سفر در تاریخ؛ رضاشاه کاری کرد که انگلیسی‌ها با ایران سازش کنند؛ انگلیسی‌ها دنبال جداسازی بحرین از ایران هستند

سفرنامه کازما، سفرنامه خاطرات آکی ئوکازما، نخستین وزیرمختار ژاپن در ایران است. ایران خاطرات از سال ۱۳۰۸ تا ۱۳۱۱ ادامه دارد. کتاب فوق با ترمه دکتر هاشم رجب‌زاده، از سوی انجمن آثار و مفاخر فرهنگی در سال ۱۳۸۰ به چاپ رسیده است.

سالگرد تاجگذاری

بار دومی که دیدار شاه ایران برایم دست داد در مناسبت جشن نوروز ایرانی بود به احتمال سلام نوروز ۱۳۰۹ و دیگر بار (سوم) در سالگرد تاجگذاری شاه من هم در این فرصت باریافتم رضاشاه در این ملاقات به من گفت: «من روح و اندیشه ژاپن را عمیقاً ارج می‌نهم تصور نمی‌کنم که تمدن مادی باختر زمین امروز به آن گرانسنگی‌ای باشد که غربی‌ها به آن می. نازند بیشتر ملت‌های مشرق زمین بدبخت مانده و در سلطۀ نظم جهانی ساختۀ امریکا و انگلیس و فرانسه و دیگرانند. فکر نمی‌کنم که سبب آن (تمدن و پیشرفت) عظمتِ غرب باشد.

یگانه علت تصادفی این وضع توجه خاطر غربی‌ها به علوم است غربیان تا همین تازگی‌ها در کار رخنه و دخالت در ایران بودند اگر تمدن مادی مایه برتری است در ایران هم خیابان‌های ساخته شده و چراغ برق، شبکه تلگراف و تلفن و حمل و نقل هوایی دارد. به من گفته‌اند که به اروپا بروم و به غربی‌ها رهنمود بدهم تا چند سال دیگر کاری  خواهم کرد که اروپاییان به این کشور بیایند تا پیشرفت‌های آن را ببینند. در سخن رضاشاه، به رغم صدای نرم و نازک وی این امید و دلیری پیدا بود که مصمم است که هدف والای اعتلای ایران را تحقق بخشد؛ و لحنش گویای این اعتقاد راسخ بود که آسیایی‌ها نباید تمدن غرب را چشم بسته بستایند.

روش سیاسی رضاشاه

توفیق چشمگیر رضاشاه در کار قشون و طرح شگرف او در سال‌های گذشته (برای عروج از سربازی ساده به پادشاهی را همگان خوب می‌دانند؛ و نیاز به شرح آن در این دفتر نمی‌بیند. کوتاه آنکه پس از برنشستن رضاشاه راهزنان قلع و قمع شدند، قشونی به طرز نوین و نیرومند سازمان داده شد حق قضاوت کنسول‌ها از میان برداشته شد، کار عدلیه سامان گرفت و وضع اداره امور عمومی و مالیه مملکت بهبود یافت. رضاشاه مهندسان و کارشناسانی در امر راه آهن و صنایع ماهیگیری از ژاپن دعوت کرد؛ و در قضیه منچوری با ژاپن همدلی نشان داد.

 این پادشاه برای ژاپن پیشرفته احساس تحسین و احترام می‌کند و به راه‌ها و تدابیر گوناگون می‌کوشد تا از آن هرچه بیشتر بیاموزد. رضاشاه در جای پادشاهی، خودکامه مناسب حال کشور شاهنشاهی ایران است و روش سیاسی متینی دارد. پیداست که سیاستش برپایه صلح است؛ اما بیانش دلیرانه و والا همچون فنر پولادین است شمشیرش در برابر دولت‌های قوی از چرخش نمی‌ایستد (موضع محکمی در برابر آنها دارد). چند سال پیش امتیاز خط تلگراف و نشر اسکناس از انگلیس‌ها بازگرفته شد. سال پیش مسأله الغای امتیاز شرکت نفت انگلیسی در ایران به جامعه ملل کشید. بنش وزیر خارجه چکواسلواکی میان ایران و انگلیس میانجی شد و انگلیس ناگزیر دید که چندی روی سازش نشان بدهد.

قضیه تازه در سیاست خارجی ایران مسأله، بحرین جزیره واقع در خلیج فارس و نزدیک عربستان است. اینجا معدن نفت و مروارید و قطعه خاکی زرخیز و سرشار از منابع طبیعی است. انگلیس‌ها شیخ این جزیره را دست نشانده و آلت مطامع و مقاصد خود ساختند. انگلیس به منابع غنی این جزیره چشم دارد، اما رضاشاه در برابر او ایستاده است و می‌گوید که اینجا به ایران تعلق دارد.

 او جلوی امپراتوری فخیمه بریتانیا درآمد و پرواز هواپیما‌های انگلیسی را از فراز ایران منع کرد. امپراتوری بریتانیا در برابر این اقدام شاه پولادین نتوانست کاری بکند تا این تاریخ هواپیما‌های انگلیسی میان لندن و بغداد کلکته و بوشهر پرواز مرتب داشتند. اما اکنون نمی‌توانند در فضای ایران پرواز کنند و باید از مسیر کناره شبه جزیره عربستان بگذرند و به جزیره بحرین برسند. با اینکه امروزه در هر وزارتخانه دولت ایران مستشاران یا مهندسان با معلمان اروپایی و آمریکایی هستند کسی از انگلیس‌ها استخدام نمی‌شود.

منبع: انتخاب