سرانجام چاووش

فرادید | بخش مهمی از موسیقی ایرانی برآمده از جنبشی است که از اواخر دهه 40 در مرکز حفظ اشاعه موسیقی به سرپرستی داریوش صفوت شروع شد. در مجموعه «صد قطعه موسیقی ایرانی که باید شنید» به تاثیرات این جنبش بر موسیقی چاووش و سه دهه پس از آن می پردازیم.

به گزارش فرادید، از سال 58 که موسسه چاووش هشتمین شماره از آثار خود را متاثر از شرایط جنگ منتشر کرد، روند چاووش به دلیل شرایط اجتماعی آن دوره رو به افول گذاشت. کار گروهی و کنسرت ها با مشکل مواجه شد و به تبع آن تولیدات چاووش متوقف شد. لطفی در شماره نه اجرایی مربوط به سال 55 را منتشر کرد که در آن گروه شیدا در جشن هنر توس برنامه ای را با صدای محمدرضا شجریان در دستگاه سه گاه اجرا کرده بودند. این آلبوم بعدها با نام «جان جان» منتشر شد.

آلبوم شماره ده چاووش به وضوح از آرمان چاووش فاصله گرفت لطفی با استفاده از دو گروه شیدا و عارف چهار سال بعد در سال 63 با خواننده ای جوان شیوه آوازی خوانی مکتب اصفهان (سید حسین طاهر زاده) را بازسازی کرد. صدیق تعریف در آن دوره از شاگردان نصرالله ناصح پور (خواننده آلبوم های سرودهای آذربایجان و بیاد درویش خان) بود و نزد لطفی آموزش می دید. لطفی در بروشور نوار نوشت: «اجرای مو به موی آواز طاهر زاده برای خوانندگان با تجربه و کار آزموده هم کار دشوار و سنگینی است، چه رسد به خواننده جوانی که هنوز در آغاز راه است.» اگرچه آلبوم با یک فاصله چهار ساله از شماره قبل به بازار آمد اما محتوای دستگاه اجرا شده (سه گاه) و پیش درآمد آغازین هر دو نوار مشابه بود.

دو شماره بعدی چاووش که آخرین آثار از این موسسه بود عملا به ساز سنتور از دو دیدگاه سنتی و نوگرا اختصاص یافت. در شماره 11 که در مهرماه 1360 منتشر شد مجید کیانی با مضراب بدون نمد (شیوه حبیب سماعی از استادان قدیم) به اجرای ردیف همایون، شور و کرد بیات پرداخت. در این اجرا هیچ نشانی از نوآوری نیست و نواخته های طابق نعل به نعل ردیف است. در آخرین شماره پرویز مشکاتیان در دو دستگاه سه گاه و بیات ترک به همراه ناصر فرهنگ فر به دو نوازی پرداخت. مشکاتیان در این اثر چه به لحاظ ریتم و چه به لحاظ محتوا پا را از ردیف فراتر گذاشته و از ساخته های خود در این اثر استفاده کرد. مقایسه این دو نوع سنتور نوازی (قدیم و جدید) می تواند در شناخت روند رو به رشد این سار موثر باشد.

سه اثر انتهایی موسسه تنها به دلیل داشتن مهر چاووش بر پیشانی آلبوم به عنوان آثار موسیقی اجتماعی محسوب می شوند اما در واقع این سه اثر در مقایسه با اثار ابتدایی چاووش هیچ وجه ملموسی از اوضاعی که در آن منتشر شده اند ندارند.

آنچه در ادامه می شنوید چهارمضراب سه گاه از ساخته های پرویز مشکاتیان است.

از اینجا دریافت کنید