عکس؛ ماجراجویی تاریک جوکر؛ کپوچین‌های نابالغ به میمون‌ربایی روی آورده‌اند و دقیقا نمی‌دانیم چرا

میمون‌های کپوچین رو‌سفید در جزیره جیکارون به ربودن بچه‌میمون‌های زوزه‌کش روی آورده‌اند. این احتمال وجود دارد که چنین رفتاری به صورت موجی بروز کند، اما در پنج سال نخستِ پژوهش‌های دقیق دانشمندان روی این جمعیت، نشانه‌ای از آن دیده نشده بود و اکنون به‌نظر می‌رسد این رفتار درحال گسترش است. علت این پدیده ناشناخته است، اما نویسندگان پژوهش بر این باورند علت اصلی بروز این رفتار، بی‌حوصلگی نرهای نابالغ است.

جزیره جیکارون در اقیانوس آرام، در سواحل پاناما واقع شده و بخشی از پارک ملی کویبا را تشکیل می‌دهد. دوری این جزیره از خشکی، آن را به آزمایشگاهی طبیعی برای دانشمندانی تبدیل کرده است که رفتار میمون‌ها را مورد بررسی قرار می‌دهند.

پژوهش‌های دانشمندان زمانی توجه جهانی را برانگیخت که مشاهده شد برخی از میمون‌های کپوچین روسفیدِ این جزیره «وارد عصر سنگ» شده‌ بودند. آن‌ها با استفاده از سنگ‌ها، نارگیل و خرچنگ را می‌شکستند تا به غذای داخل آن دست یابند.

این واقعیت که رفتار شکستن به‌وسیله‌ی سنگ تنها در میان برخی از کپوچین‌های جزیره جیکارون دیده می‌شد و در میان سایر جمعیت‌ها یا در جزایر مجاور رواج نداشت، چنان توجه دانشمندان زیست‌شناس را برانگیخت که تصمیم گرفتند دوربین‌هایی را در منطقه نصب کنند. پژوهشگران ابتدا امیدوار بودند با نصب دوربین‌ها بتوانند روند گسترش و شاید تکامل رفتار مذکور را دنبال کنند، اما آنچه ثبت شد، روندی نگران‌کننده‌تر بود.

زویی گلدزبرو، دانشجوی دکترای مؤسسه رفتارشناسی جانوری ماکس پلانک، نخستین کسی بود که هنگام بررسی فیلم‌های دوربین‌های تله‌ای این رفتار را مشاهده کرد. گلدزبرو می‌گوید: «آن رفتار آن‌قدر غیرعادی بود که فورا به دفتر استاد راهنمایم رفتم و درباره آن از او پرسیدم.» دکتر برندن بارت، استاد راهنمای او، تصمیم گرفت تمام داده‌های یک ساله دوربین‌های تله‌ای جزیره را مرور کند تا بتوانند وضعیت را به‌دقت بازسازی کنند و مشخص شود آیا این رفتار عجیب صرفا موردی استثنایی بوده یا نشانه‌ پدیده‌ای بزرگ‌تر.

گلدزبورو پس از مرور ده‌ها هزار تصویر و ویدئو ضبط شده توسط ۷۶ دوربین تله‌ای، نمونه‌هایی از چهار بچه‌میمون جیغ‌‌کش را یافت که توسط یک کپوچین حمل می‌شدند. اما تقریبا در تمام موارد، این میمون همان حیوانی بود که گلدزبورو او را «جوکر» نامیده بود.

گلدزبورو گفت: «ابتدا فکر می‌کردیم ممکن است موضوع، فرزندخواندگی باشد.» موارد فرزندخواندگی بین گونه‌های مختلف نادر است اما بی‌سابقه نیست. در نمونه‌ای مشهور و بسیار نادر، دو میمون کپوچین نه‌تنها یک مارموست را به فرزندی پذیرفتند، بلکه آن را با موفقیت تا بزرگسالی پرورش دادند. بااین‌حال در چنین مواردی معمولا ماده‌ها دخیل هستند و این رفتار اغلب به‌عنوان تمرینی برای کسانی که هنوز مادر نشده‌اند، یا واکنشی به غم از دست‌دادن فرزند خود تفسیر می‌شود. جوکر برخلاف این الگو، نر بود.

بارت می‌گوید تجربه‌کردن اتفاقات جدید در میان کپوچین‌ها چندان نادر نیست. این حیوانات بسیار کنجکاوند و پیوسته در جنگل به کاوش می‌پردازند و راه‌های تازه‌ای برای ارتباط با محیط اطراف خود پیدا می‌کنند. اما زمانی که تیم تحقیقاتی تصاویر گرفته‌شده در پنج ماه بعد را بررسی کرد، نمونه‌هایی از چهار کپوچین نر جوان را یافت که بچه‌میمون‌های جیغ‌‌کش را حمل می‌کردند.

تیم پژوهشی اولیه که در زمینه کپوچین‌ها تخصص داشتند، قادر نبودند تشخیص دهند آیا تصاویر مربوط به بچه‌میمون جیغ‌کش است، بنابراین از متخصص میمون‌های جیغ‌کش کمک گرفتند و او وجود چند بچه‌میمون را تأیید کرد. در همین حال، نصب ۴۷ دوربین تله‌ای دیگر در نقاطی از جزیره که میمون‌ها از ابزار سنگی استفاده نمی‌کنند، هیچ نشانه‌ای از این رفتار را ثبت نکرد.

در طول ۱۵ ماه، پنج کپوچین نر کم سن و سال، ۱۱ بچه‌میمون جیغ‌‌کش را تا چند روز بر پشت خود حمل کردند. این نرها رفتارهایی کاملاً طبیعی از خود نشان می‌دادند، در‌حالی‌که بچه‌های میمون‌ها محکم به پشت آن‌ها چسبیده بودند.

بارت می‌گوید این خط زمانی کامل، داستان شگفت‌انگیز عضوی از گونه را روایت می‌کند که رفتاری تصادفی را آغاز کرد و این رفتار به سرعت در میان دیگر نرهای جوان گسترش یافت. همان‌طور که می‌گویند، میمون می‌بیند و تقلید می‌کند، اما این رفتار با هزینه‌هایی همراه است. تایید شده چهار نوزاد ربوده‌شده جان خود را از دست داده‌اند و پژوهشگران معتقدند باقی نوزادان نیز به همین سرنوشت دچار شده‌اند. میمون‌های کپوچین به نوزادان آسیبی نرساندند، اما قادر نبودند شیر مورد نیاز نوزادان را تأمین کنند. در همان زمان، والدین میمون‌های جیغ‌کش از روی درختان با صدایی غمگین بچه‌های خود صدا می‌زدند. این امر نشان می‌دهد بچه‌میمون‌ها یتیم یا رها شده نبودند، بلکه از مادرشان جدا شده بودند.

وزن میمون‌های جیغ‌کش بالغ تقریبا سه برابر میمون‌های کپوچین است، بنابراین به‌نظر می‌رسد ربودن آن‌ها از والدینشان با خطرات زیادی همراه باشد. نویسندگان هنوز شاهد ربودن مستقیم نبوده‌اند و نمی‌دانند میمون‌های کپوچین چگونه این دزدی‌ها را انجام می‌دهند. میمون‌های جیغ‌کش برای بازپس‌گیری فرزندانشان تلاش می‌کنند، اما همکاری‌های میمون‌های کپوچین مانع از موفقیتشان می‌شود. این دو گونه میمون رژیم غذایی متفاوتی دارند و به همین خاطر به ندرت رقیب یکدیگر محسوب می‌شوند.

بارت می‌گوید حیوانات هم می‌توانند رفتارها یا سنت‌هایی را به وجود بیاورند که هدف یا فایده مشخصی ندارند، اما همین رفتارها ممکن است باعث آسیب یا ضرر به محیط‌زیست یا دنیای اطرافشان شود.

تیم پژوهشی می‌خواهد بداند آیا اتفاقی است که دو رفتار خاص یعنی استفاده از ابزار و ربودن بچه‌ها هر دو توسط میمون‌های نر در منطقه‌ای خاص از همان جزیره دیده شده‌اند یا نه. آن‌ها فکر می‌کنند شاید زندگی در جزیره جیکارون راحت و آسان باشد، بنابراین شرایطی به وجود آمده که این رفتارهای عجیب شکل گرفته‌اند.

پروفسور مگ کروفوت می‌گوید در این منطقه شکارچی وجود ندارد و رقابت ناچیز است، پس میمون‌های کپوچین وقت زیادی دارند و کار زیادی برای انجام دادن ندارند. مثل این است که در اروپا وقتی عده‌ای وقت آزاد زیادی داشتند، پیشرفت‌های بزرگی در علم و هنر رخ داد، اما اتفافات بدی هم در مستعمرات رخ داد. نوآوری‌های میمون‌های کپوچین هم ممکن است راهی برای فرار از بی‌حوصلگی باشد.

متأسفانه زندگی میمون‌های جیغ‌کش، حتی پیش از وقوع آن «لحظه جوکر»، راحت نبود و این جانور در جزیره به‌عنوان گونه‌ای در خطر انقراض شناخته می‌شود. اگر بررسی‌های جدید دوربین‌های تله‌ای نشان دهد این رفتار درحال گسترش است، پژوهشگران باید بین مداخله برای حفاظت از میمون‌های جیغ‌کش یا ادامه‌ی رصد رفتار میمون‌های کپوچین به‌منظور مطالعات علمی، یکی را انتخاب کند.

مطالعه در مجله‌ی Current Biology منتشر شده است.