ورود نخستین چاپخانه به ایران

نخستین چاپخانه ۲۲ ماه مه سال ۱۶۴۰ میلادی وارد ایران شد. خاچاطور وارتاپد گساراتسی، پیشوای مذهبی کلیسای وانک بدون اینکه به تجربه گوتنبرگ دسترسی داشته باشد پس از وارد کردن قطعات مورد نیاز با کمک شاگردان و همکاران خود موفق به طراحی ماشین، کاغذ و مرکب چاپ شد و اولین کتاب را در ایران با نام «زبور داود» در ۵۷۲ صفحه به چاپ رساند و این سرآغاز تاریخ چاپ در ایران است.

این کتاب درحال‌حاضر در آکسفورد انگلستان نگهداری می‌شود و نمونه موجود در کلیسای وانک رونوشت آن است. تنها آثار به‌جای مانده از این چاپخانه در کلیسای وانک عبارت است از تعدادی حروف، کتاب‌هایی که اولین بار در نقاط مختلف دنیا به زبان ارمنی چاپ شده‌اند و نیز نمونه‌هایی از هنر کتابت در آن دوران مانند انواع جلد سوخت، معرق، ضربی و روغنی مرصع و مُذَهّب که متعلق به سده‌های هفدهم تا هجدهم میلادی است.

چاپخانه جلفای اصفهان پس از وقفه طولانی از ۱۶۸۷ میلادی بار دیگر شروع به‌کار کرد و تنها هشت کتاب در سده هفتم میلادی به چاپ رساند و بعد از آن تعطیل شد؛ ولی مجددا از ۱۸۷۲ میلادی شروع به‌کار کرد و تا امروز مشغول به‌کار است و حدود ۵۰۰ عنوان کتاب که بسیاری از آن‌ها تحقیقی و با ارزش هستند توسط این چاپخانه به چاپ رسیده است.

سپس در جلفای اصفهان دو چاپخانه دیگر متعلق به جامعه ارامنه کاتولیک راه‌اندازی شد که یکی از آن‌ها چاپخانه «لازاریت» نامیده شد که تنها سه جلد از کتاب‌های چاپ شده آن در دسترس است و دیگری چاپخانه «استپانیان» که متعلق به دکتر هُوانِس استپانیان و برادران وی بود و از سال ۱۹۴۵ به مردم اصفهان معرفی شد.

این چاپخانه در حقیقت ادامه چاپخانه لازاریت است که چند سال قبل در معرض فروش قرار گرفت و دستگاه چاپ و سایر متعلقات آن و همچنین حروف فارسی را یک فارسی زبان و حروف ارمنی و لاتین آن را شورای خلیفه‌گری ارامنه اصفهان، برای چاپخانه کلیسای وانک خریداری کرد.