خطر در قلمرو بزرگان نفتی
حاکمیت بدون قید و شرط تولیدکنندگان نفت خاورمیانه بر بازار آسیا با ورود رقبای جدید، با ریسک‌های فراوانی مواجه شده است. آمریکا رقیبی است که در سال‌های اخیر در پی برخی تحولات جهانی و داخلی بازار نفت، به بازار آسیا وارد شده است.
کد خبر :
۵۱۱۷۸
بازدید :
۹۸۵
حاکمیت بدون قید و شرط تولیدکنندگان نفت خاورمیانه بر بازار آسیا با ورود رقبای جدید، با ریسک‌های فراوانی مواجه شده است. آمریکا رقیبی است که در سال‌های اخیر در پی برخی تحولات جهانی و داخلی بازار نفت، به بازار آسیا وارد شده است. تولیدکنندگان نفت خام آمریکا در حالی از ماه‌های گذشته با استفاده از افزایش اختلاف قیمت با نفت شاخص برنت فرصت ورود به بازار آسیا را از دست نداده‌اند که عربستان سعودی در حال انجام اقداماتی است که می‌تواند افزایش عرضه نفت خام آمریکا در بازار آسیا را تسهیل کند.
روز گذشته بلومبرگ به نقل از منابع آگاه گزارش داد شرکت آرامکوی عربستان از طریق یکی از شرکت‌های وابسته به خود در هیوستون آمریکا، از خریداران احتمالی در آسیا سوال کرده است که آیا آنها علاقه‌مند به دریافت نفت خام آمریکا هستند یا خیر.
هرچند این اقدام به این علت که قیمت نفت وست تگزاس اینترمدیت آمریکا برای اولین بار طی بیش از یک سال گذشته به بالاتر از رقم شاخص نفتی خاورمیانه رسید، فعلا متوقف شده است؛ اما احتمال پیگیری آن در آینده وجود دارد. به گزارش بلومبرگ، احتمالا این افزایش قیمت نفت خام آمریکا در برابر شاخص نفتی دبی عامل از بین رفتن توجیه اقتصادی ارسال نفت از سواحل آمریکا به آسیا توسط عربستان بوده است.
اما اقدام اخیر عربستان در شرایطی رخ داده است که تولیدکنندگان عضو اوپک که به شکل سنتی تامین‌کننده نفت خام آسیا هستند، در پی پایبندی به توافق کاهش تولید عملا نمی‌توانند سهم خود را از بازار آسیا افزایش دهند. با انتشار این خبر که «آرامکو امکان ارسال نفت خام آمریکا به بازار آسیا در ماه فوریه را بررسی کرده است» این سوال ایجاد شده است که واکنش اوپک به این اقدام عربستان چه خواهد بود؟
عربستان به‌عنوان بزرگ‌ترین تولیدکننده نفت خام عضو اوپک، در حالی به‌عنوان رهبر و شکل‌دهنده توافق کاهش تولید اوپک شناخته می‌شود که حالا در تلاش است برای نفت خام آمریکا در بازار آسیا بازاریابی کند.
عربستان به‌عنوان بزرگ‌ترین تولیدکننده نفت خام عضو اوپک، در حالی به‌عنوان رهبر و شکل‌دهنده توافق کاهش تولید اوپک شناخته می‌شود که حالا در تلاش است برای نفت خام آمریکا در بازار آسیا بازاریابی کند.
این اقدام به همان اندازه که می‌تواند به معنای پذیرش حضور آمریکا در بازار آسیا از سوی عربستان باشد، می‌تواند به این معنا باشد که عربستان قصد دارد از فرصت حضور آمریکا در بزرگ‌ترین بازار مصرف‌کننده نفت خام نهایت بهره را ببرد. نفت نسبتا ارزان آمریکا طی ماه‌های گذشته به‌شکل فزاینده‌ای راه خود را به‌سوی بازارهای بزرگ مصرف نظیر چین، هند و کره جنوبی باز کرده و در حال کاهش سهم تولیدکنندگان سنتی نظیر عربستان از بازار آسیا است.
به این ترتیب به‌نظر می‌رسد تحرکات اخیر عربستان احتمالا استراتژی جدید این کشور در مواجهه با افزایش تولید آمریکا و بهره‌گیری از شرایط است. تلاش عربستان برای حفظ سهم بازار خود در بازار آسیا از طریق فروش نفت آمریکا در شرایطی چالش‌های تازه‌ای را پیش روی فروشندگان سنتی نفت خام به پالایشگاه‌های آسیایی قرار می‌دهد که پیش از این نیز جاری شدن سیل تولیدات آمریکا به بازار آسیا، باعث ایجاد برخی نارضایتی‌ها میان مشتری‌های آسیایی و تلاش برای تغییر در سیستم فروش از سوی تولیدکنندگان سنتی نفت خام شده بود. بر اساس تازهترین گزارش از اداره اطلاعات انرژی آمریکا که چهارشنبه گذشته منتشر شد، صادرات نفت خام آمریکا در هفته گذشته به بیش از ۲ میلیون بشکه در روز رسیده است که نزدیک به رکورد ماه اکتبر، یعنی ۱/ ۲ میلیون بشکه در روز بود. تولید نفت خام در آمریکا نیز با عبور از ۱۰ میلیون بشکه در روز، هفته گذشته روی ۲۷/ ۱۰ میلیون بشکه در روز ایستادگی کرد تا از میزان تولید روزانه نفت خام در عربستان سبقت بگیرد و به سطح تولید روسیه نزدیک شود.
توفان آمریکایی صادرات نفت خام
تابستان امسال زمانی بود که محموله‌های نفت خام آمریکا از فاصله‌ای هزاران کیلومتری، بیش از هر زمان دیگری وارد بازار آسیا شد. هرچند تولیدکنندگان نفت خام آمریکا از دسامبر ۲۰۱۵ پس از حدود ۴۰ سال برای صادرات اجازه قانونی کسب کردند؛ اما اجرای موفق توافق کاهش تولید اوپک و وقوع توفان هاروی بود که آتش صادرات نفت خام این کشور را تندتر کرد.با پایبندی بی‌سابقه کشورهای عضو و غیرعضو اوپک به طرح کاهش تولید، از مازاد عرضه نفت خام در دنیا کاسته و فاصله قیمتی نفت خام برنت و نفت خام آمریکا بیش از پیش با گسترش همراه شد. در پی این اتفاق، قیمت نفت کشورهای عضو اوپک که به شکل سنتی تامین‌کننده نفت خام آسیا هستند و برای تعیین قیمت از شاخص برنت تاثیر می‌پذیرند نیز، با رشد همراه شد.
این تحول جاری شدن سیل تولیدات آمریکا به بازار تشنه به نفت آسیا را در پی داشت، زیرا قیمت نفت خام آمریکا برای مصرف‌کنندگان ارزان‌تر و به صرفه‌تر بود. بر اساس گزارش اداره اطلاعات انرژی آمریکا، تولیدکنندگان نفت خام در ایالات متحده آمریکا در ماه دسامبر ۲۰۱۷ روزانه ۲۱/ ۱ میلیون بشکه نفت خام صادر کرده‌اند که دو برابر همین بازه زمانی در سال قبل از آن است. بر اساس این گزارش، صادرات نفت خام آمریکا در سه ماه پایانی سال گذشته میلادی نیز به‌طور میانگین ۵/ ۱ میلیون بشکه در روز بوده است که سه برابر بیش از میزان صادرات همین مدت زمان در سال ۲۰۱۶ ارزیابی می‌شود.
روند رو به رشد صادرات نفت خام آمریکا و ثبت رکوردهای جدید، در کنار بیشتر شدن فاصله قیمتی نفت خام آمریکا و برنت در پی اجرای توافق کاهش تولید، به توفان هاروی نیز بازمی‌گردد. پس از وقوع این توفان، فعالیت بسیاری از پالایشگاه‌های آمریکایی در خلیج مکزیک که قلب پالایشگاهی آمریکا است، متوقف شد. این اتفاق افت تقاضای داخلی را به همراه داشت و با افزایش عرضه نفت خام آمریکا، قیمت این نفت شاخص با کاهش همراه شد. در پی تمام این اتفاقات، نفت خام آمریکا به جای روانه شدن به سمت پالایشگاه‌های آمریکایی، مسیر پالایشگاه‌های آسیایی را در پیش گرفت.
در زمان وقوع توفان، فاصله قیمتی نفت دبلیو‌تی‌ای با شاخص برنت به ۳۰/ ۶ دلار بر بشکه نیز رسید. رقمی که با وجود هزینه‌های حمل و نقل مسیری طولانی از آمریکا تا آسیا، باز هم برای مصرف‌کنندگان این قاره به ویژه چین به صرفه به نظر می‌رسید. آنطور که کارشناسان عقیده دارند تا زمانی که فاصله قیمتی بین نفت خام آمریکا و نفت خام برنت بیش از ۳ یا ۴ دلار باشد، شاهد صادرات روزانه یک میلیون بشکه نفت خام از سوی آمریکا خواهیم بود.
رشد صادرات نفت خام آمریکا به آسیا و بازارهای کلیدی‌اش مانند چین و هند، حاکمیت تامین‌کنندگان سنتی نفت خام آسیا را با چالش همراه کرده و باعث شده آنها برای تغییر رویه در روش‌های قدیمی فروش خود تلاش کنند. می‌توان گفت عراق و امارات پیشگامان این تغییرات هستند. روند تغییرات در شیوه‌های قیمت‌گذاری و بازاریابی در حالی از سوی بسیاری از کشورهای وابسته به نفت آغاز شده است که در این میان به نظر می‌رسد ایران به‌عنوان سومین تولیدکننده نفت اوپک، استراتژی متناسب با مقتضیات فعلی برای حفظ سهم بازار خود در آسیا ندارد.
بر اساس گزارش‌های موجود، ایران در ماه‌های اخیر با کاهش صادرات به آسیا مواجه بوده است و سعی کرده این کاهش را با افزایش صادرات به اروپا جبران کند. این تغییر مسیر به سمت قاره سبز که روز به روز در حال تلاش برای کاهش وابستگی به مصرف نفت است، در حالی از سوی ایران مشاهده می‌شود که به عقیده کارشناسان، سیستم بازاریابی صنعت نفت کشور باید به روز شود و اولویت را به حفظ سهم بازار در آسیا اختصاص دهد تا در این بازار منزوی نشود. در این میان در پی سفر اخیر رئیس‌جمهوری و وزیر نفت ایران به هند، مذاکراتی با این کشور برای افزایش صادرات نفت خام ایران به پالایشگاه‌های هندی صورت گرفته است که می‌تواند منجر به بیشتر شدن سهم ایران از سومین بازار بزرگ مصرف‌کننده نفت خام دنیا شود.
رشد صادرات نفت خام آمریکا به آسیا و بازارهای کلیدی‌اش مانند چین و هند، حاکمیت تامین‌کنندگان سنتی نفت خام آسیا را با چالش همراه کرده و باعث شده آنها برای تغییر رویه در روش‌های قدیمی فروش خود تلاش کنند. می‌توان گفت عراق و امارات پیشگامان این تغییرات هستند. روند تغییرات در شیوه‌های قیمت‌گذاری و بازاریابی در حالی از سوی بسیاری از کشورهای وابسته به نفت آغاز شده است که در این میان به نظر می‌رسد ایران به‌عنوان سومین تولیدکننده نفت اوپک، استراتژی متناسب با مقتضیات فعلی برای حفظ سهم بازار خود در آسیا ندارد.
بر اساس گزارش‌های موجود، ایران در ماه‌های اخیر با کاهش صادرات به آسیا مواجه بوده است و سعی کرده این کاهش را با افزایش صادرات به اروپا جبران کند. این تغییر مسیر به سمت قاره سبز که روز به روز در حال تلاش برای کاهش وابستگی به مصرف نفت است، در حالی از سوی ایران مشاهده می‌شود که به عقیده کارشناسان، سیستم بازاریابی صنعت نفت کشور باید به روز شود و اولویت را به حفظ سهم بازار در آسیا اختصاص دهد تا در این بازار منزوی نشود. در این میان در پی سفر اخیر رئیس‌جمهوری و وزیر نفت ایران به هند، مذاکراتی با این کشور برای افزایش صادرات نفت خام ایران به پالایشگاه‌های هندی صورت گرفته است که می‌تواند منجر به بیشتر شدن سهم ایران از سومین بازار بزرگ مصرف‌کننده نفت خام دنیا شود.
دست باز خریداران آسیایی
تا پیش از افزایش تولیدات شیل آمریکا، خریداران آسیایی برای تغذیه اقتصاد رو به رشد خود (که به نفت وابستگی زیادی دارد)، انتخاب‌های محدودی برای تامین نفت مورد نیاز داشتند. در واقع آنها مجبور بودند نیاز خود به نفت را از طریق عرضه‌کنندگان محدودی که از قدیم وجود داشتند تامین کنند؛ حتی اگر شیوه‌های خرید مطلوب نبود. یکی از مشکلاتی که پالایشگران آسیایی درباره عملکرد تولیدکنندگان نفت در خاورمیانه به آن انتقاد داشتند، این بود که آنها قیمت‌های خود را مانند آنچه در محموله‌های فروش نقدی جریان دارد، اعلام نمی‌کنند.
در واقع اختلاف زمانی که میان اعلام قیمت‌ها در محموله‌های قرارداد بلند و محموله‌های فروش نقدی وجود دارد؛ امکان مقایسه قیمتی میان گریدهای مختلف نفت را از پالایشگران آسیایی گرفته است. به گزارش بلومبرگ، جان دریسکول، استراتژیست ارشد شرکت جی تی دی انرژی در این زمینه عقیده دارد: با افزایش رقابت در آسیا، تولیدکنندگان نفت خاورمیانه در زمینه‌هایی مانند استراتژی‌های بازاریابی، قیمت‌های فروش رسمی و ایجاد رابطه‌ای دوستانه با خریداران، تحت فشار قرار گرفتند و به سمت ورود به این حوزه‌ها یا تغییر در آنها گام برداشتند.
مشکل اصلی در رابطه با شیوه‌های تعیین قیمت به اینجا باز می‌گردد که اگر پالایشگری در آسیا بخواهد یک محموله نقدی از روسیه یا آفریقا خریداری کند که به فاصله یک ماه به دستش برسد، از لحظه خرید تا دو ماه آینده به قیمت محموله خود دسترسی دارد. این در حالی است که همین پالایشگر نمی‌تواند قیمت این محموله را با قیمت نفت ابوظبی مقایسه کند زیرا تولیدکنندگان اماراتی قیمت محموله‌ای را که تحت عنوان قرارداد بلندمدت فروخته‌اند، تنها یک ماه پس از فروش اعلام می‌کنند.
به این ترتیب با این حال که انتقال نفت از آمریکا و دریای شمال به آسیا تقریبا دو ماه زمان می‌برد، خریداران از قیمت‌ها زودتر از آنچه در قراردادهای بلندمدت سنتی رخ می‌دهد، مطلع خواهند بود. این دقیقا عکس جریانی است که خریداران نفت در آسیا، در قراردادهای بلندمدت با تولیدکنندگان نفت خاورمیانه تجربه می‌کنند. برای توضیح این مطلب باید گفت آخرین قیمت‌هایی که از نفت ابوظبی و قطر در دسترس است، به ماه ژانویه مربوط می‌شود. این در حالی است که پالایشگران در بازار نقدی، در حال خرید محموله‌هایی برای ماه آوریل (دو ماه دیگر) هستند. دیگر تولیدکنندگان نفت در خاورمیانه نیز به لحاظ قیمتی چندان به روز نیستند. برای مثال ایران و عربستان سعودی نیز تنها نرخ‌های مربوط به ماه مارس (ماه آینده میلادی) را بر اساس قراردادهای بلندمدت منتشر کرده‌اند.
به این ترتیب با این حال که انتقال نفت از آمریکا و دریای شمال به آسیا تقریبا دو ماه زمان می‌برد، خریداران از قیمت‌ها زودتر از آنچه در قراردادهای بلندمدت سنتی رخ می‌دهد، مطلع خواهند بود. این دقیقا عکس جریانی است که خریداران نفت در آسیا، در قراردادهای بلندمدت با تولیدکنندگان نفت خاورمیانه تجربه می‌کنند. برای توضیح این مطلب باید گفت آخرین قیمت‌هایی که از نفت ابوظبی و قطر در دسترس است، به ماه ژانویه مربوط می‌شود. این در حالی است که پالایشگران در بازار نقدی، در حال خرید محموله‌هایی برای ماه آوریل (دو ماه دیگر) هستند. دیگر تولیدکنندگان نفت در خاورمیانه نیز به لحاظ قیمتی چندان به روز نیستند. برای مثال ایران و عربستان سعودی نیز تنها نرخ‌های مربوط به ماه مارس (ماه آینده میلادی) را بر اساس قراردادهای بلندمدت منتشر کرده‌اند.
عراق و امارات در مسیر جدید
در این میان می‌توان به تغییر مسیر عراق و انتشار یک پروپوزال برای روش‌های جدید قیمت‌گذاری از سوی این کشور اشاره کرد. عراق در تابستان امسال پیشنهاد داد که به جای استفاده از ساز و کار کنونی مورد استفاده ایران و عربستان، از شاخص نفت خام بورس دبی برای قیمت‌گذاری نفت خود استفاده کند. بر این اساس شرکت سومو (بازاریابی نفت عراق) در نامه‌ای خطاب به مشتریان آسیایی خود اعلام کرد در حال بررسی شاخصی است که از میانگین قیمت شاخص نفت خام عمان در بورس کالای دبی استفاده می‌کند.
از نگاه کارشناسان اگرچه اعلام شیوه جدید از سوی عراق به معنای حرکت در مسیری جدید است اما گامی به سمت شیوه‌ای پیچیده‌تر برای قیمت‌گذاری نفت نیز به شمار می‌رود و هنوز تا رسیدن به یک بازار آزاد راهی طولانی در پیش دارد. عراق برای پیشبرد شیوه پیشنهادی جدید به برخی اصلاحات و همچنین بازخورد مشتریان نیز نیاز دارد. پس از عراق، شرکت ملی نفت ابوظبی در امارات متحده عربی بود که در رابطه با مکانیزم قیمت‌گذاری، به نظرخواهی از مشتریانش پرداخت. به گزارش بلومبرگ، در پی تحولات ایجاد شده، شرکت ادنوک (شرکت ملی نفت امارات) در تاریخ ۱۱ دسامبر سال گذشته میلادی از مشتریانش یک نظر سنجی انجام داد.
موضوع نظرسنجی این بود که «خریداران ترجیح می‌دهند قیمت‌ها را قبل از خرید بدانند یا بعد از آن.» مشتریان یک روز بعد به این نظرسنجی پاسخ دادند اما با گذشت بیش از دو ماه از این اتفاق، چهار پالایشگر آسیایی که در این نظرسنجی شرکت کرده بودند هنوز موفق به دریافت بازخورد پاسخ‌هایشان نشده‌اند. در واقع اگرچه از ظاهر اتفاقات پیداست که ادنوک برای تغییر در روش‌های قبلی در حال ایجاد تغییراتی است، اما همچنان شیوه این شرکت اعلام قیمت‌ها با تاخیری سه ماهه است. این به این معنا است که خریداران نمی‌توانند قیمت نفت تولیدی این شرکت را با گریدهای دیگر مقایسه و بر اساس این مقایسه‌‌ها اقدام به خرید کنند.
موضوع نظرسنجی این بود که «خریداران ترجیح می‌دهند قیمت‌ها را قبل از خرید بدانند یا بعد از آن.» مشتریان یک روز بعد به این نظرسنجی پاسخ دادند اما با گذشت بیش از دو ماه از این اتفاق، چهار پالایشگر آسیایی که در این نظرسنجی شرکت کرده بودند هنوز موفق به دریافت بازخورد پاسخ‌هایشان نشده‌اند. در واقع اگرچه از ظاهر اتفاقات پیداست که ادنوک برای تغییر در روش‌های قبلی در حال ایجاد تغییراتی است، اما همچنان شیوه این شرکت اعلام قیمت‌ها با تاخیری سه ماهه است. این به این معنا است که خریداران نمی‌توانند قیمت نفت تولیدی این شرکت را با گریدهای دیگر مقایسه و بر اساس این مقایسه‌‌ها اقدام به خرید کنند.
پوسته سخت تغییر در خاورمیانه
کارشناسان عقیده دارند اقدامات امارات و عراق برای ایجاد تغییر در روش‌های قیمت‌گذاری گامی رو به جلو است اما ایجاد چنین تغییراتی برای بسیاری از تولیدکنندگان نفت خام در حاشیه خلیج فارس کار آسانی نخواهد بود زیرا آنها با لایه‌های عمیقی از بوروکراسی و موانع بی‌شمار بر سر راه شفاف‌سازی مواجه هستند.با تمام این تفاسیر، خاورمیانه هنوز هم بزرگ‌ترین تامین‌کننده نفت خام برای بسیاری از کشورهای آسیایی است.
بسیاری از پالایشگاه‌های آسیا، سال‌‌ها قبل برای پالایش نفت خام این منطقه (نفت خام سنگین) طراحی شده‌اند. این به آن معنا است که با وجود تنوعی که در محصولات عرضه شده به بازار نفت آسیا وجود دارد، بسیاری از پالایشگاه‌ها نمی‌توانند به شکلی قابل توجه در خوراک دریافتی تغییر ایجاد کنند زیرا با ساختار آنها همخوانی نخواهد داشت به خصوص نفت خام آمریکا که در گریدهای متوسط و سبک به بازار عرضه می‌شود. بنابراین آنها همچنان به نفت تولیدکنندگان خاورمیانه‌ای نیاز خواهند داشت.
در عین حال ایمان ناصری، تحلیلگر شرکت اف جی ای (Facts Global Energy) در گفت‌وگو با «دنیای اقتصاد» به این نکته تاکید می‌کند که «به نظر نمی‌رسد صادرات نفت خام آمریکا که بخش زیادی از آن وارد بازار آسیا می‌شود؛ تغییر عمده‌ای در شیوه فروش تامین‌کنندگان سنتی نفت خام این قاره ایجاد کند.» آنطور که ناصری عقیده دارد «تنها می‌توان گفت قطعا تولیدکنندگان نفت خاورمیانه برای رقابت با آمریکا در بازار آسیا و حفظ سهم بازار خود، به مشتریان خود تخفیف‌های بیشتری نسبت به شاخص نفت دوبی خواهند داد و تلاش چندانی برای ایجاد تغییرهای بنیادین نخواهند کرد.»
این اتفاق در شرایط فعلی برای ایران رخ داده است. در سفر اخیر مقامات رسمی کشور به هند، بحث افزایش صادرات نفت خام ایران به هند از طریق تخفیف صد در صدی کرایه حمل و نقل مطرح شد. به این ترتیب باید دید مسیر ایجاد تحول در شیوه‌های فروش به تغییرات در سقف تخفیف‌ها محدود خواهد ماند یا فراتر خواهد رفت.
۰
