برای کارآفرینی در کشاورزی، از کجا شروع کنیم؟

کارآفرینی را می‌توان خلق ارزش در فضایی دانست که به نیازهای موجود در یک حوزه پاسخ داده نشده یا اگر هم پاسخ داده شده، بد پاسخ داده شده باشد. البته در این میان، ایجاد ارتباط میان حوزه‌هایی که در ظاهر به هم ارتباطی ندارند نیز، جزو فضاهای جذاب و چشم‌گیر کارآفرینی می‌تواند باشد.

بنابراین آشنایی با حوزه‌هایی که می‌خواهیم به آن‌ها ورود کنیم، نیاز است بنابراین کسی که می‌خواهد در حوزه کشاورزی ورود کند از دو طریق می‌تواند با این حوزه آشنایی پیدا کند:

روش اول، فعالیت در یک مزرعه و آشنایی با چرخه تولید کشاورزی است و روش دوم می‌تواند انجام مطالعات زمینه‌ای برای کشف گزاره‌های این حوزه باشد.

مطالعه و خواندن یادداشت‌های پیرامون حوزه زنجیره ارزش کشاورزی و بررسی عناصر تشکیل‌دهنده‌ی این زنجیره از نان شب هم واجب‌تر است، کشاورزی یکی از عجیب‌ترین حوزه‌های تولیدی است که ارزش‌افزوده‌ی آن پس از تولید شروع می‌شود.

در واقع نمی‌توان از کشت و برداشت محصول صحبت کرد ولی از چرخه‌ی پس از تولید اطلاعی نداشت، نمی‌توان با انواع نهاده‌های کشاورزی چون بذر و کود و سم آشنا شد اما اطلاعی در مورد اقتصاد دایره‌ای ندانست. (برای اطلاع در مورد چیستی اقتصاد دایره‌ای به کافه‌ کشاورز رجوع کنید.)

برای مثال اگر مطلع شده‌اید که کشت آلوئه‌ورا در زمین‌های کم‌آب امکان‌پذیر است و برداشت محصول خوبی عاید کشاورز می‌شود باید بدانید که چگونه آلوئه‌ورا را می‌توان فرآوری کرد؟ آیا بازار نوشیدنی آن در داخل کشور طرفدار دارد یا بازار محصولات بهداشتی‌اش؟

ارائه خدمت

لب مطلب این است که بدون تحقیق و ورود به ابعاد مختلف کشاورزی، راهی ندارید اگر هم به نظرتان بخش پس از تولید مانند لجستیک و فروش محصول شانس بیشتری برای ورودتان دارد بهتر است بدانید که تنها مزیت رقابتی، تکیه بر فناوری‌های نوین است که آن هم به صورت ارائه خدمت می‌توان از آن بهره‌مند شد.

کشاورزی سنتی به معنای قدیمی آن که در اختیار افراد کشاورز کم‌سواد بوده در حال انقراض است، افراد باسواد و متخصص جایگزین شدند و هر کدام با نگرش جدید و کسب اطلاعات، به فکر در اختیار گرفتن زنجیره ارزش کارشان هستند.

در حوزه‌ی راه‌اندازی بازار آنلاین در داخل کشور برای فروشندگان نیز تقریبا فضا اشباع شده است و تقریبا افراد خیلی خوب توانسته‌اند با بازاریابی آنلاین کنار بیایند و خود در این مسیر قدم بردارند.

شاید کلام آخر این باشد که تنها راه، تولید و در اختیار داشتن زنجیر‌ه‌ی ارزش است که باید به آن پرداخت ولی چند روزنه‌ی کم نور نیز وجود دارد که افراد می‌توانند با اشراف کامل به آن در این مسیر قدم بردارند:

صادرات

 کسب‌وکارهای کوچک زیادی وجود دارند که می‌توان از ظرفیت آن‌ها برای صادرات قدم برداشت، شاید راه‌اندازی مجموعه‌ای که به عنوان مشاور در این مسیر کشاورزان را همراهی کند و یا با برند اختصاصی، خود به صادرات بپردازد هنوز فضا برای کار داشته باشد.

کشاورزان و بهره‌برداران زیادی، محصولات با کیفیت تولید می‌کنند که اگر بصورت درست، فرآوری و بسته‌بندی شوند ارزش افزوده‌ی بیشتری به همراه خواهند داشت و  امکان صادرات آن‌ها نیز افزایش پیدا می‌کند.

بنابراین افراد سرمایه‌گذار می‌توانند در زمینه‌ی صنایع تبدیلی ورود کنند و با ایجاد کارگاه‌های فرآوری، بسته‌بندی و حتی ذخیره‌سازی در سود ارزش‌افزوده تولیدات کشاورزی سهیم شوند.

کشاورزی قراردادی

کشاورزی قراردادی، قراردادی است که کشاورز  با سرمایه‌گذاران بویژه صاحبان صنایع و کارخانه‌ها برای خرید محصولش، منعقد می‌کند تا محصول کشت‌شده طبق برنامه به تولید و بفروش برسد، در این شیوه، کشاورز فقط تولید می‌کند و دیگر دغدغه فروش را ندارد.

در واقع، کشاورزی قراردادی راهکار دیگری برای توسعه کشاورزی و مشارکت افراد سرمایه‌دار در این بخش است، استفاده از زمین و تجربه‌ی کشاورز و ارائه نهاده‌ها، ابزار و ماشین‌آلات و حتی فناوری‌های جدید، معامله سه سر بُرد برای کشاورز، سرمایه‌گذار و جامعه هست.

این نوع قرارداد بر اساس محصول، میزان تأمین منابع و چگونگی تعامل مابین خریدار و کشاورز دسته‌بندی‌ می‌شود، در ادامه پنج مدل با توجه به معیارهای اشاره‌شده مرور می‌شود:

غیررسمی: قراردادی رسمی بین کشاورز و خریدار منعقد نمی‌شود و عمل به قرارداد از نظر قانونی الزام‌آور نیست.

واسطه‌ای: مدل خریدار به صورت مستقیم با کشاورز قرارداد منعقد نمی‌کند بلکه با افراد یا مجموعه‌هایی قرارداد می‌بندد که با کشاورزان در تعامل هستند.

متمرکز: این مدل، شکل مرسوم است. در این مدل، یک خریدار با صدها کشاورز قرارداد منعقد کرده و طبق قرارداد، طرفین ملزم به اجرای تعهداتی هستند؛ به عنوان مثال در بعضی از قراردادها، تأمین نهاده‌ها (بذر، نهال، کود و سم) به عهده خریدار است.

وضعیت هسته‌ای: این مدل شباهت های زیادی با مدل متمرکز دارد، تفاوت آن در این است که خریدار، زمین‌هایی برای کشت محصول دارد که کاربرد این اراضی برای آموزش فرآیند کشاورزی به کشاورزان تحت قرارداد و تضمین نهاده‌های تولید است.

چندطرفه: در مدل چندطرفه به جز خریدار و کشاورز، نهادهای دولتی یا خصوصی دیگری نیز با تعهدات و منافعی مختلف حضور دارند. در این مدل، شرکای مختلف، آورده‌ای بصورت نهاده یا خدمت در قرارداد دارند و به میزان آورده، از سود محصول نهایی سهم مشخصی می‌برد.

البته، در این مدل، قراردادها به دو صورت «قرارداد تولید» و «قرارداد خرید» نیز تقسیم می‌شوند. استفاده یا عدم استفاده از هر کدام به عوامل مختلفی بستگی دارد در واقع، عواملی مانند میزان پیچیدگی و سختی تولید محصول، شرایط بازار، لزوم فرآوری محصول و حتی سیاست‌های حاکمیتی در استفاده از این دو مدل تاثیرگذار است.

جمع‌آوری داده

 پلتفرم‌های کمی هستند که بتوانند در حوزه کشاورزی، داده‌های صحیح و درست را جمع‌آوری کنند، اغلب این پلتفرم‌ها دولتی هستند و نیاز به راستی‌آزمایی دارند.

برای مثال، تولید یک برنامه کاربردی که در زمینه‌ی جمع‌آوری داده در حوزه‌ی آفات و بیماری‌های گیاهان و امور دام فعالیت کند می‌تواند منبع خوبی برای تجزیه و تحلیل داده‌ها در جهت توزیع کود یا سم خاصی باشد.

داده‌ها می‌توانند حکومت کنند و اطلاعات خوبی را درباره‌ی رفتار کشاورزان، مسائل محصولات و حتی ترجیحات مصرف‌کنندگان برای تولید و عرضه نهاده‌ها، نوع بسته‌بندی و عرضه محصولات ارائه دهند.

برای نمونه، با برنامه پلنتیکس، پرورش‌دهندگان می‌توانند از برگ یا ریشه گیاه عکس بگیرند و تشخیص فوری دریافت کنند، این برنامه کاربردی رایگان است و با استفاده از الگوریتمی، تصویر ارسالی کشاورز را به مجموعه داده گسترده خود می‌فرستد و به طور دقیق مشکل را شناسایی می‌کند.

پلنتیکس که یک استارت‌آپ هوش مصنوعی مستقر در برلین است آسیب‌های آفات، بیماری‌های گیاهی و کمبود مواد مغذی موثر بر محصولات را تشخیص و اقدامات درمانی مربوطه را ارائه می‌دهد.

کاربران در این برنامه می‌توانند در جامعه آنلاین شرکت کنند، جایی که دانشمندان، کشاورزان و کارشناسان گیاهی کنار هم برای بحث در مورد سلامت گیاهان گرد هم آمده‌اند.

دسترسی کشاورزان به آب‌و‌هوای محلی؛ دسترسی به توصیه‌های کشاورزی برای طول فصل از دیگر امکانات این برنامه مبتنی بر اندروید است.

لزوم تیم‌سازی

برای شروع کارآفرینی در حوزه‌ی کشاورزی، تیم خودتان را بسازید از کارشناس کشاورزی گرفته تا تحلیل‌گر بازار، همه به کارتان می‌آید، اطلاعات‌تان را به اشتراک بگذارید و با هم رشد کنید.

این حوزه بسیار جذاب است و ارزش‌آفرینی که می‌کند در ابعاد مختلف اقتصادی، اجتماعی و محیط زیستی یک جامعه، دیدنی است.

 ایجاد یک تیم با سطوح بالایی از تنوع، پایه و اساس یک تیم قوی و پویا است جمع کردن افرادی با تخصص و مهارت‌های مختلف که دارای مهارت انجام رفتار تیمی و به اشتراک‌گذاری دانش و دانسته‌های خود با اعضای مختلف تیم را دارند از اهمیت بسیار برخوردار است.

دگرگونی‌های کشاورزی اغلب بیش از حد بر حجم به جای ارزش و بر بهره‌وری محصولات ردیفی تمرکز می‌کنند تا فرصت‌هایی برای محصولات با ارزش بالا.

در برخی موارد، محصولات با ارزش بالا یا دام فرصت مناسبی برای کشاورزان نخواهد بود و ترویج تشدید محصولات ردیفی منطقی‌تر است. حتی در این صورت، تمرکز باید سودآوری برای کشاورز، از جمله توجه به پایداری، کیفیت، ذخیره‌سازی و پردازش باشد.

موفقیت هر تحول کشاورزی به این بستگی دارد که چگونه می‌توان به میلیون‌ها خرده مالک و شرکت‌های کوچک و متوسط کمک کرد تا شیوه‌های کشاورزی را تا حد امکان سریع و مؤثر تغییر دهند.

عوامل تغییر افرادی هستند که کشاورزان به آن‌ها اعتماد دارند و به طور منظم با آن‌ها تعامل دارند. برای مثال، افزایش بهره‌وری در بخش لبنیات ممکن است از طریق دسترسی کشاورزان به فناوری‌های بهداشتی بهتر  و یا حیوانات و نژادهای گاو بهتر حاصل شوند.

بنابراین در تیم‌سازی‌ها، حضور افرادی که کشاورزان به آن‌ها اعتماد دارند از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است و می‌تواند طول انجام فرایند را به طور ویژه‌ای بکاهد.

در انتهای سخن، برای داشتن ذهنی فعال و پُرایده، بهتر است محتواهای تخصصی کشاورزی جدید را مطالعه کنید برای این فعالیت، وب‌سایت‌هایی چون کافه کشاورز، اطلاعات خوبی در زمینه انواع استارتاپ‌های کشاورزی و رویکردهای جدید کشاورزی در دنیا را در اختیارتان قرار خواهند داد.