شاعر و ادیب مشهور در این محله زندگی می‌کرد

بهار یکی از خوشنام ترین و دلنشین ترین محله های پایتخت است که نامش در همهمه و شلوغی های مرکز شهر به فراموشی سپرده نشده است. شاید جالب باشد بدانید که خانه یکی از آخرین ادیبان مشهور ایرانی در همین محله بوده است.

از حدود چند سال پیش، بیش از ۳۰۰ محله در سطح شهر تهران شناسایی و نامگذاری شده است؛ سهم منطقه ۷ در این میان ۱۹ محله است. هرچند که این محله‌ها در واقعیت مرزهای مشخصی ندارند و شاید بسیاری از اهالی توجه چندانی به آن نکنند اما برای آماده ساختن و برنامه‌ریزی‌های شهری این مرزها و مرزبندی‌ها چند سالی است که در دستور کار شهرداری تهران قرار گرفته است.

محله بهار، بر اساس همین مرزبندی‌ها نخستین محله منطقه ۷ به شمار می‌آید. محله‌ای که خانه ملک‌الشعرای بهار هم در آن قرار دارد و بسیاری همین موضوع را وجه‌تسمیه این محله و خیابان می‌دانند.  

نقشه محله بهار شبیه به یک مثلث متساوی‌الساقین است؛ از شمال به خیابان بهارشیراز، از شرق به خیابان شریعتی، از غرب به خیابان بهارشمالی و جنوبی و از جنوب به خیابان انقلاب اسلامی محدود می‌شود.

این زمین‌ها در حقیقت خارج از دروازه‌های قدیمی شهر تهران قرار داشت. در دوره قاجار و تا اوایل دوره پهلوی اول، دروازه دولت شمالی‌ترین دروازه تهران بود و خارج از آن را جاده شمیران می‌خوانند؛ یعنی همان خیابان شریعتی فعلی.

به همین دلیل بسیاری از زمین‌های این محله تا حدود سال ۱۳۲۰ خاکی بود و تعداد واحدهای مسکونی و خانه‌ها و باغ‌ها در آن اندک. هرچند که به دلیل استقرار چندین پادگان و مرکز نظامی در حشمتیه و عشرت‌آباد سابق و به دلیل نزدیکی مسافت، کم‌کم افسران و نیروهای مختلف ارتش این زمین‌ها را از دولت خریداری کردند و در حقیقت نخستین ساکنان این محله را تشکیل دادند.

مانند بسیاری از محله‌های قدیمی تهران و با توجه به آب و هوای کوهپایه‌ای این شهر، بیشتر زمین‌ها پر از درخت بود؛ در حقیقت خریداران، باغ‌های پر درختی را می‌خریدند اما مانند بسیاری از مناطق مرکزی، با افزایش مهاجرت‌ها به تهران و گسترش شهر و ساخت‌وسازها از دهه ۵۰ به بعد، کم‌کم این باغ‌ها جایشان را به خانه‌ و بعدها به آپارتمان‌های چند واحدی دادند. آپارتمان‌هایی که عموماً این روزها از نو تخریب و ساخته می‌شوند و جایشان را به مجتمع‌های چند ده واحدی می‌دهند.  

سرنوشت خانه تاریخی

ملک‌الشعرای بهار سال‌ها در محله بهار زندگی کرد و در خانه‌ای از دنیا رفت که متأسفانه به دست فراموشی سپرده شده است. این خانه که قدمت آن به اواخر دوران پهلوی اول می‌رسد، به سبک بناهای دوران تجدد و نوگرایی ساخته شده است.

خانه ملک‌الشعرای بهار از جمله خانه‌های سبک ایرانی با پلانی مستطیل شکل است. از این خانه که دارای دری بزرگ و حیاطی وسیع است، متأسفانه در سال‌های اخیر به‌عنوان انبار سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران استفاده شده و شرایط نابسامانی دارد. سقف بیشتر اتاق‌ها آسیب دیده و تخریب شده است.

این خانه تاریخی، در دوم بهمن ماه ۱۳۸۲ در فهرست آثار ملی به ثبت رسید و حدود ۱۰ سال از شناسایی و ثبت آن می‌گذرد اما به نظر می‌رسد هنوز پرونده مرمت خانه ملک‌الشعرای بهار باز نشده است.  

خانه ای که بازسازی شد

استاد حسن لرزاده در معماری که نسل به نسل به آنها منتقل شده بود خیلی زود و از ۷ سالگی مشغول به کار شد. مسجد امام حسین(ع)، گنبد کاخ مرمر و سردر بانک شاهی در میدان امام خمینی(ره) از هنرهای دست اوست.

خانه او در سال ۱۳۸۸ از سوی شهرداری منطقه مورد بازپیرایی و تعمیر و باغ خانه به‌عنوان بوستانی محلی در اختیار اهالی قرار گرفت. ابتدا قرار بود این ساختمان به سرای محله اختصاص پیدا کند اما در نهایت به خانه هنرمندان ایران تحویل داده و به شعبه دوم این مجموعه فرهنگی و هنری بدل شد.

البته در جریان نخستین بازدید احمد مسجدجامعی از اعضای شورای اسلامی شهر تهران پیشنهاد شد تا این ساختمان به خانه معمار تغییر نام دهد.  

منبع: همشهری