تصاویر؛ چین غول‌آساترین نیروگاه جهان را کلید زد؛ تولید برق ۳برابر بزرگترین سد فعلی جهان
مهندسان چینی در ارتفاع ۳۰۰۰ متری و در یکی از زلزله‌خیزترین مناطق جهان، در حال ساخت بزرگترین نیروگاه برق‌آبی جهان با سرمایه ۱۵۴ میلیارددلاری هستند.
بزرگترین پروژه برق‌آبی جهان رسماً در تبت کلید خورد؛ لحظه‌ای سرنوشت‌ساز در تاریخ زیرساخت‌های انرژی جهان. این ابرپروژه ۱۵۴ میلیارددلاری جاه‌طلبانه‌ترین تلاش چین در عرصه برق‌آبی به شمار می‌رود؛ طرحی که حتی از سد عظیم «سه‌دره» نیز در مقیاس و پیچیدگی پیشی می‌گیرد. قرار است رود «یالونگ تسانگپو» که از قلب فلات تبت می‌گذرد، میزبان پنج نیروگاه به‌هم‌پیوسته‌ای باشد که در حجمی بی‌سابقه، برق پاک تولید می‌کنند.
چین ساخت بزرگترین و بلندپروازانه‌ترین پروژه برق‌آبی جهان را بر روی رودخانه یارلونگ تسانگپو در تبت آغاز کرد، طرحی غول‌پیکر که با هدف تولید حجم بی‌سابقه‌ای از انرژی پاک کلید خورده، اما همزمان نگرانی‌های عمیقی را در ابعاد گوناگون برانگیخته است. این پروژه علاوه‌بر تهدید اکوسیستم‌های شکننده هیمالیا، نابودی تنوع زیستی و جابجایی اجباری جوامع محلی، به دلیل کنترل جریان حیاتی آب برای کشورهای پایین‌دست یعنی هند و بنگلادش، به یک بحران ژئوپلیتیکی و رقابت زیرساختی در منطقه دامن می‌زند.
این ابرپروژه که نمادی از توانمندی فنی و جاه‌طلبی چین در عرصه انرژی‌های تجدیدپذیر محسوب می‌شود، اکنون در آزمون دشواری برای ایجاد توازن میان توسعه پایدار و تبدیل شدن به یک اهرم فشار منطقه‌ای قرار دارد.
مشخصات فنی و چالش‌های مهندسی مجموعه برق‌آبی تبت
این پروژه‌ی کم‌نظیر که در شهر نیینگ‌چی، نقطه‌ای راهبردی در دامنه‌های جنوب‌شرقی هیمالیا در حال اجراست، از پنج نیروگاه برق‌آبی آبشاری تشکیل می‌شود که در ارتفاعات مختلف در امتداد رود یالونگ تسانگپو جای گرفته‌اند. طراحی مهندسی آن به راه‌پله‌ای غول‌آسا شباهت دارد که در دل کوه تراشیده شده و باتکیه‌بر اختلاف ارتفاعِ حساب‌شده، حداکثر انرژی ممکن را استخراج می‌کند. هدف تولید سالانه برق، ۳۰۰ میلیارد کیلووات‌ساعت است؛ یعنی سه برابر ظرفیت سد سه‌دره در چین.
رود یالونگ تسانگپو میزبان پنج نیروگاه آبشاری خواهد بود
سرمایه‌گذاری ۱٫۲ تریلیون یوانی کل پروژه، عزم چین را برای توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر در مقیاسی بی‌سابقه نشان می‌دهد. چالش‌های پیش روی ساخت این سدها عبارت‌اند از: کار در ارتفاعات بسیار بالا (بیش از ۳۰۰۰ متر)، خطر بالای فعالیت‌های لرزه‌ای (زلزله) و شرایط آب‌وهوایی خشن و طاقت‌فرسا که مختص محیط‌های کوهستانی است.
مؤلفه پروژه
مشخصات
تأثیر/ توضیحات
|
تعداد نیروگاه‌ها |
۵ ایستگاه آبشاری |
بیشینه‌سازی تولید انرژی |
|
تولید سالانه |
۳۰۰ میلیارد کیلووات‌ساعت |
سه برابر ظرفیت سد سه‌دره |
|
کل سرمایه‌گذاری |
۱۵۴ میلیارد دلار |
بزرگترین پروژه زیرساختی |
|
ارتفاع محل ساخت |
بیش از ۳ هزار متر |
شرایط ساخت بسیار دشوار |
جزئیات کلیدی پروژه
مهندسان باید با سازندهای پیچیده زمین‌شناسی دست‌وپنجه نرم کنند و درعین‌حال یکپارچگی و استحکام سازه‌ها را در برابر بلایای طبیعی رایج در این منطقه زلزله‌خیز تضمین نمایند.
تولید برق آبی در دل کوه‌های هیمالیا:چین ساخت بزرگترین پروژه جهان را در فلات تبت آغاز کرد
نگرانی‌های زیست‌محیطی و پیامدهای اکولوژیکی در حوضه آبریز هیمالیا
رودخانه یارلونگ تسانگپو میزبان اکوسیستم‌های منحصربه‌فردی است که گونه‌های بومی (اندمیک) و جوامع جنگلی کهن‌سال، خود را با چرخه‌های آبی خاص آن وفق داده‌اند. فعالیت‌های عمرانی این پروژه، تعادل ظریف و شکننده اکوسیستم را تهدید می‌کند و می‌تواند به تخریب بازگشت‌ناپذیر زیستگاه‌ها و نابودی تنوع زیستی منجر شود. جمعیت ماهیان مهاجر نیز با چالش‌های جدی روبرو خواهند شد، زیرا سازه‌های سد، مسیرهای طبیعی تخم‌ریزی و الگوهای کوچ فصلی آن‌ها را مسدود می‌کند.
سدسازی، زیستگاه گونه‌های بومی و جنگل‌های کهن هیمالیا را تهدید می‌کند
از طرف دیگر هزاران نفر از ساکنان محلی ناچار می‌شوند سرزمین‌های اجدادی خود را ترک کنند، جریانی که پیش‌ازاین هم در زمان اجرای بسیاری از پروژه‌های زیرساختی چین با جابه‌جایی‌های گسترده جمعیت مشاهده کرده‌ایم. اما برخلاف موارد پیشین، این جوامع در محیط‌های دورافتاده و مرتفع زندگی می‌کنند که گزینه‌های بسیار محدودی برای اسکان مجدد پیش روی آن‌ها قرار دارد.
ضمن اینکه پروژه‌های عظیم زیرساختی معمولاً با جنگل‌زدایی گسترده همراه‌اند، زیرا برای ایجاد مسیرهای دسترسی و ساخت تأسیسات، مساحت‌های وسیعی از جنگل‌ها باید پاک‌سازی شود.
تغییر در جریان رودخانه می‌تواند بر سامانه‌های کشاورزی پایین‌دست اثر بگذارد، به‌ویژه در مناطقی که به سیلاب‌های فصلی قابل‌پیش‌بینی وابسته‌اند. جوامع کشاورزی سنتی طی نسل‌ها الگوهای کشت خود را با چرخه‌های طبیعی آب هماهنگ کرده‌اند و هر تغییر ناگهانی می‌تواند برای امنیت غذایی فاجعه‌بار باشد.
به‌علاوه کیفیت آب نیز در معرض خطر است؛ چه از طریق آلودگی ناشی از ساخت‌وساز، چه به‌خاطر تغییر در الگوی انتقال رسوب. در چنین پروژه‌های عظیم مهندسی آب، جلوگیری از آلودگی منابع آبی به موضوعی حیاتی تبدیل می‌شود. سیستم‌های نظارت زیست‌محیطی این پروژه باید به این چالش‌های اساسی رسیدگی کنند:
حفاظت از زیستگاه گونه‌های در خطر انقراض، حفظ اکوسیستم‌های جنگلی، رعایت استانداردهای کیفیت آب، کاهش پیامدهای منفی بر کشاورزی پایین‌دست و اسکان مجدد جوامع محلی همراه با جبران خسارت کافی.
تنش‌های ژئوپلیتیکی و چالش‌های دیپلماتیک منطقه‌ای بر سر منابع آبی
رودخانه یارلونگ تسانگپو پس از عبور از چین، با ورود به هند و بنگلادش به رود «براهماپوترا» تغییر نام می‌دهد؛ رودی که میلیون‌ها انسان برای کشاورزی و بقای روزمره خود به آب آن وابسته‌اند. هرگونه دست‌کاری در الگوهای جریان آب در بالادست، می‌تواند تأثیرات عمیقی بر جوامع ساکن در پایین‌دست بگذارد و زمینه را برای بروز اختلافات بین‌المللی بر سر حق‌آبه و نحوه مدیریت منابع آبی فراهم کند.
در واکنش به این اقدام، هند نیز سرعت اجرای پروژه‌های برق‌آبی خود را در ایالت آروناچال پرادش بالا برده؛ منطقه‌ای مورد مناقشه که چین ادعای مالکیت آن را به‌عنوان بخشی از تبت دارد. این رقابت زیرساختی، بازتابی از رقابت‌های استراتژیک گسترده‌تر میان قدرت‌های آسیایی است که هر یک به دنبال تأمین منابع انرژی و افزایش نفوذ منطقه‌ای خود هستند.
تغییر جریان آب می‌تواند مناقشات بین‌المللی بر سر حقابه را شعله‌ور کند
ازآنجاکه تأثیرات زیست‌محیطی جایگزین‌هایی مانند نفت و گاز طبیعی، نگران‌کننده‌ترند، پروژه‌های برق‌آبی، باوجود همه‌ی چالش‌های اکولوژیکی خاص خود، گزینه‌ای جذاب‌تر به نظر می‌رسند.
مقامات چینی بر همکاری و منافع مشترک تأکید دارند و تلاش می‌کنند پروژه را نه به‌عنوان ابزاری سیاسی، بلکه به‌عنوان گامی برای تقویت امنیت انرژی منطقه‌ای معرفی کنند. اما منتقدان می‌گویند کنترل بر رودخانه‌های بزرگ به چین اهرم دیپلماتیک قدرتمندی می‌دهد و می‌تواند موازنه قدرت در منطقه را تغییر دهد. احتمال دست‌کاری جریان آب در دوره‌های تنش سیاسی، این نگرانی را ایجاد می‌کند که چین در زمان تنش‌های سیاسی، آب را به ابزاری برای فشار دیپلماتیک تبدیل کند.
پیامدهای بلندمدت برای توسعه انرژی تجدیدپذیر جهانی و ثبات منطقه‌ای
موفقیت این نیروگاه برق‌آبی آبشاری می‌تواند الهام‌بخش طرح‌های مشابهی در سراسر جهان باشد، به‌ویژه در مناطقی که پتانسیل برق‌آبی بالایی دارند؛ اما با کمبود تخصص فنی یا منابع مالی مواجه‌اند.
چین پروژه را گامی برای امنیت انرژی معرفی می‌کند؛ منتقدان آن را اهرم فشار دیپلماتیک می‌دانند
برنامه‌های چین برای صادرات برق نفوذ انرژی این کشور را از مرزهای ملی فراتر می‌برد و وابستگی‌های اقتصادی جدیدی ایجاد می‌کند که مکمل روابط تجاری فعلی است. کشورهای منطقه شاید از دسترسی بیشتر به برق بهره‌مند شوند، اما با اتکا به زیرساخت‌های تحت کنترل چین، استقلال انرژی خود را به خطر خواهند انداخت؛ جریانی که الگوهای رایج چین را در استراتژی توسعه زیرساختی «ابتکار کمربند و جاده» تداعی می‌کند.
البته این پروژه در بستر چالش‌های بزرگ‌تری معنا می‌یابد. درحالی‌که شهرهای بزرگ آسیا ازجمله تهران با بحران آلودگی هوا دست‌وپنجه نرم می‌کنند، طرح‌هایی ازاین‌دست می‌توانند به تأمین انرژی پاک و کاهش اتکا به سوخت‌های فسیلی کمک کنند.
بااین‌حال، آلوده‌ترین شهرهای جهان نیازمند راه‌حل‌های جامعی هستند که فراتر از تولید صرف انرژی پاک است. در چنین شرایطی مراکز آموزشی نقشی حیاتی در افزایش آگاهی زیست‌محیطی دارند؛ آموختن رفتارهای درست برای حفاظت از محیط‌زیست از همان دوران مدرسه، زمینه‌ساز پرورش نسل آینده‌ای خواهد بود که به نگهداری از طبیعت اهمیت می‌دهند.
در همین حال، موضوع «جنگل‌کاری دوباره و اهمیت آن» بیش‌ازپیش مطرح می‌شود، چرا که پروژه‌های عظیم به برنامه‌های دقیق بازسازی زیست‌محیطی نیاز دارند.
درنهایت، موفقیت یا شکست این پروژه به توانایی چین در ایجاد توازن میان اهداف تولید انرژی، حفاظت از محیط‌زیست، رفاه جوامع محلی و ثبات دیپلماتیک منطقه‌ای بستگی دارد. نظارت‌های آینده نشان خواهد داد که آیا این سرمایه‌گذاری عظیم واقعاً به توسعه پایدار منجر می‌شود یا صرفاً بحران‌های زیست‌محیطی و سیاسی موجود در منطقه حساس هیمالیا را تشدید خواهد کرد.
منبع: خبرآنلاین
