توضیح می‌دهد: ممکن است همراه با بیماری قوز قرنیه، دوبینی و آستیگماتیسم هم به وجود آید.

در قوز قرنیه، قرنیه نازک‌تر می‌شود و حالت مخروطی شکل پیدا می‌کند. البته مشکل بینایی مبتلایان با استفاده از عینک برطرف نمی‌شود و استفاده از لنز‌های تماسی برای درمان اولیه قوز قرنیه ضروری است، اما باید در نظر گرفت در آینده این بیماران نیاز به عمل جراحی پیوند قرنیه خواهند داشت.

علت آستیگمات چشم چیست؟

دلیل دقیق آستیگمات بودن چشم مشخص نیست. حتی بعضی از افراد به‌طور مادرزادی با این عارضه به دنیا می‌آیند و به عبارت دیگر، چنین مشکلی رواج زیادی دارد. گاهی‌اوقات، بعد از جراحی، بیماری یا صدمه دیدن چشم هم امکان وقوع آستیگمات چشم هست.

شاید شنیده باشید که می‌گویند مطالعه در نور کم یا تماشای تلویزیون از فاصلۀ خیلی نزدیک، موجب وقوع آستیگماتیسم می‌شود، اما تمام این‌ها توهم و افسانه‌ای بیش نیست.

علائم ابتلا به آستیگمات چیست؟

تاری دید اصلی‌ترین نشانۀ آستیگمات است. این تاری به خستگی و فشار آمدن به چشم ربطی ندارد و نشانۀ اصلی و عمدۀ دچار شدن به آستیگماتیسم است. پس اگر به‌خوبی اشیا و مناظر را نمی‌بینید و همه‌چیز در تاری مبهمی فرو رفته است، باید حتما به پزشک مراجعه کنید. علاوه بر تاری، دوبینی هم از نشانه‌های دچار شدن به آستیگمات چشم است. کسانی که شمارۀ چشم‌شان زیاد بالا نیست، متوجه تاری و دوبینی نمی‌شوند، اما اگر شمارۀ چشم‌تان بالا برود، احتمالا همه‌چیز را مغشوش می‌بینید.

نکتۀ بسیار مهمی که دربارۀ آستیگمات چشم باید در نظر داشت این است که کودکان مبتلا به این مشکل نمی‌دانند که دیدشان مخدوش شده است. آن‌ها همه‌چیز را تار می‌بینند و فکر می‌کنند که ایرادی ندارد و باید هم همین‌طور باشد. کودکان درک درستی از این مشکل ندارند. به همین دلیل است که باید مدام تحت نظر پزشکان باشند. آن‌ها را به معاینۀ چشم ببرید تا در صورت وجود مشکلاتی نظیر آستیگمات، درمان را شروع کنند.

از نشانه‌های آستیگمات چشم می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• تار دیدن نوشته‌های ریز و دشواری در خواندن؛
• دوبینی؛
• دشواری و ناتوانی در دیدن دور و نزدیک، بدون جمع کردن چشم‌ها.

کودکان مبتلا به مشکلات چشمی از جمله آستیگمات هم علائمی مشابه نشانه‌های زیر را دارند:

• دشواری در خواندن نوشته‌های ریز و دیدن درستِ خطوط؛
• خستگی چشم‌ها، سردرد و فشار آمدن به چشم‌ها.

درصورتی‌که اشیا و مناظر را از هر فاصله‌ای به‌خوبی نمی‌بینید، باید حتما به پزشک مراجعه کنید.

آستیگمات چشم، چطور تشخیص داده می‌شود؟

تشخیص آستیگمات با مراجعه به پزشک مقدور می‌شود. پزشکان با معاینه‌های مخصوصی درمی‌یابند که چشم‌تان مشکل دوربینی، نزدیک‌بینی یا آستیگماتیسم دارد. آستیگمات چشم به‌کُندی و تدریجی اتفاق می‌افتد. به همین خاطر اگر در دیدتان، تغییراتی احساس می‌کنید باید به‌سرعت به چشم‌پزشک مراجعه کنید.

آزمایش بینایی‌سنجی

در این روش، فرد از فاصلۀ تقریبا شِش‌متری، حروفی را باید بخواند و تشخیص بدهد. این حروف برای سنجش میزان بینایی روی یک تابلو قرار گرفته‌اند. اگر چشم سالم باشد، خواندن حروف تابلو از این فاصله مقدور خواهد بود و اصطلاحا چشم فرد بیست‌بیستم یا سالم خوانده می‌شود. اما اگر توانایی دید یک فرد بیست‌هشتادم باشد، برای دیدن تابلویی که افراد سالم در فاصله تقریبا ۲۴ متری، آن را به‌خوبی می‌بینند باید جلوتر برود و در فاصلۀ شِش‌متری، تابلو را بدون مشکل می‌بیند.

استفاده از دستگاه تعیین شماره

چشم‌پزشکان دستگاه بزرگی دارند که به آن «فوروپتر» (phoropter) می‌گویند. این دستگاه مقابلِ صورت هر فرد قرار می‌گیرد. پزشک با تعویض عدسی‌های مختلف در آن، از شما می‌خواهد بگویید با کدام عدسی، دید بهتری دارید. در واقع، به‌کمک این دستگاه، شمارۀ چشم افراد تعیین می‌شود. گاهی اوقات هم چشم‌پزشکان با وسیله‌ای دسته‌دار به نام رِتینسکوپ یا «شبکیه‌بین»، داخل چشم فرد را نگاه می‌کنند.

سپس پزشک به‌کمک دستگاه فوروپتر، عدسی‌های مختلف را برای چشم‌تان امتحان می‌کند. آنگاه گزینه‌ای برای‌تان تجویز می‌کند که به شما دیدی کامل می‌دهد. این کار برای هر دو چشم انجام می‌شود. نهایتا شمارۀ چشم فرد مشخص می‌شود تا بتواند با لنز طبی یا عینک، مشکل دید خود را رفع کند.

روش کراتومتری

به‌کمک دستگاه «کراتومتر» هم امکان سنجش وضعیت بینایی وجود دارد. با این دستگاه، میزان خمیدگی در مرکز قرنیه اندازه‌گیری می‌شود. سپس بررسی‌ها برای اینکه انحنای چشم چگونه است، به‌طور کامل انجام می‌شود. این بررسی‌ها به پزشک نشان می‌دهد که شکل قرنیۀ بیمار چگونه و تمرکزش در دید چطور است. برای تجویز لنز طبی مناسب یا معاینه چشم‌ها بعد از جراحی هم از کراتومتر استفاده می‌شود.

عارضه‌نگاری (توپوگرافی) قرنیه

این فنّاوری تازه بهترین گزارش از وضعیت قرنیۀ فرد را در اختیار پزشک قرار می‌دهد. برای معاینۀ چشم با آن، چشم‌پزشک از فرد می‌خواهد که به چیزی مشخص نگاه کند. در این حین، فنّاوری پیشرفتۀ دستگاه «عارضه‌نگاری» دقیق‌ترین و جزئی‌ترین اطلاعات را دربارۀ شکل قرنیه به ثبت می‌رساند و اطلاعات متعددی دربارۀ وضعیت چشم دریافت می‌کند.

بعد از این مرحله، رایانه با استفاده از داده‌هایی که در دست دارد، نقشه‌ای رنگی از قرنیه چشم می‌کشد. پزشک با ملاحظۀ آن نقشه، برای جراحی کردن آب مروارید یا آستیگمات چشم تصمیم گیری‌ می‌کند. از این وسیله در تجویز عدسی برای لنز و عینک هم استفاده می‌شود. ضمن اینکه در تشخیص مشکلاتی نظیر قوز قرنیه (آستیگماتیسم شدید) هم از آن بهره می‌برند.

درمان آستیگمات چگونه است؟

تقریبا همۀ کسانی که به آستیگمات چشم دچار هستند، با عینک یا لنز‌های طبی، دید کامل را دوباره به دست می‌آورند. اما اگر شمارۀ چشم‌تان بسیار پایین باشد و هیچ مشکل چشمیِ دیگری هم نداشته باشید، احتمال دارد که چشم‌پزشک نیازی به استفاده از این ابزار‌ها نبیند.

همیشه ماجرا فقط تاری دید ساده ناشی از آستیگمات نیست. گاهی اوقات بعضی از افراد به مشکلات غیرعادی چشمی دچار هستند. مثلا قرنیه یعنی بخش جلویی چشم‌شان مشکل دارد. یکی از این موارد غیرعادی، قوز قرنیه است که در آن کُرۀ چشم به حالت مخروطی درمی‌آید. چنین مشکلاتی زیاد رایج نیست.

برای درمان آستیگمات عادی چشم، دو سطح از درمان وجود دارد:

• عدسی طبی اصلاح‌کنندۀ دید: در این درمان، چشم‌پزشک لنز طبی یا عینک تجویز می‌کند. به این عدسی‌ها، عدسی هلالی گفته می‌شود. عدسی‌های هلالی می‌توانند نور را به یک سمت خاص، بیشتر از جهت‌های دیگر معطوف کنند. اگر مشکل آستیگمات چشم‌تان جدی‌تر از موارد عادی باشد، پزشکان به‌سراغ تجویز لنز سخت نفوذپذیر به گاز هم می‌روند. این چشم‌پزشکان هستند که تشخیص گزینۀ بهتر برای چشم‌تان را بر عهده دارند.
• عمل انعکاسی: این روش درمانْ نوعی جراحی با لیزر است. در این عمل، شکل قرنیه تغییر می‌کند. این نوع از جراحی انواع مختلفی دارد. به همین خاطر باید با پزشک دربارۀ بهترین گزینۀ جراحی مشورت کنید. برای انجام عمل چشم، نباید زخم قرنیه یا مشکلات شبکیه داشته باشید.